________________
ષડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ
પરંતુ કદાચ ભવિષ્યમાં થનારા મનયોગની વિવક્ષા કરીને અપર્યાપ્તા સંશી જીવભેદ ઘટાડ્યો હોય, તો સંભવી શકે, વળી તે અપેક્ષાએ જો અપર્યાપ્તા સંશી જીવભેદને મનયોગમાં કહ્યો તો અપર્યાપ્તા અવસ્થાના ઔદારિક મિશ્ર અને કાર્મણ કાયયોગ સહિત મનયોગ માર્ગણામાં ૧૫ યોગ કહેવા જોઈએ. યોગ ૧૩ જ કહ્યા છે. અને જીવભેદ પર્યાપ્તા અપર્યાપ્તા બે કહ્યા, તે પૂર્વાપર સંગત થતું નથી.
७८
વચનયોગમાં પણ આજ અસંગત જણાય છે. કેમકે ભાષાપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પછી જ વચનયોગનો વ્યાપાર આવે તેથી બેઇન્દ્રિયાદિ ચારે પર્યાપ્તા જ જીવભેદ સંભવે પરંતુ વચનયોગમાં અપર્યાપ્તા જીવભેદ સંભવે નહિ. છતાં આઠ જીવભેદ કહ્યા તે સંગત નથી, કદાચ ભવિષ્યમાં ભાષાપર્યાપ્તિ પૂર્ણ ક૨શે એમ માનીએ તો સંભવે.
‘બાસઠ માર્ગણાઓમાં લેશ્યા”
छसु लेसासु सठाणं, एगिंदि असन्नि भूदग वणेसु । पठमा चउरो तिन्नि उ, नारय विगलग्गि पवणेसु ॥ ३६ ॥ શબ્દાર્થ
ભૂતાવળેતુ - પૃથ્વી અપ્ અને વનસ્પતિમાં
तिन्नि उ વળી ત્રણ લેશ્યા
અભિપવળેતુ - અગ્નિકાય અને
વાયુકાયમાં
ગાથાર્થ :- છએ લેશ્યાઓમાં પોતપોતાની લેશ્યા હોય છે. એકેન્દ્રિય, અસંશી, પૃથ્વીકાય, અકાય અને વનસ્પતિમાં પ્રથમની ચાર લેશ્યા હોય છે તથા નારકી, વિકલેન્દ્રિય, અગ્નિકાય અને વાયુકાયમાં પ્રથમની ત્રણ લેશ્યા જ હોય છે. (૩૬)
-
વિવેચન :- છએ લેશ્યાઓમાં પોતાની લેશ્યા એટલે કૃષ્ણલેશ્યા માર્ગણામાં કૃષ્ણલેશ્યા, નીલલેશ્યા માર્ગણામાં નીલલેશ્યા ઇત્યાદિ જાણવું. કારણકે એક જીવને એકી સાથે એક જ લેશ્યા હોય છે. છએ લેશ્યા પરસ્પર વિરુદ્ધ છે.
એકેન્દ્રિય, અસંશી, પૃથ્વીકાય, અકાય અને વનસ્પતિ એ
