Book Title: Matsya Galagal Athva Mangalmurti Mahavir
Author(s): Jaibhikkhu
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022837/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya-galAgala maMgalamUrti mahAvIra athavA : lekhaka : gUrjara graMtharatna kAryAlaya gAMdhI rastA : amadAvAda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya-galAgala A tha vA maMgaLamUrti mahAvIra lekhakaH jayabhikhu : prastAvaDekhaka : prajJAcakSu paMDitavarya zrI. sukhalAlajI : prakAzakaH gUrjara graMtharatna kAryAlaya gAMdhIrantaH amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaH za'bhulAla jagazIbhAI zAha gUrjara gra Mtharatna kAryAlaya, gAMdhIrastA H a ma ddA vo da mudrakaH gAvidhyAla jagazIbhAI zAha, zA 2 dA mudrA la ya pAnakAranAkA : a ma ! vA da Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya-galAgalanI vRttimAM phasAyelI trasta pRthvInI mukti mATe mathanAra, ahiMsA ne aparigrahanA upadeNA, premamUrti, tyAgamUrti, tapamati bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha A ja bhUmi para avataryA hatA, e pitAnA avatAra-kArya dvArA ane jIvana-samarpaNa dvArA sAkSAtkAra karanAra premamUrti, tyAgAmati, vizvamati, pU. mahAtmA gAMdhIjIne caraNe - jayabhikhkha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DURI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanuM nivedana aMtaranI vedanAmAMthI A navalakathAno janma thayo che. eka divase hIrAzImA ne nAgAsAkI para eTama ekamanA patananA samAcAre manane vyagra banAvyuM. asaMkhya nirdoSa strI, puruSo ne bALakA, mRtyunI chellI cIsa pazu pADe te pahelAM yamazaraNu thayuM. A te eka ghaTanA thaI. pachI musaddo rAjanItijJAe eTama khema viSe vakhANu karatAM kahyuM ke AnAthI teA vizvazAnti siddha thaze. ane ethI AgaLa vadhIne jJAnavijJAnanA paDitAe kahyuM ke aneka racanAtmaka udyogAmAM AnAthI vega Avaze! sasArane mUrkha banAvavAnI pirasImA AvI gai! A vAta teA evI lAgI ke jANe rU bajArane saTAriyA-jugArI kahe che, ke amArA khelAthI khetIne vega maLaze ! zuM jJAna-vijJAnanuM aMtima A ? zuM saMskRtinI ne pragati eTale mAtra A? mAnavajAta pharIthI jaMgAliyata tarapha tA nathI jatI ne! sabaLe niLanuM bhakSaNa karavuM, moTA te sazakta mAlAe nAnA te nibaMLa mAchyAne khAvuM--e ' matsya-malAgala nyAyanuM punaHvana ne e vRttinI pratiSThA tA thatI nathI te, A sudharelA te sa MskRtidhara kahevAtA AjanA jamatamAM ? parAkASThA > mananA kAI meLa maLatA nahotA. vismaraNunI zakti A vicAraNAne dhIre dhIre bhulAvI rahI hatI, tyAM eka divasa ApeAtmApa purANI smRti jAge tevuM eka dRzya joyuM ! 2 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 . matsya-galAgala e besatA varSanuM khuzanumA prabhAta hatuM. citta prasanna thAya tevuM vAtAvaraNa hatuM. dizAo raMgaberaMgI hatI. nava varSanI dIrdhAyu ne mubArakabAdInI zubhecchAo havAmAM guMjI rahI hatI. rAtI mAMja2 DolAvatAM bhAtIgara kUkaDAM pharatAM hatAM. huM nava varSanI mulAkAtoe nIkaLyA hato. mArga A suMdara phUla-chADathI bharyo hato ne e choDa para raMga-beraMgI pataMgiyAM UDI rahyAM hatAM. baTera, kalaiyAM ne popaTa jhADanI DALe beThAM killeba karatAM hatAM. ekAeka eka kUkaDIe suMdara senerI pataMgiyuM pakAvuM ne be cAra kUkaDAM dhasI AvyAM! suSTisauMdaryamAM mana evuM