________________
(૧૦૦) ઉપશમ સમ્યકત્વમાં ઉદય આવેલ મિથ્યાત્વને ક્ષય અને નહી ઉદયમાં આવેલા મિથ્યાત્વનો સર્વથા ઉપશમ હય, પ્રદેશ ઉદય પણ ન હોય. અને ક્ષપશમ સમ્યકતવમાં ઉદય આવેલનો ક્ષય અને નહી ઉદયમાં આવેલનો ઉપશમ હોય. પરંતુ પ્રદેશ ઉદય હેય-પ્રદેશથી મિથ્યાત્વ વેદાય, ક્ષયે પશમ સમ્યકત્વનો જઘન્ય કાળ અંતમુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટો છાસઠ સાગરોપામથી કાંઈક અધિક જાણ.
ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ. અનંતાનુબંધી ક્રોધ માન માયા લેભની ચેકડી ખપાવીને મિથ્યાત્વ મેહની ખપાવ્યા બાદ મિશ્રમેહની પણ ખપાવી સમ્યકત્વ મેહની ખપાવતા કોઈ જીવ કાળ કરે તો પ્રથમ આયુ બાંધ્યું હોય તે ગતિમાં જાય. જેથી ચારે ગતિમાં ક્ષાયક સમ્યકત્વ પામીએ. આ કારણથી જ પ્રારંભ મનુષ્ય ગતિમાં કહ્યો છે અને સમાપ્તિ ચારે ગતિમાં થાય છે જેથી ચારે ગતિમાં લાયક સભ્યકત્વ જીવ પામી શકે એમ કહ્યું છે. તિર્યંચમાં અસંખ્યાતા વર્ષના આયુવાળા જ લાયક સમ્યકત્વ પામે, સંખ્યાતા વર્ષના આયુવાલા ક્ષાયક સમ્યકત્વ ન પામે. કદાચ કઈ જીવે પૂર્વે આયુ આપ્યું હોય અને ત્યારપછી ક્ષાયક સમ્યકત્વ પામે તે જે ગતિનું આયુ બાંધ્યું હોય તેજ ગતિમાં ક્ષાયક સમ્યકત્વ લઈને જાય. કદાચ આયુ ન બાંધ્યું હોય ને ક્ષાયક સમ્યકત્વ પામે તે તેજ ભવમાં કેવલજ્ઞાન પામી મેક્ષે જાય. આયુ બાંધ્યું હોય તે ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ ભવમાં છેવટ ચાર ભવમાં મેક્ષે જાય. ક્ષાયક સમ્યકત્વ મનુષ્ય ભવમાં. પામે ત્યારે અનંતાનુબંધીની ચેકડી મિથ્યાત્વ મેહની, મિશ્રમેહની ને સમ્યકતવમેહની આ સાત પ્રકૃતિનો સર્વથા ક્ષય કરીને જ ક્ષાયક સમ્યકત્વ પામે છે.
