________________
ઉપર વિજય અને યોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય છે.”-આ પ્રમાણે ત્રીજા શ્લોકનો શબ્દશ: અર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ શૌચ, બાહ્ય અને આત્યંતર ભેદથી બે પ્રકારનું છે. તેના અભ્યાસ(વારંવાર સેવન)થી જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે, તે આ શ્લોકથી જણાવ્યું છે. બાહ્યશૌચની ભાવનાથી પ્રાપ્ત થનાર ફળનું વર્ણન, આ શ્લોકના પૂર્વાર્ધથી કર્યું છે અને ઉત્તરાર્ધથી આત્યંતર શૌચભાવનાથી પ્રાપ્ત થનાર ફળનું વર્ણન કર્યું છે, જેનું તાત્પર્ય નીચે જણાવ્યા મુજબ છે.
માટી અને પાણી વગેરેથી પોતાના શરીરની વારંવાર શુદ્ધિ કરવામાં આવે તો ય શરીર તો સદાને માટે શુચિ (પવિત્ર-શુદ્ધ) રહેતું જ નથી. તેથી જ તો તેને વારંવાર શુદ્ધ કરવું પડે છે... ઈત્યાદિ રીતે શૌચભાવનાથી ભાવિત બનવાના કારણે પોતાના શરીરના કારણસ્વરૂપની વિચારણાથી સાધકને શરીર પ્રત્યે ધૃણા ઉત્પન્ન થાય છે. અર્થાદ્ આ કાયા અપવિત્ર છે, એનો આગ્રહ(મમત્વ) રાખવાજેવો નથી.. ઈત્યાદિ પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે. તેમ જ બીજાના શરીરની સાથેનો સંપર્ક પણ દૂર થાય છે. જે પોતાના શરીરની જ જુગુપ્સા રાખે છે તે બીજાના અશુચિ શરીરની સાથે સંપર્ક કઈ રીતે કરે ? અર્થા ન જ કરે-એ સમજી શકાય છે. આ રીતે સાધક એકાંતવાસને સેવવા પ્રયત્નશીલ બની જાય છે, જે શૌચભાવનાનું ફળ છે. “શૌચથી પોતાના શરીરમાં જુગુપ્સા અને બીજાઓની સાથેના સખનો અભાવ પ્રાપ્ત થાય છે.'-આ પ્રમાણે યોગસૂત્ર(૨-૪૦)માં જણાવ્યું
બાહ્ય શૌચભાવનાનું ફળ વર્ણવીને હવે શ્લોકના