magna hatuM, ke A ghaTanAe kaMI saMskAra na janmAvyA. theDe ja AgaLa moTI paMjAbI hoTala hatI. bhapakAdAra vastro paherIne, masta yauvanabharyA, manane ne dilane bahena lAvavA nIkaLelA grAhake AvI rahyAM hatAM. baMgaDIvALuM eka pachI eka suMdara gANAM cheDI rahyuM hatuM. grAhakone bhAre doDe hatA. e veLA eka pracaMDa zIkha juvAna rasoIgharamAMthI bahAra Avyo. eNe pAse cagatAM kUkaDAmAMthI ekane pakaDavA prayatna karyo. na jANe kema, paNa kukaDAne potAnA bhAvinI bhayasaMzA lAdhI gaI haze, ke game te kAraNe teo kuka kuku kuka karatAM nAThAM. pelA juvAne enI pAchaLa deTa dIdhI, paNa eke na pakaDAyA. emane gheravA prayatna karyo, paNa na gherAyA. Akhare e juvAne mATe paththara laI ghA karyo. ghA barAbara eka kukaDAne page vAgyo. e tammara khAI nIce DhaLI paDyuM. zIkha juvAna ene pagathI pakaDIne raDAmAM cAlyo gayA. baMgaDIvAnuM nautama gANuM gAtuM hatuM. atithio paraspara dIrdhAyu ane nava varSanI zubhecchAo pAThavatAM navanavI vAnIo AsvAdI rahyAM hatAM. keTalAMka dRzya eTalI badhI vAra jovAya che ke pachI e daSTine svAbhAvika thaI jAya che; balake enuM vaiSamya jANe sahaja lAge che ! Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDAka divasa bAda dhata manapatramAM paMjAba ne siMdhamAM gujarelA julamonI kahAnIo pragaTa thaI. kumaLAM bALake mA-bApanI AMkha sAme vadherAya. yuvatIone nagna karI pradarzana bharavAmAM AvyuM. emanA para sagAMsaMbaMdhInA dekhatAM atyAcAra thayA. mane to zrIphaLa jeTalA sastA samajI vadheryA ! mana bhAre uzkerAI gayuM! ahiMsA jayAM thaMbhI gaIprema jyAM pANI thaI gaye, satya jyAM chinavAI gayuM, mAnavatA jyAM mRtyu pAmI-ne pazutAne paNa zaramAve tevAM kRtya dharma, deza ne saMskRtine nAme AcarAyAM. nirbaLa manamAM vera! vera! vera ! nApikA paDavA lAgyA. ajaMpAnA divaso vItyA. dhIre dhIre mana zAMta thatAM vicArazAe navo vega lIdho. manamAM eka meLa maLato lAgyoH pelAM pataMgiyAM. ene bhasatAM kUkaDAM, phUkAne bhakSa to navajuvAna, navajuvAnane bhatA pelA humalAkhe ne humalAkhorone haNatA pele amerikAne eTama beba! vAha, sabaLa nirbaLane bhakSe-e AdinyAya jANe hajIya saMsAramAM pravartI rahyo che! kapanA AvI ke hajIya pRthvI parathI pazurAjayano aMta Avyo nathI ne dharmarAjaya kAyama thaI zakyu nathI. balka dharmane mANase haga mAnI dUra dUra phagAvavA mAMDyo che! mANase Adi kALamAM sthApela siddhAMta mANasa ja sRSTine bhakta, mANasanA mATe ja badhuM !' e jANe pharIthI pracalita banyo che. ane emAMthI anivArya rIte phalita thayo eka siddhAMta-mANasane ja jIvavAno hakka, pArakAnA bhoge paNa jIvavAne hakka ! ne enuM sIdhuM pariNAma e AvyuM ke "mANasamAM paNa baLavAnane ja jIvavAne hakka!" sabaLa nirbaLane rAMde-ragadoLe, e jANe svAbhAvika! sabaLane kara banavAne haka, nibaLane kUratA sahana karavAnI pharaja ! jagatamAM "masya-malAgala' nyAyanuM jANe nATaka zarU thayuM. e Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 matsya-galAgala raste nepoliyana Avyo, kesara Avyo, hiTalara AvyuM, je Ave, hajIya na jANe kaNa kaNa Avaze! medAna jAgatuM che! saMhAraka zaktinI ghora upAsanA tyAM cAlI rahI che. eTama boma ne hAIDrojana boma pAchaLa rASTra dhuma paisA kharcI rahyAM che ! 