________________ પ્રકરણ-૩ઃ પ્રશ્નોત્તરી 139 આદિધાર્મિક કાળમાં કરાતા દેવપૂજાદિ ધર્મને તહેતુ અનુષ્ઠાન કહેવાય છે. મુક્તિ પ્રત્યેના અદ્વેષથી કે આંશિક મુક્તિના રાગથી કરાતું તદ્હેતુ અનુષ્ઠાન આંશિક શુભભાવથી પ્રયુક્ત હોવાથી સદનુષ્ઠાનનું કારણ બને છે. * અમૃત અનુષ્ઠાન : “શ્રીજિનેશ્વર પરમાત્માએ ફરમાવેલો માર્ગ જ તાત્વિક છે - સાચો છે.” - આવી જિનોદિત માર્ગની શ્રદ્ધાપૂર્વક તીવ્ર સંવેગના પરિણામ સાથે કરાતા અનુષ્ઠાનને અમૃત અનુષ્ઠાન કહેવાય છે. તહેતુ અનુષ્ઠાનમાં મુક્તિ પ્રત્યે અનુકૂળભાવ હોય છે અને અમૃત અનુષ્ઠાનમાં મુક્તિ પ્રત્યે ગાઢ રાગ હોય છે. પૂર્વોક્ત પાંચે અનુષ્ઠાનોમાં વિષ, ગરલ અને અનનુષ્ઠાન, આ ત્રણ અનુષ્ઠાનો ધ્યેયથી વિમુખ કરનારા હોવાથી હેય છે અને તહેતુ અને અમૃત અનુષ્ઠાન ધ્યેયને પમાડનારા હોવાથી ઉપાદેય છે. આથી એ બે જ આદરણીય છે. પ્રશ્ન-૧૧ : શ્રેયસાધક ધર્મવ્યવહારો આદરણીય છે, એ વાત તો અમને સમજાઈ છે. પરંતુ વાસ્તવમાં કયા ધર્મવ્યવહારો ધ્યેયસાધક-સાચા છે અને કયા ધર્મવ્યવહારો ધ્યેયબાધક-ખોટા છે ? ઉત્તર : પૂજ્ય અધ્યાત્મયોગી શ્રીઆનંદધનજી મહારાજા સરળ શબ્દોમાં પૂર્વોક્ત પ્રશ્નનો ઉત્તર આપતાં સ્તવનમાં જણાવે છે કે, “વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જુઠો કહ્યો, વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સાચો, વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર સંસારફળ, સાંભળી આદરી કાંઈ રાચો ધાર તલવારની સોહિલી દોહિલી, ચૌદમા જિનતણી ચરણ સેવા.” શ્રીજિનવચનથી નિરપેક્ષ ધર્મવ્યવહાર દયેયબાધક હોવાથી ખોટો છે. તેનાથી સંસારવૃદ્ધિ થાય છે અને જિનવચનથી સાપેક્ષ વ્યવહાર ધ્યેયસાધક હોવાથી સાચો છે. તેનાથી સંસાર કપાય છે. આથી મોક્ષમાર્ગના દરેક સાધકે નિશ્ચય-વ્યવહારના સમન્વયસ્વરૂપ એવી જિનવચનાનુસારી ધર્મક્રિયાઓનો અવશ્ય આદર કરવો.
