________________ અનંતાનુબંધીના ઘરનો હોય અને મિથ્યાત્વ હોય ત્યારે તે વિપરીત સ્વરૂપને ધારણ કરે છે. ઘણા જીવો માર્ગથી પડી ગયા પણ સમ્યક દર્શનથી પડ્યા નહિ માટે પાછા ચઢી ગયા. નંદિષેણ મુનિ, અષાઢાભૂતિ વગેરેનું સમ્યક દર્શન દઢ હતું તેથી ફરી માર્ગ પર ચઢતાં વાર ન લાગી. ઘણા લઘુકર્મી જીવો એવા હોય છે કે એક જ દેશના સાંભળે ને રુચિનો પરિણામ થઈ જાય. ને ઘણાને ઘણી વખત સાંભળે તો પણ રુચિનો પરિણામ ન થાય કારણ મિથ્યાત્વ ગાઢ છે. યશોધર મહર્ષિને માતાનો આદર આવી ગયો તો જિનાજ્ઞાનો આદર હટી ગયો. જિનાજ્ઞાનો આદર હટી ગયો તો પડ્યા. તો ૭મે ભવે સમક્તિ ફરી પ્રાપ્ત થયું. દસમાં ગુણઠાણે મોહ ભરેલ છે. અર્થાત્ સત્તામાં છે પણ તેની વિશેષતા નથી. આત્મા જાગૃત દશામાં છે એટલે વિજય વાવટો ફરકાવશે. પણ જો મિથ્યાત્વનો ઉધ્ય થયો તો પડશે. પુરુષાર્થનો પરિણામ પ્રકૃષ્ટમાં પ્રકૃષ્ટ હોવા છતાં પણ ભોગાવલી નિકાચીત કર્મે તેમને પાડ્યા છે પણ પોતે પડ્યાં નથી. ચારિત્રથી પડ્યા પણ સમ્યક દર્શન થી નથી પડ્યા તો પાછા માર્ગમાં ચડી ગયા. માટે જ પ્રથમ પ્રીતિ અનુષ્ઠાન આવે પછી ભક્તિ અનુષ્ઠાન આવે. ભક્તિ આવે તો તેઓના વચન પ્રત્યેનો આદર આવે, એટલે કે વચન અનુષ્ઠાન આવે એટલે આત્માની સર્વ શક્તિ સ્વમાં સંક્રમિત થાય એટલે અસંગ અનુષ્ઠાનમાં આવી સાધ્યને સિદ્ધ કરતો જાય. મોક્ષ જેને પણ પ્રગટાવવાનો છે તેણે વ્યવહારમાં રહીને જ પ્રગટાવવાનો છે. તેના વિના કોઈને મોક્ષ પ્રગટયો નથી અને પ્રગટવાનો લલ નથી. મોહના ઉદયને જ જીતવાનો છે તે અભ્યાસ અહીં જ પાડવાનો છે. પરનો સંગ જ્યાં સુધી હોય ત્યાં સુધી સંસાર છે. સંસારના વ્યવહારમાં હોવા છતાં તેનાથી અલિપ્ત થઈને રહે તેવો જ યોગી સમતાનો ભોગી બની શકે છે. ત્યારે જ એ મોક્ષગામી બની શકે છે. જીવ કાં તો સમતાનો - અરૂપી એવા ગુણનો ભોગ બને અને કાં તો શાતા-અશાતાને ભોગવવા રૂપ અર્થાત કર્મ-પુદ્ગલોને રૂપીને ભોગવવારૂપ જ્ઞાનસાર-૨ // 137
