________________
ક્રોધને કારણે સાધુના જીવે ચંડકૌશિક સર્પ બનવું પડયું હતું.
સંજોગથી સ્વભાવ પર દૃષ્ટિ લઈ જઈશું તો નિમિત્તને દોષી નહીં ગણીએ અને કર્મોદયનો સ્વીકાર કરીશું એટલે ફોધમાંથી બચી શકીશું.
જીવનના ઉત્કૃષ્ટ ગુણોનો ખાત્મો બોલાવનાર બીજે કષાય માન છે. માન અને સ્વમાનને જુદી પાડતી રેખા બહુ પાતળી છે. સ્વમાન એટલે આત્મગૌરવ અને માન એટલે અહંકાર, શ્રીમદ્જીએ કહ્યું છે કે માન ન હોત તો અહીં જ મોક્ષ હોત, ઘણીવાર આપણી સૂક્ષ્મદષ્ટિ અને વિવેકના અભાવને કારણે સ્વમાન સમજીને માનને પોષતા હોઈએ છીએ.
અહંકારી માણસ ખિલખિલાટ હસી પણ ના શકે, તેમને સાચા મિત્રો ના હોય, હા.. ઘણા ખુશામતીયા હોય. માનવાળો માનવી એકદંડિયા મહેલનો નિવાસી હોય.
માનને કારણે રાવણની દુર્ગતિ થઈ. માનના વાદળોએ બાહુબલિના કેવળજ્ઞાન સૂર્ય આડે આવરણ કર્યું. અખાએ ચાબખા મારતાં કહ્યું કે,
મરતા પહેલાં જાને મરી, બાકી રહે તે શ્રી હરિ
તારા મૃત્યુ પહેલાં જો તારો અલ્મ મૃત્યુ પામે તો તું જ ભગવાન ! અદ્ભ જતાં અમ બનાય.
વ્હાલા ! તારો વળ જ જાય વછૂટી તો દેહ, તારું દેવળ બને રે લોલ...
વળ એટલે માન, અહીં સંપૂર્ણ અહંવિસર્જનની સાધનાની વાત કરી છે. અહંકાર વિનાની વ્યક્તિ મંદિર જેટલી જ પવિત્ર છે.
અહંકાર અને ભક્તિ સાથે રહી શકતા નથી. ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં ચરમ તીર્થકરે કહ્યું છે કે માનને જીતવાથી જીવ માદવ કે મૃદુતાના ગુણોનું તેના જીવનમાં ઉપાર્જન કરી આત્માને ઉર્ધ્વગામી બનાવી શકે છે.
અધ્યાત્મ આભા
– ૯૪ =
