________________
( ૧૧૯) કરણના પેલા સમયે જીવ ઉપશમ સભ્યત્વ પ્રાપ્ત કરે. અંતરકરણને કાળ અંતર્મુહૂર્ત છે. તેથી ઉપશમ સમ્યકત્વ અંતર્મુહૂર્ત કાળપ્રમાણુ સમજવું. ઉપશમ સમ્યકત્વમાં રહ્યો છતા જીવ સત્તામાં રહેલ મિથ્યાત્વના ત્રણ પુંજ કરે. જેવી રીતે મદન કેદ્રવા ધાન્ય વિશેષ છે તેને એષધિ વિશેષ વડે કરી શોધાય છે. તે શેધતાં કેટલાક શુદ્ધ થાય, કેટલાક અર્ધા શુદ્ધ થાય, કેટલાક અશુદ્ધજ રહે છે. એવી રીતે જીવ પણ પરિણામવિશોષથી મિથ્યાત્વને શોધે છે, તે શોધતા થકા કેટલાક દળ શુદ્ધ થાય, કેટલાક અર્ધ શુદ્ધ થાય, અને કેટલાક અશુદ્ધ રહે-એમ ત્રણ પ્રકારે થાય છે. તે ઉપશમ સમ્યકત્વને અંતર્મુહૂર્તનો કાળ પૂરો થયા પછી જે શુદ્ધ પુજને ઉદય થાય તે અવશ્ય ક્ષપશમ સભ્યદષ્ટિ કહેવાય, અર્ધશુદ્ધ પુજને ઉદય થાય તો મિશ્રદષ્ટિ કહેવાય, અને અશુદ્ધ પુજને ઉદય થાય તો સાસ્વાદનમાં થઈને મિથ્યાદષ્ટિ થાય. આ કર્મ, ગ્રન્થને અભિપ્રાય જાણો.
સિદ્ધાંતિક મત પ્રમાણે તે અનાદિ મિથ્યાત્વદીષ્ટ ગ્રન્થીભેદ કરીને તથાવિધ તીવ્ર પરિણામે કરી અપૂર્વકરણમાં આરૂઢ થયેલ મિથ્યાત્વને ત્રિપુજવાળું કરે. ત્યાર પછી અનિવૃત્તિકરણના સામર્થ્ય થકી શુદ્ધપુજને વેદત થકે એપથમિક સમ્યકત્વ પામ્યા વિના પ્રથમથી જ ક્ષયોપશમ સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરે.
વળી કેટલાક આચાર્યો કહે છે જે યથાપ્રવૃત્તિ વિગેરે ત્રણ કરણના કેમે કરી ઉપશમ સમ્યકત્વ પામે છે, પુંજ ત્રણ કરતા નથી અને ત્યારપછી ઉપશમ સમ્યકત્વથી પડ્યો થકે મિથ્યાત્વે જાય છે.
ઉપશમ સમ્યકત્વ તથા પશમ સમ્યકત્વનો ભેદ નીચે પ્રમાણે જાણ –