40 bema eka abaja mAnavIne saMhArI zake, eTalI zodha thaI cUkI che. eka ja boma jagatane hatuM-na hatuM karI zake-tevI AsurI sAdhanAnI siddhi pAchaLa jagatanAM rASTranI mabalakha saMpatti kharcAI rahI che. - A te thaI rAjakIya bAbate. paNa prakRtinA kAnUna mujaMba mANasa pahelAM mana-cittamAM laDAInAM bIja rope che; bAhya yuddha to enI phalazruti mAtra che. Aje sAmAjika, naitika ne dhArmika rIte mANasanuM keTaluM patana thayuM che ! AjanI rIte A duniyA AgaLa vadhatI rahI to-mane lAge che ke eTama bebi vadhu najIka AvatAM vAra nahIM lAge. premanuM nAma nahi, satya para itabAra nahi, paDozIdharmane chATo nahi, udAratA ne mahAnubhAvatA te na jANe kyAMya alopa thaI ! ahama sahune mAthe caDhI beThuM che. vAsanA, vilAsa ne vaibhavanI chaDecoka ahIM pUjA thAya che. puruSa nirbaLa banyo che. strI sauMdaryanI pUtaLI banI che. zaMkara-pArvatI jevAM yugalenI kalpanA lagabhaga azakaya banI che. vajana brahmacarya ne Adarza gRhasthAzrama lagabhaga lupta banyAM che. narottamone janmAvavA mATe bhUmi have jANe nirbaLa banI rahI che. - vAda ne pakSa te tobA banyA che. cUMTaNI, mata ne adhikAranI duniyA to aMdhArI banI che. bhoLA lekane bhamAvavA jAtajAtanA akhatarA ajamAvAya che. vartamAnapatroe paNa emAM sUramAM sUra purAvyo che. ane A badhuya chata-AmAMnuM kazuM ApaNe na AcaratA hAI e tema-DoLaghAlunI rIte ApaNe vatIe chIe. vizvabaMdhutvanI vAto karanAra prAMta-baMdhutvanA paMkamAM ja khUlyo hoya che; ne prAMtabaMdhutvano nAda gajavanArA pitAnI kema, emAM pitAnI jJAti, emAM, pitAno kirake, emAM pitAne vaMzane ja zreSTha mAnatA hoya che, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanu nivedana : 9 brahmA ne viSNu jANe sUI gayA che. have rudranAM Damaru-eTama boMbanA bhaNakArA-ApaNe sAMbhaLI rahyA chIe. Isa hAtha do usa hAtha lA ! jANe ApaNuM karyuM ApaNe Aje bhogavIe chIe. 50 lAkhanA eka mAlikane meM joyA tyAre mane e kaMgAlathI paNa hIna lAgyo. khetare ATarAM kheDAya che, paNa mAnavIne dANo nathI maLato. kALadukALa, roga-mahAmArI, kaleza ne buddha rojanA jIvananAM aMga banyAM che. rAjakIya rIte AnI aneka kAraNaparaMparAo ne enA nivAraNane aneka akhatarAo jAya che. paNa jayAM ekabIjA pratyene saMdeha, enA pariNAmarU5 yuha athavA yuddhanI mAtra saMbhAvanA ke kapanA ja prajAkamANIno moTo hissA khAya che, tyAM bIjI vAto karyo mATe karavI ? thoDuMka evuM pazu pratikUla parivartana mAnavIne sahya nathI. avazvAsa, bhaya, AzaMkA, pUrvagraha ne namAlA gajagrAhe pRthvInI tAkAtane nirarthaka rIte bharakhI rahyAM che. zAntinuM nAma nathI rahyuM ! saDakArane pAsa nathI ! samanvayanI dhIraja nathI ! dizAomAM bhaNe yuddhanA ja paDaghA sadAkALa guMjyA kare che ! uparyukta vicAraNAthI khaLabhaLelI haddataMtrIe A navalane janma Apyo che. ene kApanika banAvI zakAta, paNa ema sakAraNuM nathI karyuM ! vartamAna yuganI nAnI-moTI AvRttizI prAcIna yuganI ekAda etihAsika ghaTanA zodhavA daSTi deDAvI ne A aneka kathAtaMtuthI gUMthAyelI kathA hAtha AvI gaI. Ane kAIrena navalakathA na mAne; AmAMnAM ghaNAM pAtro bauddha ne brAhANa sAhityamAM paNa che eTale sAdhana mATe svIkArAyelA A vArtAtattvane saMpradAya sa the kaMI saMbaMdha nathI. e veLA jeno svAdhyAya cAlato hato, e maha: vara-jIvanamAM AvelI kathAomAMthI ekAeka A navala mu cAI gaI che ! prasaMge paNa evA anurUpa maLI gayo ke mArI kalpanAne kaMI navIna ghaTanA umeravAnI jarUra na rahI ! Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 : matsya - galAgala eTale A navalakathA jeTalI paurANika che teTalI arvAcIna pazu che. samaya, sthaLa, kALa, vyaktimanAM nAmakaraNa navAM karIe te jANe Ajanu ja-atyAranuM-abaghaDInA banatA banAvenuM e itivRtta che. kauzAMbI, avanti, caMpA te videhane sthAne khuzIthI iTalI, jarmanI, iMgleMDa ne raziyA mUkI zakAya; bhArata ne pAkIstAna te nisa kAca mukI ja zakAya. pradyota, udayana, zatAnikane sthAne mUkI zakAya tevAM pAtrA paNa tarata maLI zake tema che! sArAMza ke jagata jANe enu` e che!nahi manIdarzanAt| rAmarAjyanA sthApaka rAma AvI gayA; prabhunuM rAjya sthApanAra Isu AvI gayA; snehanI baMsI bajAvanAra zrIkRSNa avatAra dharI gayA; tRSNAtyAgane upadeza denAra bha. buddha AvI gayA; ahiMsA te anekAntanA Adarza dharanAra bha. mahAvIra Avo gayA; are, vIsamI sadImAM prema-dhamatA mahimA samajAvanAra mahAtmAjIya AvI gayA teAya, magazILiyA paththaranI banelI A pRthvI na palaLI te na palaLI ! emAM na kai parivata'na thayuM, na kAi parAvata janmyA ! tA zuM pRthvI parAvate ceAgya nathI ! mAjIsa pazurAjyanA ja hajI prajAjana che! zuM niraka hatA enA badhA yatne ! nA, haragIja nahi! mUzaLadhAra varasatI varSAnAM pANI bhale nadI, nALAM vATe vahI naya, chatAM ekAdabiMdu kAi chIpamAM svAti atI mesI jAya che. te emAMthI amulakha meAtI maLe che; e meAtI sa'sArane bhAve che ! duHkhI duniyA kadI kAika kALe punarjIvana pAmavA e mAnavamAtInI jhaMkhanA kare che; rAjakAjanA laprapaMceAthI thAkelA, mArA-tArAnA dhaDAdhI khuvAra cayelA eka dahADA e sAdAM satyAthI navajIvana pAme che ! e che-tA ja AzA che ke mAzusa mANusa banaze. enu rAjya rAmarAjya-dharmarAjya banaze ! Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhaka- nivedana : 11 AjanI duniyA have trasta banI che. eTama bebanA vaparAza mATe khuda vijJAnazAstrIoe virodha karyo che ne hIrozImA ne nAgAsAkInA nAgarikAe veranI paraMparAne jivADavAne badale pitAnA vaMsamena mAphI Apo, zAnine mATe samelana bharyuM : hiMdamAM paNa vizva zAntivAdI nuM saMmelana hamaNAM ja bharAyuM svIDananA eka citrakAre pitAnI kalA yuddha nimitte vaparAya-te mATe citrano kasaba choDI dIdhA. mahAtmA gAMdhIjI te Aje ujajavaLa gamanatArakanI jema ApaNI sAme ja che. AzA hoya to-A nAnI ghaTanAo para che. bhautika baLa para mAnavI sukhI nahi banI zake. e mATe eNe AdhyAtmika mArganuM game tyAre zaraNa levuM paDaze-ne e mATe ahiMsA (prema), aparigraha (jarUriyAtone saMyama ne anekAnta (samaya) e tatvatrayane Azare levA ja paDaze. bAkI te rASTra mAM te paraspara saMgharSa, TheSa, dama ne duzmanAvaTa dekhAya che. eka mAnava-rASTra ne eka vizva-sarakAranuM kalpanA paNa AjanI dveSabharI mAnavatA joI zekha vadalInI kapanA lAge che ! saMyama, sadAcAra, samabhAvajagatanA pAyArUpa A paNa have adazya thatA jAya che. raMgabheda, vAdabheda ne varmabheda navana rIta ahIM paLyA-pAthayo ja che. ApaNAM sukhasAvaTha kAje badhuM : " e bhAvanA daDha rIte DAM mULa ghAlatA jAya che. astu. viSa vAta navalakathA kahe e ja yogya che. A navalakathAne eka musaMjoga lAdhe che, ane te paMDivarya . sukhalAlajInA prAdhanAne ! prAcIna kALanA !Sa munionI jhAMkhI kara tA, prAcIna