________________ ગઝલો છે. જૈન સાહિત્યમાં આ તીર્થ વર્ણનની રચના “કલ્પ' તરીકે નોંધાયેલી છે. ઉદા. જિનપ્રભસૂરિની રચના “વિવિધતીર્થકલ્પ.” આ રચનાઓમાં પ્રાકૃતિક, ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક માહિતી મળી આવે છે. મુસલમાનોના શાસનકાળ દરમ્યાન ગઝલનો પ્રચાર વધ્યો હતો. સંવત 1748 માં ખરતરગચ્છીય કવિ ખેતાએ “ચિતાડેરી” ગઝલ રચી હતી. તેની નમૂના રૂપ પંક્તિઓ જોઇએ તો. - ચરણ ચર્તુભુજ ધારિ ચિત્ત અરુઠીક કરો મન ઠોર ચોરાશી ગઢ અક્કલે, ચાલો ગઢ ચિતોર (દુહા) ગઢ ચિતોડ હું વંકાકિ, માનું સમંદમેં લંકાકિ” 2 કવિ ખેતાની બીજી ગઝલ “ઉદપુરરી ગઝલ છે. કવિ નિહાલની બંગાલ દેશકી ગઝલ, પણ સ્થળ વર્ણનથી મળી આવે છે. ગુજરાતી ભાષામાં કવિ કલાત્ત બાલશંકર કંથારિયાએ ઇ.સ. ૧૮૮૭માં ભારતી ભૂષણ' ના પ્રથમ અંકમાં “હરિપ્રેમ પંચદશી' ગઝલમાળા શરૂ કરી હતી. ઉદા. “બલિહારી તારા અંગની, ચંબેલીમાં દીઠી નહિ સખ્તાઈ તારા દિલની, મેં વ્રજમાં દીઠી નહિ૩ ગઝલના આરંભમાં જાણીતા કવિઓમાં કાન્ત મણિભાઈ દ્વિવેદી, કલાપી જેવા કવિઓએ ગઝલના રંગે રંગાઈને પોતાની રચનાઓથી આ કાવ્ય પ્રકારનો વિકાસ કર્યો. તેમાં કલાપીની કાવ્ય 150
