Prachin Bharat Varsh Part 02

SR No.: 032484
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1936
Total Pages: 532
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 268

પરિચ્છેદ ]
જમીન ખેતર, કે સેઢાસીમાડાની બાબતાને લગતી દીવાની તકરારાના ફેંસલા, તે તે ગામના કે પાડોસી ગામના પાંચ દસ વયેાવૃદ્ધ લેાકેા ભેગા મળીને કરી નાંખતા, તેમનામાં જો મતભેદ થતા તે કાષ્ઠ પવિત્ર ચારિત્ર્યવાળા માણસને મધ્યસ્થ રાખી નિવેડા લાવતાઃ છતાં ન ફાવે તે પછી વાંધાવાળી વસ્તુ ખેતરાદિ ના કબજો રાજ્ય લઇ લેતું. રાષ્ટ્રના રક્ષણાર્થે કિલ્લાએ પણ બાંધવામાં આવતા. ઔદક પાણીની વચ્ચમાં બધેલા કિલ્લાને અને પર્યંત ઉપર બાંધેલાને “ પાત ”૨૫ કહેતા. રાજ્યની અંદરના ભાગમાં પણ ચેકીપહેરા રાખવાની ચેાજના કરવામાં આવેલી હતી.
આ પ્રમાણે રાજ્યવ્યવસ્થાનું વર્ણન ટૂંકમાં આપી દીધું. તેમાંના કેટલાક સત્તાધારી કમ ચારિચેાનુ' વેતન કેટલુ હતુ, તથા બીજા કેટલાક મુખ્ય સત્તાધારી હતા, તેનું ટૂંકમાં વર્ષોંન કરી, આ પ્રકરણ સમાપ્ત કરીશું.
કેટલાંક સૂત્ર
66
,,
99
(પૃ. ૨૬૯ ૩૬પ્રતિવષ વેતન કેટલુ' હતું તેની સંખ્યા “ પણુ નામના દ્રવ્યમાં નીચે પ્રમાણે જાણવી (અ) ત્વિક, આચાય, મંત્રિ, પુરાહિત, સેનાપતિ, યુવરાજ, રાજમાતા, રાજમહિષી પ્રત્યેકને ૪૮૦૦૦ (આ) દૌવારિક, આંતવિશિક, પ્રશાસ્તા, સમાહર્તા, સન્નિધાતા પ્રત્યેકને ૨૪૦૦૦ (૪) કુમાર, કુમારમાતા, નાયક, પૌર,
( ૩૫ ) તેા પછી પાવતીય પ્રદેશ જ્યાં પત ઉપર અનેક કિલ્લાઓ આવી. રહ્યા હેાય તેવા પ્રદેશ એમ અથ થતા હાય ખરા ( સરખાવા ચંદ્રગુપ્તે પાર્વતીય પ્રદેરાના રાજા વગ્રીવની મદદ લઇને મહાનંદને હરાવ્યા તેનું વન ).
( ૩૬ ) જીએ મૌ. સા. ઇ.
( ૩૭ ) Rulers of India series ( As oka P. 16 ) મેગેસ્થેનીઝના શબ્દોમાં લખાયેલ છે ( અશાકના સમયે પાટલિપુત્રની સ્થિતિ કેવી હતી તે સમાશે ) A magnificient fortified city, worthy to be the capital of a great king
૧૩
વ્યવહારિક, કાર્માન્તિક. મ`ત્રિ પરિષદÈ અધ્યક્ષ, રાષ્ટ્રપાળ, અતપાળ, પ્રત્યેકને ૧૨૦૦૦ (૩) શ્રેણિમુખ્ય, હસ્તિમુખ્ય, અમુખ્ય, રથમુખ્ય, અને પ્રદેષ્ટા પ્રત્યેકને આઠ હજાર (ઊ) પત્ત્તધ્યક્ષ, અભ્યાધ્યક્ષ, સ્થાધ્યક્ષ, હરણ્યધ્યક્ષ, દ્રવ્યપાળ, હસ્તિપાળ, વનપાળ અને રથિક, પ્રત્યેકને ચાર હજાર (ૠ) અનીક-ચિકિત્સક, અશ્વદમક, વકિ, યોનિપાષક, દરેકને બે હજાર (T) કાર્ડાન્તિક, નૈમિત્તિક, મૌતિક, પૌરાણિક, સૂત, માંગધ તથા અન્ય અધ્યક્ષને એક એક હજાર, (એ) શિક્ષિત પદાતિ, સખ્યાયક (accountant) ને
૫૦૦.
પૃ. ૨૭૨ ૩સૈનિક વ્યયઃ—
સૈન્યનું ખળ
૬૦૦,૦૦૦ પદાતિ; શિક્ષિત પદાતિઃ દરેકને ૫૦૦ પણ ૩૦,૦૦૦ અશ્વારાહી; ૧૦૦
૭૫૦
થી હજાર સુધી ૯,૦૦૦ ગુજારાહી; આશરે (પ્રત્યેક હાથી પર, તીન તાન, ધનુર્ એસે ) ૮,૦૦૦ ચારાહી: ૨૮ મેહજાર ( પ્રત્યેક રથ પર, એ ધનુર હાય )
( ઉપર પ્રમાણે ગજ અને રથના ધનુરની સંખ્યા ગણી લેવી. )
dom; The royal camp at the capital was estimated to contain 400,000 souls, and the efficient standing army numbering 600,000 infantry 10,000 cavalry, 9000 elephants and a multitude of chariots washmaintained at the king's expense.
( ૩૮ ) જેમ આ ચાર પ્રકારના સૈન્ય હતા; તેમ તે દરેકના ઉપરી દાજ હોય. અને તે સર્વ મુખ્ય સેનાધિપતિના તાખામાં રહે; તેવી રીતે આ રથ વિભાગમાં પાછી નાની નાની ટુકડીઓ પણ હતી. તેના સરદારા જે હાય, તેના સર્વે સરદારાના ઉપરી તે મહા