________________
વ્યાપારનું સહકારી કારણ મન-વચન અને કાયા છે. એટલે (૧) મનની સહાયતાથી જે વીર્યવ્યાપાર થઈ રહ્યો છે, તે મનોયોગ કહેવાય છે. (૨) વચનની સહાયતાથી જે વીર્યવ્યાપાર થઈ રહ્યો છે, તે વચનયોગ કહેવાય છે અને (૩) કાયાની સહાયતાથી જે વીર્યવ્યાપાર થઈ રહ્યો છે, તે કાયયોગ કહેવાય છે. એટલે યોગ-૩ પ્રકારે છે. (૧) મનોયોગ, (૨) વચનયોગ, (૩) કાયયોગ... (૬) લેશ્યા -
જેનાથી આત્મા કર્મની સાથે લેપાય છે, તે લેશ્યા કહેવાય છે. તે ૨ પ્રકારે છે, (૧) દ્રવ્યલેશ્યા (૨) ભાવલેશ્યા.
યોગવર્ગણામાં રહેલા કાળા વગેરે રંગના પુદ્ગલોને દ્રવ્યલેશ્યા કહે છે અને તેનાથી ઉત્પન્ન થતાં આત્મિકપરિણામને ભાવલેશ્યા કહે છે. તે-૬ પ્રકારે છે. (૧) કૃષ્ણલેશ્યા (૨) નીલલેશ્યા (૩) કાપોતલેશ્યા (૪) તેજોલેશ્યા (૫) પઘલેશ્યા (૬) શુકલલેશ્યા. (૭) બધ :
જીવદ્વારા ગ્રહણ કરાતા કાર્મણસ્કંધોનું આત્માની સાથે ક્ષીરનીર કે લોહાનિની જેમ એકમેક થવું, તે બન્ધ કહેવાય છે. અહીં ઉપલક્ષણથી ઉદય, ઉદીરણા અને સત્તાનું પણ ગ્રહણ કરવું. ઉદય :કર્મપુદ્ગલોનો વિપાકથી અનુભવ કરવો, તે ઉદય કહેવાય છે. ઉદીરણા :લાંબા સમયે ભોગવી શકાય એવા કર્મલિકોને પ્રયત્નથી ઉદયાવલિકામાં નાંખીને વહેલા ભોગવવા, તે ઉદીરણા કહેવાય છે.
