________________
૨૭૮
તત્ત્વ પૃછા * પ્રશ્ન ૧ર૩-ભાવથી જુમતિ-વિપુલમતિ કેટલું જાણે-દેખે છે ?
ઉત્તરભાવથી ઋજુમતિ અનંત ભાવને જાણે-દેખે છે. સર્વભાવના અનંતમા ભાગને જાણે-ખે છે. તેને જ વિપુલમતિ અધિકતર, વિપુલતર, વિશુદ્ધતર અને ઘણી સારી રીતે જાણે છે.
પ્રશ્ન ૧૨૪-અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાનમાં શું અંતર છે?
ઉત્તર-(૧) મનઃ પર્યવજ્ઞાન અવધિજ્ઞાનની અપેક્ષા પિતાના વિષયને ઘણું સ્પષ્ટ રૂપથી જાણે છે, એટલા માટે તે તેનાથી વિશુદ્ધતર છે. (૨) અવધિજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગથી લઈને આખેલક છે. અને મન પર્યવજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર તે માનુષેત્તર પર્વત સુધીનું જ છે. (૩) અવધિજ્ઞાનના સ્વામી ચારે ગતિવાલા થઈ શકે છે, પરંતુ મનઃ પર્યાવજ્ઞાનનાં સ્વામી ફક્ત સંયતિ મનુષ્ય જ થઈ શકે છે. (૪) અવધિજ્ઞાનને વિષય કેટલાક પર્યાયે સહિત રૂપી દ્રવ્ય છે. પરંતુ મનઃ પર્યાયને વિષય તે ફક્ત તેને. અનંત ભાગ છે. અને તે મનની પર્યાયને જ ગ્રહણ કરે છે. (૫) અવધિજ્ઞાન ભવ પ્રત્યય પણ હોય છે અને ગુણ પ્રત્યય પણ હોય છે, પરંતુ મન : પર્યવજ્ઞાન ગુણ પ્રત્યય જ હોય છે. (૬) અવધિજ્ઞાન તે અજ્ઞાનરૂપ પણ હોઈ શકે છે, પરંતુ મનઃ પર્યાવજ્ઞાન જ્ઞાન રૂપ જ હોય છે.
પ્રશ્ન ૧રપ-છદ્મસ્થને ઉત્કૃષ્ટ કેટલા જ્ઞાન હોઈ શકે ?
