________________ પ્રકરણ-૩ પ્રશ્નોત્તરી 121 તે પામવા માટે ક્રિયા કરવી આવશ્યક છે. જેમ કે, સુંદર રસવતી તૃપ્તિનું કારણ છે તેમ જાણ્યા પછી તૃપ્તિને પામવા માટે જમવાની ક્રિયા કરવી પડે છે. તે જ રીતે ક્રિયાને સાર્થક બનાવવા જ્ઞાન જરૂરી છે. ચાલવાની ક્રિયાનો પ્રારંભ થઈ ગયો, પરંતુ ગન્તવ્ય (જવા યોગ્ય) સ્થાનનું જ્ઞાન ન હોય તો ચાલવાની ક્રિયા સફળ બનતી નથી. અન્ય ઉદાહરણ આપી અધ્યાત્મસાર ગ્રંથમાં પણ આ વિષય સ્પષ્ટ કરતાં કહ્યું છે કે, ज्ञानं शुद्धं क्रिया शुद्ध-त्यंशी द्वाविह सङ्गतौ / ચ મહારથચ્ચેવ, પક્ષાવિવ પત્રિા : I-2-22aa - જેમ મહારથનાં બે ચક્રો (ગન્તવ્ય સ્થાન તરફ ગતિ કરવામાં) સહાયક થાય છે (અથવા) પક્ષીની બે પાંખો (ઉડવામાં) સહાયક થાય છે, તેમ અધ્યાત્મમાર્ગમાં (મોક્ષમાર્ગમાં) શુદ્ધજ્ઞાન અને શુદ્રક્રિયા, એ પ્રકારના બે અંશો જીવને ગમન કરવામાં સહાયક બને છે - કારણરૂપ છે. જે રીતે મહારથને ગન્તવ્ય સ્થાન તરફ ગતિ કરવામાં બે ચક્ર સહાયક બને છે અને જો તેમાં ખામી હોય તો મહારથ ગન્તવ્ય સ્થાને પહોંચી શકતો નથી. તે જ રીતે મોક્ષમાર્ગમાં પ્રગતિ સાધવા માટે શુદ્ધજ્ઞાન અને શુદ્ધક્રિયા બંને આવશ્યક છે. તેમાંના ગમે તે એકથી અધ્યાત્મમાર્ગમાં વિકાસ સાધી શકાતો નથી. તેથી શુદ્ધજ્ઞાન અને શુદ્ધક્રિયા સ્વરૂપ બે અંશોના સમુદાયરૂપ અધ્યાત્મ છે. આથી અધ્યાત્મસ્વરૂપ અધિકારના અંતિમ શ્લોકોમાં પણ પુનઃ તે જ વાતને દોહરાવી છે - अध्यात्माभ्यासकालेऽपि, क्रिया काप्येवमस्ति हि / शुभौघसंज्ञानुगतं, ज्ञानमप्यस्ति किञ्चन // 28 // अतो ज्ञानक्रियारुप-मध्यात्म व्यवतिष्ठते / एतत्प्रवर्द्धमानं स्यान्निर्दम्भाचारशालिनाम् // 29 // - અધ્યાત્મના અભ્યાસકાળમાં પણ, કાંઈક ક્રિયા પણ હોય છે અને શુભ ઓળસંજ્ઞાથી યુક્ત જ્ઞાન પણ હોય છે. તમારે સંસારથી પાર
