________________
આવે છે. પ્રાચીન તથા અર્વાચીન તત્ત્વજ્ઞાનમાં આ વાતના દાખલા જોવામાં આવે છે. સ્થૂળ વસ્તુ શું છે એ વિષે જડવાદીએ માંહોમાંહે તકરાર તો કરે છે, પણ એ કે અપવાદ સિવાય તેઓ એક બાબતમાં સંમત માલુમ પડે છે, એટલે જેને વિષે આપણે અનુભવ આપણને કશું જ કહી શકતો નથી એવાં લક્ષણો ધૂળ વસ્તુમાં છે એમ તેઓ આપણને હઠથી જણાવે છે, અર્થાત્ તમામ તત્વજ્ઞાનીઓની માફક તેમનાં અનુમાન એ તે અનુમાનો જ છે, પ્રમાણયુક્ત નથી.
પરંતુ જડવાદીને આવું કહેવામાં આવે છે ત્યારે તેને ખોટું લાગે છે. તે એવો દાવો કરે છે કે હું તો વિજ્ઞાનવેત્તા છું, અને મૃષ્ટિને ખુલાસો કરવા હું જે અભિપ્રાયો દર્શાવું છું તે અભિપ્રાય ભૌતિકશાસ્ત્ર સંપાદન કરેલાં નિર્ણિત પરિણામ પર આધારભૂત છે. વળી તે આપણને એવું મનાવવા ઇછે છે કે ભૌતિકશાસ્ત્રને ઇતિહાસ તે જડવાદને જ ઈતિહાસ છે. અને હસ્તીના પ્રશ્ન ખુલાસે કરવામાં હું તો માત્ર વિજ્ઞાનનાં નિર્ણિત પરિણામેનું વ્યાવહારિક લાગુકરણ કરું છું. પરંતુ આ પ્રમાણે વિજ્ઞાનને વેશ ધારણ કરવાને આધકાર તેને જે જ નહિ. આવું સાહસ બિલે કુલ ચાલવા દેવાય નહિ. ખરી વાત છે કે વાનરે એ અજાયબ જેવી શોધખોળ કરી છે, પણ તેઓએ કરેલી છે કે શોધખોળ કે જડવાદને યથાર્થ ઠરાવી શકાય એમ છે જ નહિ. એથી ઉલટું નૌતિકશાસ્ત્રના ક્ષેત્રમાં થયેલી પ્રગતિ વડે ઈશ્વરન પાક્રમ, જ્ઞાન તથા ભલાઈ આજ દિવસ સુધી પ્રગટ થતાં આવ્યાં છે,
તથાપિ જડવાદ તથા જડવાદ અને જ ન કર નિતિક જ્ઞાનની પ્રગતિ થવામાં સારી છે. કારણ કે. ઉપયોગ કરોધ કરવા માટે ઉત્સાહ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
