________________
૫
લગ્નચર્ચા
જે આશ્રમમાં રહી ગૃહસ્થજીવન ગાળવાનું હોય છે તેને ગૃહસ્થાશ્રમ કહેવાય છે, અને ગૃહસ્થજીવનના પ્રારંભ વાસ્તવિક રીતે તે વિવાહિત જીવન પછી જ થાય છે. એટલે વિવાહિત જીવન એ ગૃહસ્થાશ્રમનું પ્રથમ અને આવશ્યક અંગ છે. તેથી આ પ્રકરણમાં લગ્નજીવનને લગતા પ્રશ્નોની વિચારણા કરીશું. લગ્ન એટલે શુ?
લગ્ન શબ્દ રૂ ધાતુ પરથી આવ્યા છે, લીન થવું એ તેને શબ્દા છે. વિવાહ એ પણ લગ્નના પર્યાયવાચી શબ્દ છે, અને તે પણ વિ+વર્ અર્થાત્ ગૃહસ્થાશ્રમનાં કબ્યાને વહન કરવાનું સૂચવે છે. જાયા એટલે સ્ત્રી, જાયાપતિ એ બન્ને શબ્દો મળીને દંપતી શબ્દ બને છે. સારાંશ કે સ્ત્રી અને પતિ ઉભયનું પ્રેમમય મિલન થવું તેનું નામ દંપતીલગ્ન. શાસ્ત્રીય દૃષ્ટીએ દમ્પતીલગ્નની આ વ્યાખ્યા છે.
પશ્ચિમના વિચારાની અસર આપણા સમાજ પર પણ થઈ અને યુવાના મુક્ત સહચારની આકર્ષક વાતાથી અંજાયા, તેને લગ્નજીવન બંધનરૂપ લાગ્યું. લગ્નવ્યવસ્થા માનવજીવન માટે તન નિરુપયેાગી છે, એમ પણ કેટલાક માને છે.
