________________
૧૭૯
अणुप्पेहाए णं भंते! जीवे किं जणयइ ?
अणुप्पेहाए णं आउअवज्जाओ सत्त कम्मप्पगडिओ घणिअबंधणबद्धाओ सिढिलबंधणबद्धाओ पकरेइ, दीहकालट्ठि आओ हस्सकालट्ठिइआओ पकरेइ, तिव्वाणुभावाओ मंदाणुभावाओ पकरेइ, बहुप्पएसग्गाओ अप्पप्पएसग्गाओ पकरेड़, आउअं च णं कम्मं सिअ बंधइ सिअ नो बंधइ, असायावेअणिज्जं च णं कम्मं नो भुज्जो भुज्जो उवचिणाइ, अणाइअं च णं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतसंसारकंतारं खिप्पामेव वीईवयइ ॥२२॥
અર્થ : હે ભગવંત ! અનુપ્રેક્ષા વડે એટલે અર્થની ચિંતના વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે છે ?
ઉત્તર : અર્થચિંતવનરૂપ અનુપ્રેક્ષા વડે એક આયુષ્યકર્મ સિવાયની સાત કર્મની પ્રકૃતિઓ ગાઢ બંધનથી બાંધેલી—નિકાચિત કરેલી હોય તેને શિથિલ બંધન વડે બંધાયેલી હોય તેવી કરે છે એટલે કે અપવર્તનાકરણ કરી શકાય તેવી કરે છે. કારણ કે આ અનુપ્રેક્ષા અત્યંતર તપરૂપ છે અને તપથી નિકાચિત કર્મનો પણ ક્ષય થાય છે એમ આગમમાં કહ્યું છે. તથા જે કર્મપ્રકૃતિઓ દીર્ઘકાળની સ્થિતિવાળી હોય તેને હ્રસ્વ એટલે અલ્પ કાળની સ્થિતિવાળી કરે છે, એટલે શુભાશયને કારણે કર્મની સ્થિતિના કંડકોનો હ્રાસ કરે છે તેથી તે અલ્પકાળની સ્થિતિવાળી થાય છે. અહીં મનુષ્ય, તિર્યંચ અને દેવના આયુષ્ય વિનાનાં સર્વકર્મની દીર્ઘ સ્થિતિ અશુભ છે. તથા તીવ્ર અનુભાવવાળી એટલે ચારસ્થાનીયાદિ રસવાળી પ્રકૃતિને મંદ અનુભાવવાળી એટલે ત્રણસ્થાનીયાદિ રસવાળી કરે છે. બહુ પ્રદેશાગ્રવાળી એટલે ઘણા દળીયાવાળી પ્રકૃતિને અલ્પ પ્રદેશાગ્રવાળી એટલે થોડા દળીયાવાળી કરે છે, આયુષ્ય કર્મને કદાચિત્ બાંધે છે અને કદાચિત્ બાંધતો નથી, કેમકે આયુ તો વર્તમાન ભવના આયુષ્યનો ત્રીજો ભાગ કે તેનો પણ ત્રીજો ભાગ વગેરે છેવટ અંતર્મુહૂર્ત શેષ રહે ત્યારે જ બંધાય છે અને તે પણ એક જ વાર બંધાય છે, જ્યારે બાંધે છે ત્યારે પણ દેવાયુને જ બાંધે છે કેમકે મુનિને તેનો
