________________
૧૪૫
पुरिमाणं दुव्विसोज्झो उ, चरिमाणं दुरणुपालओ । कप्पो मज्झिमगाणं तु, सुविसुज्झो सुपालओ ॥२७॥
અર્થ : પહેલા તીર્થંકરના સાધુઓને આ સાધુધર્મનો કલ્પ એટલે આચાર દુર્વિશોધ્ય એટલે દુઃખથી નિર્મળ કરી શકાય તેવો છે=જાણી શકાય તેવો છે, કારણ કે તેઓ ઋજુ–જડ હોવાથી ગુરુએ કહ્યા છતાં તેનો અર્થ સમ્યક્ પ્રકારે જાણી શકે નહીં. પરંતુ જો જાણે તો પછી પાળી શકે ખરા.
તથા છેલ્લા તીર્થંકરના સાધુઓને તે કલ્પ દુઃખથી પાળી શકાય તેવો છે, કારણ કે તેઓ કોઈપણ રીતે જાણી શકે છે, પરંતુ વક્ર—જડ હોવાથી બરાબર પાળી શકતા નથી. તથા મધ્યના બાવીશ તીર્થંકરોના સાધુઓને તે કલ્પ સારી રીતે શોધી શકાય—જાણી શકાય તેવો અને સારી રીતે પાળી શકાય તેવો છે. કારણ કે તેઓ ઋજુપ્રાજ્ઞ હોવાથી સુખથી યથાર્થપણે જાણી શકે છે અને તે જ પ્રમાણે પાળી પણ શકે છે. તેથી તેઓ ચાર મહાવ્રતોવાળો ધર્મ કહ્યા છતાં પણ પાંચમા વ્રતને જાણવામાં અને પાળવામાં સમર્થ છે.
કહ્યું છે કે—‘સ્ત્રીનો પરિગ્રહ કર્યા વિના તેનો ભોગ થઈ શકતો નથી, તેથી પરિગ્રહની વિરતિમાં મૈથુનની પણ વિરતિ આવી જ જાય છે.” એ પ્રમાણેની બુદ્ધિથી બાવીશ તીર્થંકરોના સાધુઓ જાણીને તે પ્રમાણે પાળે છે. આવી અપેક્ષાથી શ્રીપાર્શ્વનાથસ્વામીએ ચાર મહાવ્રતો કહ્યાં અને પહેલાછેલ્લા તીર્થંકરના સાધુઓ તેવા ઋજુપ્રાજ્ઞ નહીં હોવાથી શ્રીઋષભદેવે અને શ્રીમહાવીરસ્વામીએ પાંચ મહાવ્રતો કહ્યાં છે. વિચિત્ર બુદ્ધિવાળા શિષ્યોની ઉપર અનુગ્રહ કરવાની બુદ્ધિથી જ બે પ્રકારનો ધર્મ કહ્યો છે, પણ તત્ત્વથી વિચાર કરીએ તો એ બે પ્રકારનો ધર્મ જ નહીં—એક જ પ્રકારનો છે. અહીં પ્રસંગને લીધે જ પહેલા તીર્થંકર સંબંધી વાત કહી છે. ૨૭.
તે સાંભળી કેશકુમારે કહ્યું
-
સાદું ગોયમ ! પન્ના તે, છિન્નો મે કંસએ રૂમો । अन्नो वि संसओ मज्झं, तं मे कहसु गोयमा ! ॥ २८ ॥
