Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04

SR No.: 023416
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan
Publication Year: 2012
Total Pages: 564
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 36 MB

Page 185

१२८
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન (5) मा सूत्रमा नित्यवासिंग शहो ई ।रान्त-ऊ रात में भेम?
(a) मात्रे (b) दुहित्रे - * मातृ + डे मने दुहितृ + डे, * 'इवर्णादे० १.२.२१' → मात्र + उ = मात्रे मने दुहित् + = दुहिने।
(c) बुद्धये (d) धेनवे - * बुद्धि + डे भने धेनु + डे, * 'डित्यदिति १.४.२३' → बुद्ध + डे भने घेनो + डे, * 'एदैतो० १.२.२३' → बुद्धय् + उ = बुद्धये, * 'ओदौतो० १.२.२४' → धेनव + उ = धेनवे।
(e) आमलकाय - * 'दोरप्राणिनः ६.२.४९' → आमलक्याः फलं विकारोऽवयवो वा = आमलकी + मयट, * ‘फले ६.२.५८' → मयट् नो दो५ पाथी आमलकी, * 'ङ्यादेर्गाण० २.४.९५' → आमलकी नाडी प्रत्ययनो बो५ थपाथी निमित्ताभावे नैमित्तिकस्याप्यभावः' न्यायथी उणादि प्रत्ययान्त आमलक शमाथी आमलकी शब्द बनतीमतेरी डी प्रत्ययात्म निमित्तपशे अस्य ङ्याम्० २.४.८६' सूत्रथी अनुंदोपात्म ये थयेद, तेनो હવે રી પ્રત્યયાત્મક નિમિત્તના અભાવે અભાવ અર્થાત્ પુનઃ આગમન થવાથી નિષ્પન્ન માનવ શબ્દથી પરમાં રે प्रत्यय पता * 'डेडस्यो० १.४.६' → आमलक + य, * 'अत आः १.४.१' → आमलका + य = आमलकाय।
i) अतिकुरवे (g) अतिकुमारये - * कुरूमतिक्रान्ताय = अतिकुरू + डे भने कुमारीमतिक्रान्ताय = अतिकुमारी + डे , * 'गोश्चान्ते० २.४.९६' → अतिकुरु + डे भने अतिकुमारि + डे , * 'डित्यदिति १.४.२३'
→ अतिकुरो + डे भने अतिकुमारे + डे , * 'ओदौतो० १.२.२४' → अतिकुरव् + = अतिकुरवे अने* 'एदैतो० १.२.२३' → अतिकुमारय् + उ = अतिकुमारये।
આ સર્વસ્થળે દીર્ઘ છું કારાન્ત - કારા નામો ન હોવાથી તેમનાથી પરમાં રહેલા ડિ પ્રત્યયના રે विगेरे माहेश न ५या. तम०१ मा में बात ध्यानमा देवी : अतिकुरवे भने अतिकुमारये स्थणे नेम 'गोश्चान्ते० २.४.९६' सूत्रथा हस्पविधि थाय छ, म पूर्व विदा अतिलक्ष्म्यै, अतितन्त्र्य, अतिवध्ये विशेरे स्थणे स्वविपि नही थाय. म 'गोश्चान्ते० २.४.९६' सूत्रथी डी, आप भने ऊ प्रत्ययान्त सीलिंग नाम स्थणे । स्वविधि थाय छ.त्यारे अतिलक्ष्मी विगेरे नामो ए ई-ऊ प्रत्ययान्त नामो छ.
(6) मा सूत्रथी डित् प्रत्ययना । दैविगेरे माहेश थाय मेधूम ?
(a) नद्यः (b) वध्वः - * नदी + जस् भने वधू + जस् , * 'इवर्णादे० १.२.२१' → नद्य् + जस् = नद्यस् भने वध्व् + जस् = वध्वस् , * 'सो रु: २.१.७२' → नद्यर् भने वध्वर् , * 'र: पदान्ते० १.३.५३' → नद्यः भने वध्वः।
मला मयस्थणे ५२मा ङित् प्रत्ययो न डोपाथी मासूत्रथी दैविगेरे मशीन या ।।२९।।