________________
૬૪
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ અભ્યાસ વિના આહારકશરીર સંભવી શકે નહિ. માટે આહારકદ્ધિક ન હોય. ગર્ભજ તિર્યંચ પંચે. અને વાયુકાયને વૈક્રિયલબ્ધિ હોઈ શકે છે. તેથી વૈક્રિયદ્ધિક સંભવે એટલે તિર્યંચોને ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે અને વિગ્રહગતિમાં કાર્પણ કાયયોગ. ઉત્પત્તિના બીજા સમયથી સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી ઔદારિક મિશ્ર અને પર્યાપ્ત થયા પછી ઔદારિક કાયયોગ તથા મનના અને વચનના ચાર યોગ હોઈ શકે છે.
સ્ત્રીવેદમાં પણ આહારદિક વિના તેર યોગ હોય છે. કારણ કે સ્ત્રીપણાના શરીરવાળા દ્રવ્યવેદી જીવોને ચૌદપૂર્વના અધ્યયનનો શાસ્ત્રમાં નિષેધ છે. વળી શાસ્ત્રમાં સ્ત્રીઓને તુચ્છસ્વભાવવાળી કહી છે તુચ્છી गारवबहुला चलिंदिया दुब्बला धिईए य । इय अइसेसज्झयणा, भूयावादो ય ન ક્ષi (જિનભદ્રગણિ ક્ષમા કૃત વિશેષા) તેથી આહારકલબ્ધિ ન હોય. તે કારણે આહારકદ્ધિક વિના તેરયોગ હોય. તથા અભવ્ય, અવિરતિ, સાસ્વાદન અને ત્રણ અજ્ઞાનમાં છઠ્ઠાદિ ગુણસ્થાનકોનો સંભવ જ નથી તેથી આહારકદ્ધિક નથી માટે ૧૩ યોગ હોય. સિદ્ધાન્તના મતે વિર્ભાગજ્ઞાની મનુષ્ય તિર્યંચ ઉત્તર વૈક્રિય શરીર બનાવે ત્યારે બનાવતી વખતે ઔ મિશ્ર યોગ હોય.
જોકે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રની ટીકામાં “મહાકાયમાં ઉત્પન્ન થતાં અપયાપ્તપણામાં તિર્યંચ મનુષ્યોને વિભંગ જ્ઞાન હોય” એમ કહ્યું છે તે અપેક્ષાએ પણ ઔ. મિશ્રયોગ ઘટે.
' ઉપશમ સમ્યક્ત્વમાં નવા ઉપશમ સમકિત કાલે જીવ મિથ્યાત્વી હોવાથી ચૌદપૂર્વનો અભ્યાસ હોય નહી અને શ્રેણીગત ઉપશમસમ્યગૃષ્ટિ જીવ લબ્ધિ ફોરવે નહી. કારણકે આહારક શરીર બનાવવું એ પ્રમાદ છે. તેથી આહારક શરીર બનાવે નહિ તેથી આહારકલિક ન હોય.
મતાંતર :- ઉપશમ સમકિત માર્ગણાએ ૧૩ યોગ કહ્યા તે સંભવતા નથી કારણકે ઉપશમ સમકિત લઈને ભવાંતરમાં જવાય નહિ અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં ઉપશમ સમકિત પમાય નહિ. તેથી અપર્યાપ્તઅવસ્થામાં ઔદા મિશ્ર, વૈ મિત્ર અને કાર્મણ એ ત્રણ યોગ ઘટે નહિ.
