________________
૧૧૬ ]
સરાડા કાલ
[31.
થઈ હોવાથી, સમય વીત્યા બાદ એમાં વધારા કરવા જોઈએ એવી રજૂઆત કરી અને એ પણ જણાવ્યું કે ગાયકવાડે અમુક રકમ, જે વધારાની રકમ તરીકે ઉધરાવી છે તે પણ પેશવાને આપી દેવી જોઈએ. વધુનાં એણે એવું માન્યાનું જણાવ્યુ` કે ખડણી માટે બ્રિટિશ સત્તા જામીન તરીકે રહેલી છે તેથી એણે પેશવાને બધી રકમ અપાવવી જોઈએ. આમ પેશવાએ ખૂબીપૂર્વક બોકર-સેટલમેન્ટ ’તું અધટન રેસિડેન્ટની ભૂલના કારણે કયું”. પેશવાના આ મુદ્દો ગાયકવાડ અને એમના જામીન અ ંગ્રેજોને અમાન્ય હાવાથી બને પક્ષ વચ્ચે સમજૂતી પર આવવાનું શકય ન હતું.
6
રેસિડેન્ટ જે સમયે પેશવા પાસે જારાતી મુદ્દત વધારી આપવા પ્રયાસ કરતેા હતા તે સમયે પેશવા અને ગાયકવાડ વચ્ચે ખ`ડણીની અને અન્ય રકમોની બાબતમાં ઉકેલ લાવવા વડેદરાથી ગાંગાધર શાસ્ત્રીને મોકલવામાં આવ્યા ( બૈંકટેશખર ૨૯, ૧૮૧૩ ).
શાસ્ત્રીએ અગાઉ પેશવાના કાર્યોલયમાં હાશિયાર કારકૂન તરીકે નામના મેળવી હતી અને વડાદરામાં ૧૮૦૨ માં બ્રિટિશ રેસિડેન્સીની સ્થાપના કરવામાં આવી ત્યારે દીવાન રાવજી આપાજી સાથે એને વડાદરા મેકલવામાં આવ્યેા હતેા. શાસ્ત્રીએ રેસિડેન્સીમાં દેશી સહાયક તરીકેની નોકરી સ્વીકારી અને વાદરામાં બનતા બધા બનાવો કે રેસિડેન્ટ વિરુદ્ધ થતી વાતા અને બાબતેાથી માહિતગાર રહી બધી માહિતી રેસિડેન્ટને આપવાની કામગીરી બજાવી હતી, આથી વડાદરાના રાજકુટુ'બમાં રાણી, દીવાન સીતારામ રાવજી વગેરે એના પ્રત્યે ધિક્કાર બતાવતા થયા. પરિણામે બ્રિટિશવિરોધી એક જૂથ રચાયુ'. એ જૂથે એમના તરફથી રજૂઆત કરવા અને પેશવાના ટેકા મેળવવા ૧૮૧૪ માં ગોવિંદરાવ બંધુજી ગાયકવાડને પુણે માકયે.. પુણેમાં રસેતછ માદી અને ત્ર્યંબકજી ડે ગળેએ વિદરાવને મિત્ર બનાવ્યેા. ટૂંક સમયમાં વાદરાથી ભગવદંતરાવ ગાયકવાડ પણ આવા જ કામ માટે પુણે ગયા. ગાવિ ંદરાવ અને ભગવંતરાવે મુંબઈની અ ંગ્રેજ સત્તાના કાર્યાલયમાં પેાતાના માણસ રાખીને બ્રિટિશ યાજના અને પગલાંની માહિતી ગુપ્ત રીતે મળતી રહે એવી વ્યવસ્થા કરી. પુણેમાં વડોદરાના માણસ કેવી પ્રવૃત્તિએ કરી રહ્યા છે એની જાણ ગંગાધર શાસ્ત્રી વડાદરામાં રેસિડેન્ટને કરતા રહેતા. આથી ગંગાધર શાસ્ત્રી વડેરામાં અને બહારના ભાગેામાં ભારે ટીકાપાત્ર વ્યક્તિ બની ગયા.
