Page Text
________________
પ્રથમ પરિચોદ 1.
ઉત્પત્તિ વિશે
૨૩૧
વિલાપ
ગાદી મળવાની આગાહી-ભવિષ્ય વાણું-એક વંશના આ મેઘવાહન રાજાનું રાજય ઈ. સ. પૂ. ૫૩૭માં વાંસના) છેદન ઉપરથી ભાખવામાં આવી છે. જેથી પૂરું થયું છે. તે અપુત્રિ હોવાથી ગણતંત્ર રાજ્યની કરીને તે દેશનું નામ “વંશ” પાડવામાં આવ્યું
પદ્ધતિ એ, મગધના સામ્રાજ્યના હેય (અથવા તે પ્રદેશમાં વંશની ઉત્પત્તિ બહુ જ ચેદિ વંશના ત્રણ એક અંગ તરીકે તેને વહીવટ પ્રમાણમાં થતી હોય અને તે અંગે તેનું નામ વંશ વિભાગો રાજા શ્રેણિકે સંભાળી લીધો પડી ગયું હોય) અને વંશનું છેદન કરવામાં આવ્યું
હતો. તેને લગતું થોડુંક વર્ણન તેથી “દિ ” અથવા અપભ્રંશ થતાં વેહિ એવું નામ પુ. ૧માં પૃ. ૧૬-૧૭૪ સુધીમાં અપાઈ ગયું છે. તેના વંશનું ધારણ કરાયું હોય. મતલબ એ થઈ કે, વળી વિશેષ સમજૂનિ, આગળ ઉપર ક્ષેમરાજના દેશને (country) અને વંશનું (dynastic)-બનાં વર્ણનમાં આપવાની છે. અત્ર એટલું જણાવવું રહે નામે (ા દેશ અને વેવિ વંશ)ની ઉત્પત્તિ એક જ છે કે તે ગણ પદ્ધતિને ધીમે ધીમે નાશ થતો જતો કાળે થઈ ગણાય. આ કારણને લીધે જ, પ્રાચીન હતો. બધે એમ કહે કે, જ્યારથી કુકને રાજ્યબૌદ્ધ ગ્રંથોમાં કે વદિક સાહિત્યમાં. તે બેમાંથી વિસ્તાર વધારવાને લેભ લાગે ત્યારથી તે પદ્ધતિને
કેનું નામ નજરે પડતું નથી. એટલે સમજાય છે કુઠાર પડયો હતો અને તેના પુત્ર ઉદાયને દક્ષિણ કે જે મુલકમાં આ ચેદિ વંશના રાજાનો રાજઅમલ સુધીના દેશ જતી મોટું સામ્રાજ્ય બનાવ્યું ત્યારે તે ચાલતો હતો તેનું નામ “ચેદિ દેશ” પડી ગયું લાગે તે પ્રથા તદ્દન લુપ્ત જ થઈ ગઈ હતી. ઉદાયને પછી છે. બાકી ખરી રીતે તે “ચેદિ' તે નથી કોઈ દેશનું અનુરૂદ્ધને વહીવટ ચાલ્યો અને તેના મરણ બાદ નામ કે નથી કોઈ જ્ઞાતિનું નામ કે નથી કે આ સ્થળનું (ઈ. સ. પૂ. ૪૭૪) મુંદનો અધિકાર આવ્યો. પરંતુ નામ. માત્ર સંયોગવશાત કાલ્પનિક રીતે જ તે ઉત્પન્ન આ રાજ અંત નબળો હોવાથી. તેમ તેનું ચિત્ત કરવામાં આવ્યું દેખાય છે. એટલે ચેદિવંશની રાજકાજમાં ચાંટતું નહીં હોવાથી આખાએ સામ્રાજ્યમાં સ્થાપના ઈતિહાસની દૃષ્ટિએ, જે ગણીએ તે, ટંટા, બખેડા અને બળવા જેવી સ્થિતિ થઈ રહી જ્યારથી મેધવાહન કલિંગપતિ થયો ત્યારથી થઈ હતી. તે સમયનો લાભ લઈ, મહારાજા કરકંકુના ગણાય. અને તે બનાવ ઇ. સ. પૂ. ૫૫૮માં બન્યો વંશના કોઈ અવશેષ, ક્ષેમરાજના નામ નીચે કલિંગની છે. સાર એ થયું કે ચેદિ વંશની સ્થાપના ઈ. સ. પૂ. લગામ પોતાના હાથમાં લઈ સ્વતંત્રપણે વહીવટ ૫૫૮માં મેધવાહન રાજાએ કરી હતી.
ચલાવવા માંડયો હતો. આ બાબતને ઈસારે પણ
(૪) વૈદિક ગ્રંથોમાં એમ હકીક્ત નીકળે છે કે, જે ગ્રંથમાં છરા કે ઈલાના વંશને ઉલેખ થયેલ માલમ નામના લોકો હાલમાં બિરા-વરાડ તથા પ્રાચીન સમયે પડે છે તે માટે જુઓ ખારવેલના વૃત્તાંત ) જૈન ગ્રંથમાં વિદર્ભ નામથી જે જાણીતો હતું ત્યાંના વતની હતા ચે િદેશ ઘણું પ્રાચીન સમયથી મળે છે. (જુઓ જૈન સાહિત્ય સંશોધક પુ. ૩ પૃ. ૩૭૩); વળી (૫) આ બનાવને સમય પુ. ૧માં ત્રણ પ્રકારે જણાવાય બુક ઓફ એન્શન્ટ ઈરાઝ (કનિંગહામકૃત)માં પ્રસ્તાવના છે (જુઓ સમયાવળીમાં ૫૫૯ની સાલ) એક ૫૬૫, બીજે ૫. ૯ ઉપર જણાવાયું છે કે કલચુરીવંશના ચેદિરાજાએ ૫૬૩; અને ત્રીજે ૫૫-૫૫૮; પરંતુ પાકી ગણત્રી કરતાં જે થયા છે તેઓ મૂળે છત્તીસગઢ અને બસ્તર રાજ્યવાળા તે ૫૫૮–૯ હોવાનું લાગે છે. પ્રદેશના વતની હતા તથા તેમની રાજધાનીનું શહેર હાથીગુફાના લેખમાં દર્શાવેલ આંક ૧૦૩ને જે ચેદિબારમદેવ હતું, ત્યારથી ધીમે ધીમે આગળ વધીને જબલપુર સ વતન ઠરાવાય તે, ઉપરના હિસાબે તેને સમય ૫૬૫સુધી આવી પહોંચ્યા હતા. આ બે હકીક્તથી ખાત્રી ૧૦૩=ઈ. સ. પૂર્વે ૪૬૫, ૪૬૦ અને ૪૫૬ આવશે. આને થશે કે, વૈદિક ગ્રંથની ચૂત પ્રજાના વંશને અને ઈતિહાસમાં લગતી વિશેષ ચર્ચા આગળ ઉપર હાથીગુફાના લેખના જાણીતા થયેલ ચેદિવંશને સંબંધ નથી જ. વળી વૈદિક વાત કરીશું.
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |