________________
૪૧
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છટા બોલ
- -: “તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર”ને આધારે નયોના ભેદ - મૂળ બોલ :
નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, જુસૂત્ર, શબ્દ. ભાવાર્થ -
તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર”ને આધારે પાંચ નયો છે : નૈગમનય, સંગ્રહાય, વ્યવહારનય, ઋજુસૂત્રનય અને શબ્દનય. અહીં એવંભૂતનય, સમભિરૂઢનય અને શબ્દનયનો શબ્દનયથી સંગ્રહ છે; કેમ કે હિંસાના વિષયમાં તે ત્રણે નયોનો એક અભિપ્રાય છે. તેથી તે સ્થાનમાં તે ત્રણ નયોની દૃષ્ટિના અલગ વિભાગો પડતા નથી. જે દૃષ્ટિથી શબ્દનય આત્માને ભાવપ્રાણને જ હિંસા કહે છે, તે શબ્દનયની દૃષ્ટિ તે ત્રણ નયોનો એવંભૂતનય, સમભિરૂઢનય અને શબ્દનય - તે ત્રણે નયોનો, એક અભિપ્રાય છે. તેથી જે જે સ્થાનોમાં તે ત્રણે નયોની એક દૃષ્ટિ હોય તે તે સ્થાનોમાં તેને આશ્રયીને નૈગમાદિ પાંચ નયોની પ્રાપ્તિ છે. મૂળ બોલ :
(a) નૈગમ - I) દેશસંગ્રહી, (ii) સર્વસંગ્રહી. ભાવાર્થ :
(a) નૈગમનય :- નૈગમનયના બે ભેદો છે : (i) દેશસંગ્રહી - બધા ઘટનો ઘટત્વથી સંગ્રહ કરે છે. (ii) સર્વસંગ્રહી ઃ- “સત્' સ્વરૂપે સર્વ પદાર્થોનો સંગ્રહ કરે છે. મૂળ બોલ :
(b) શબ્દ - i) સાઋત, i) સમભિરૂટ, (ii) એવંભૂત. ભાવાર્થ -
(b) શબ્દનય :- શબ્દનયના ત્રણ ભેદો છે : સામ્મતનય, સમભિરૂઢનય અને એવંભૂતનય=“તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર”માં જે પાંચ નો સ્વીકાર્યા છે, તે પાંચ નયોમાં જે શબ્દનય સ્વીકાર્યો છે તે સામ્મતનય, સમભિરૂઢનય અને
