________________
અંદર આ છ પ્રકારનાં તપને સ્પષ્ટ કરેલ છે. પ્રાયશ્ચિત્ત લાગેલા દોષના નિવારણ માટે દોષના પ્રમાણમાં આપવામાં આવે છે. એના જુદા જુદા દશ પ્રકાર છે. પ્રથમ પ્રકારમાં શુદ્ધ મનથી ગુરુ પાસે લાગેલ દોષ પ્રગટ કરી આલોયણા લેવી જોઈએ તેમ ન કર્યું. જે દોષની શુદ્ધિ આલોયણ માત્રથી થાય તેમ ન હોય તેને માટે ગુરુ પ્રાયશ્ચિત્તરૂપે અનેક પ્રકારનો તપ કરવાનું બતાવે છે. તે રીતે ગુરુએ આપેલ પ્રાયશ્ચિત્તરૂપ તપ અમુક મુદતની અંદર કરી દેવું જોઈએ, તેમ ન કર્યું તે પ્રથમ અતિચાર. દેવ, ગુરુ, સંઘ, સાધર્મિકભાઈ વિગેરે દશ તેમ જ તે૨ પ્રકાર બતાવેલા છે, તેમનાં ભક્તિ - બહુમાન વિગેરે ચાર અથવા પાંચ પ્રકારે વિનય કરવાથી અનેક પ્રકારનાં પૂર્વસંચિત પાપો નાશ પામે છે, તેવો વિનય ન કર્યો તે બીજો અતિચાર. બાળ, વૃદ્ધ, ગ્લાન અથવા તપસ્વી સાધુ કે શ્રાવકભાઈની યથાયોગ્ય રીતે વૈયાવચ્ચ કરવી જોઈએ. વૈયાવચ્ચ પ્રાયે શરીરવડે થાય છે. તે કરવાથી ઘણા કર્મો નાશ પામે છે, તેવી વૈયાવચ્ચ ન કરી એ ત્રીજો અતિચાર. સ્વાધ્યાય તપના પાંચ પ્રકાર છે. ૧. વાચના - નવું નવું વાંચવું - ભણવું તે. ૨. પૃચ્છના - ભણવા-ગણવામાં જે કોઈ શંકા પડે અથવા અર્થ ન સૂઝે તે વધારે અભ્યાસીને પૂછવો તે. ૩. પરાવર્તના - પ્રથમ ભણેલ, વાંચેલ, અભ્યાસ કરેલ પ્રકરણાદિકનું પરાવર્તન કરવું - ફરી ફરીને પાઠ કરી જવો તે. ૪. અનુપ્રેક્ષા - વિચારણા. અભ્યાસ કરેલ અથવા વાંચેલ પ્રકરણાદિકના અર્થની રહસ્યની વિશેષ વિચારણા કરવી તે. ૫. ધર્મકથા ધર્મ સંબંધી ચર્ચા કરવી, ધર્મ સંબંધી કથાઓ કહેવી, સાંભળવી,
૧૦૫
-
