________________
૧૮૭ જીવિતની આશંસાના પ્રયોગનો એટલે જીવવાની અભિલાષાનો વિચ્છેદવિનાશ કરે છે. તથા જીવિતની આશંસાના પ્રયોગને છેદીને જીવ આહાર વિનાયોગ્ય આહાર ન મળે તો પણ ક્લેશ પામતો નથી–ઉત્કૃષ્ટ તપ થાય તો પણ તે પીડા અનુભવતો નથી. ૩૫-૩૭.
ઉપર કહેલા ત્રણે પચ્ચક્ઝાણે કષાયના અભાવે જ સફળ થાય છે તેથી હવે કષાયનું પચ્ચખ્ખાણ દેખાડે છે –
कसायपच्चक्खाणेणं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
कसायपच्चक्खाणेणं वीयरायभावं जणयइ, वीयरायभावं पडिवण्णे अ णं जीवे समसुहदुक्खे भवइ ॥३६॥३८॥
અર્થ : હે ભગવંત ! કષાયના પચ્ચખ્ખાણ વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : ક્રોધાદિ કષાયના ત્યાગ વડે જીવ વીતરાગપણાને અને ઉપલક્ષણથી દ્વેષરહિતપણાને ઉત્પન્ન કરે છે. તથા વીતરાગપણાને પામેલો જીવ સમાન સુખદુઃખવાળો–સુખ દુઃખમાં સમાન ચિત્તવાળો થાય છે. ૩૬-૩૮.
કષાયરહિત પણ યોગના પચ્ચખ્ખાણથી જ ખરો મુક્ત થાય છે, તેથી તેને કહે છે –
जोगपच्चक्खाणेणं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
जोगपच्चक्खाणेणं अजोगित्तं जणयइ, अजोगी णं जीवे नवं कम्मं न बंधइ, पुव्वबद्धं निज्जरेइ ॥३७॥३९॥
અર્થ : હે ભગવંત ! યોગના પચ્ચકખાણ વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : યોગ એટલે મન, વચન, કાયાનો વ્યાપાર, તેના નિરોધ વડે જીવ અયોગીપણાને ઉત્પન્ન કરે છે. અને અયોગી એવો જીવ નવું કર્મ બાંધતો નથી, અને પૂર્વે બાંધેલા ભવોપગ્રાહી ચાર કર્મને નિર્ભર છે–ક્ષય કરે છે. ૩૭-૩૯.
