________________
મરાઠા કાલ
[પ્ર.
વકર ૧૮૦૯ સુધી સૌરાષ્ટ્રમાં રહ્યો. એણે વિઠ્ઠલરાવ દેવાજીને સાચી સત્તા આપી, હિસાબે પુનઃ સુધારવાની, નવા અને કુશળ કામદારે નીમવાની, અગાઉના નાણાકીય ગેટાળા માટે તપાસ કરવાની અને ન્યાયકીય પંચ નીમવાની સલાહ આપી. કઈ કઈ બાબતમાં બીજા સુધારા કરવા એની પણ વિગતે સુચનાઓ આપી. આમાંના ઘણા સુધારા અમલમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા.
૧૯ મી સદીના આરંભમાં સૌરાષ્ટ્રમાં ગાયકવાડની સત્તા નીચે વધુ પ્રદેશ-વિસ્તાર લાવવાની કામગીરી થઈ. વિઠ્ઠલરાવ દેવાજીએ એમાં મહત્વનો ભાગ ભજવ્યો. એણે બાબરાના કાઠીઓ અને બીજાઓ પાસેથી ગામ લખાવી લઈ પ્રદેશ વિધાર્યા. એમાંથી ર૬ ગામને “દામનગર મહાલ બને. શિયાનગર ભાવનગર તથા ગઢડાના ખાચર કાઠીઓના તાબામાં હતું. ભાવનગરના ઠાકોરે કાઠીઓને હિસ્સો પચાવી પાડવાની શરૂઆત કરી ત્યારે કાઠીઓએ ૧૮૧૪ ના અરસામાં પોતાના હિસ્સામાં પણ ભાગ ગાયકવાડ સરકારને લખી આપ્યો હતે અને ગાયકવાડનું રક્ષણ મેળવ્યું હતું. ભાવનગરને જેટલે બાકી હિસે રહેલે હતા તે પાછળથી ગાયકવાડે વેચાતે લઈ લીધે. આ સમયે ભાવનગર અને વળાના દરબારે મેનપુરના ઘોઘારી રાજપૂતોની જમીન દબાવવા લાગ્યા ત્યારે એમણે ગાયકવાડને કેટલાંક ગામનો બધો “વેર” અને અડધી વજે” લખી આપી રક્ષણ મેળવ્યું. શિયાનગર અને બીજા આઠ ગામ શિયાનગર મહાલ માં આવ્યાં. ૧૮૦૬-૦૭ માં નવાનગરના તાલુકામાં ભીમકદાના રાજપૂત ગરાસિયાઓ તથા એ જિલ્લાના ઉપરી ખવાસ સગરામ વચ્ચે ઝગડો થયો તેથી ગરાસિયાઓએ પિતાની જાગીરનો અડધો ભાગ તથા રાજ્યાધિકાર ગાયકવાડને લખી આપ્યાં ને રક્ષણ મેળવ્યું. - ૧૮ મી સદીમાં ધારીને કિટલે સરસિયાના થેબાણ કાઠીઓના કબજામાં હતો, તેઓએ એ કિલે વાંકિયા તાલુકાના રાણીંગ વાળા નામના બહારવટિયાને આપ્યો. રાણીંગ વાળો જ્યારે બહારવટું કરતો થયો ત્યારે ગાયકવાડે ધારી તાલુકા પિતાના કબજામાં લઈ લીધો. ૧૮૦૬-૦૭માં સરસિયા(તા. ધારી)ના કાઠીઓએ ૧૩ ગામની જાગીર ગાયકવાડને લખી આપી. ૧૮૧૧-૧૨ માં ચાઈના કાઠીઓએ પોતાનો દલખાણિયા પરગણામાં આવેલ આખો ગરાસ લખી આપે. એવી રીતે ધાતરવર પરગણુના કાઠીઓએ ૧૮૧૧–૧૩ દરમ્યાન ૭૮ ગામ ગાયકવાડને આપ્યાં. એ પછી સરસિયા ચાચઈ અને ધાંતરવરને ધારી તાલુકામાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો. જેતપુર તાલુકાનાં નવ ગામ પણ આ તાલુકામાં જોડી દેવામાં આવ્યાં. અમરેલીને જેતપુરનાં ચોવીસ
