________________
ઘી અને અગ્નિ : ૨૫૭ જેર રાખે સ્વામી! અલબત્ત, અવન્તિના હાથીઓ પેલા રસ પાસે થંભ્યા ખરા, પણ થોડી વારમાં એ આગળ વધ્યા સમજો. કુશળ ગજ-નિષ્ણાતે સાથે લાગે છે. બની શકે તો આડમાગે હાંકે.”
વત્સરાજે હાથીને કેડી વગરના જંગલમાં હાંક્યો. ભારે વિકટ એ મજલ હતી. અવતની હસ્તિ–સેના પણ પગેરુ દાબતી આવતી હતી.
સંધ્યાની રૂઝે વળી, તેય આ ગજ-દોડ પૂરી ન થઈ. રાત્રિના અંધકારમાં મશાલો પેટાવીને પંથ કાપવા માંડયો. અવન્તિના ગજ સવારે હવે જૂથમાં રહેવું નિરર્થક માની, જુદી જુદી દિશામાં વહેંચાઈ ગયા હતા. જ્યાં જરા પણ પ્રકાશ દેખાય કે ત્યાં એ દોડી જતા. પણ અંધકારમાં ઠેબાં ખાવા સિવાય કાંઈ ન લાધતું કેટલેક સ્થળે તે હાથીઓ ગબડી પડતા, ને સૈનિકે હાથ–પગ ભાંગી બેસતા.
એક આખી રાત જીવસટોસટને મામલે જામે. પણ વત્સદેશના મંત્રીની પૂર્વયોજનાઓ સુંદર હતી, ને વત્સરાજનું ગજ-સંચાલન અદ્દભુત હતું.
પૂર્વ દિશામાં સૂર્યનારાયણે કેર કાઢી, ત્યાં તે વત્સ દેશની સીમા દેખાણી. એ સીમા ઉપર વત્સની સુસજ્જ સેના પડી હતી. મંત્રીરાજે દૂરથી જય જયકાર કર્યો.
જય હો મહારાજ વત્સરાજને !” સામેથી અવાજ આવ્યો: “જય હે મહારાજ ઉદયનને.” ક્ષણવારમાં સહુ પાસે આવી ગયા. વત્સરાજ હાથી પરથી
