________________
૨૮૦ :
તત્ત્વ પૂછો
જ્ઞાનને “પ્રમાણ” કહેવાય છે. અથવા જે જ્ઞાન વસ્તુના અનેક અંશને જાણે તે “પ્રમાણજ્ઞાન” છે.
પ્રશ્ન ૧૩ર-શું જ્ઞાન જ પ્રમાણ હોય છે?
ઉત્તર-હા, જ્ઞાન સિવાય બીજા ઈન્દ્રિય, મન કે ઈન્દ્રિય અને વિષયને સંગ તે પ્રમાણ નથી.
પ્રશ્ન ૧૩૩-ગાન સ્વપ્રશ્ય છે કે પરપ્રકાશ્ય છે?
ઉત્તર-જ્ઞાન સ્વપ્રકાશ્ય છે, કારણ કે જ્ઞાન પતે પિતાને સ્વયં જ જાણે છે. જેમ-દીપક.
પ્રશ્ન ૧૩૪-પ્રમાણના કેટલા ભેદ છે? . ઉત્તર–ચાર ભેદ છે-(૧) પ્રત્યક્ષ (૨) અનુમાન (૩) આગમ અને (૪) ઉપમાન.
પ્રશ્ન ૧૩૫-પ્રત્યક્ષ કોને કહે છે?
ઉત્તર-જે પદાર્થ સ્પષ્ટતાથી (આકારાદિ વિશિષ્ટતાથી) જાણે. તેનાં બે ભેદ છે-(૧) સવ્યવહારિક અને (૨) પારમાર્થિક પ્રત્યક્ષ.
પ્રશ્ન ૧૩૬-સાંવ્યવહારિક પ્રત્યક્ષ કેને કહે છે?
ઉત્તર-જે ઈન્દ્રિય અને મનની સહાયતાથી વસ્તુને જાણે તેને “સાંવ્યવહારિક પ્રત્યક્ષ” કહેવાય છે.
" પ્રશ્ન ૧૩૭-ઇન્દ્રિય અને મને પ્રાપ્યારી છે કે અપ્રાકારી છે? - ઉત્તર-ચક્ષુ અને મન, આ બંને અપ્રાકારી છે