RSi-bAzramanuM Aja nI vIsamI sadImAM jIvana jIvatA, saMpradAyo mukta pratibhAva ApatA ane potAnI vinAzaka ne pathiI Akhala bhArata thI ya vidvAtA nI agrasthAna dharAvatA prajJAcakSu paDatavayaMche sAthe prastAvanA nimitta je samaya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sura rAjA zALyo che, eNe mArA mana para bhAre asara janmAvI che. ema ja lAge che, ke kSaNabhara guskulavAsanI zAnita AsvAdIne pAcho A kolAhalI jagatamAM AvI pAyo chuM. AtmAnI ajeya zaktinA jIvaMta dRSTAMta samA,dehanAM aMganI khAmIna aMga prajJAthI pUro pADanAra emanuM jIvana karmayatAne eka namUno che. emaNe mArA jevAnI alpa kRtionuM nirIkSaNa karI, nirIkSaNa daramyAna mane mArgadarzana ApI, mane je AbhArI karyo che, ene kayA zabdomAM huM vyakta karuM ! mAtra mUkabhAve huM e mahAna bhAratIya pratibhAne namuM chuM-vaMdu chuM. AzA che ke vAcake mArA graMthaviSaya karatAM paNa vadhu mahatvanI A prastAvanAne vAMcavI nahI cUke! vAcako A navalane mArI daSTie vace-eTalI namra prArthanA sAthe lAMbe samaye zarU thayelI ne lAMbe gALe pUrI thayelI A navala ApanI sevAmAM raju karuM chuM. jyabhikhu paTelano mADha, mAdalapurA elIsabrIja, amadAvAda 152-50 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA prAcIna bhAratIya kathAsAhitya meM sAMbhaLyuM che, paNa te IcchuM teTalI ekAgratAthI ane vyApaka rIte nathI sAMbhaLyuM te vakhate viSayAntara vyAsaMgane lIdhe manamAM ema thatuM ke mAre A viSe kyAM lakhavuM che ? jyAre lakhavuM haze tyAre sAMgopAMga vAMcIzuM ane vicArIzuM. paNa e avasara Avyo ja nahi, ane dhAreluM rahI gayuM. navayugIna vArtAsAhitya viSe paNa ema ja banyuM che. novela, upanyAsa, kAdaMbarI ne ga95 jevAM nAmathI prasiddha thatuM kathAvADmaya meM sAbhaLyuM ja nathI, ema kahuM te jarAya atyukti nathI. videzI bhASAmAM prasiddha thatI uttamottama vArtAo viSe paNa ema ja banyuM che. tethI huM pite ja vArtA viSe kAMI paNa lakhavA mATe anadhikAra samajuM chuM. tema chatAM huM kAMIka lakhavA prerAyo chuM te-anadhikAra ceSTA-ne khulAse aMtamAM thaI jaze. manuSyajAtinAM vyAvartaka ke viziSTa lakSaNo aneka che. temAMthI eka saraLa ane dhyAna kheMce evuM lakSaNa te - tene kathA-vArtAne vArase che. nAnA moTA mAnavasamAjanI vAto dUra rahI, paNa eka kyAMka khUNe aTUluM paDela kuTuMba laI te viSe vicAra karIe teya jaNAI Avaze, ke kuTuMbanAM bALako ane vaDIla vaccenuM anusaMdhAnakArI tattva e vArtAo che. mAtA ke dAdI, bApa ke dAdo, nAnAM-moTAM pitAnAM bALakone vAta na kahe, temanuM mana navAnavA viSayomAM na Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : matsya-galAgala keLave, to e bALake bhASA vinAnA ane vicAra vinAnA pazu ja rahe. vaDIlone pite jANelI vAto ke hakIkato kahyA vinA cena nathI pAtuM, ane UcharatAM bALakone e sAMbhaLyA vinA becenI rahe che. A parasparane AkarSanAra ane jenAra jijJAsA-tattvane lIdhe ja mAnavajAtie jJAnavAraso meLavyo ane keLave che. IzvaranI vyApaktA samajavA mATe prabaLa zraddhA joIe; kathA ke vArtAnI vyA5ktA svayaMsiddha che. jJAnanI zAkhAo aparimita che. enA viSayo paNa teTalA ja che. jJAnavinimayanAM sAdhane paNa kAMI ochAM nathI. ane te navAM navAM zodhAtAM temaja umerAtAM jAya che. e badhAmAM sarala ane sarvagamya jJAnavinimayanuM sAdhana te vArtA che. lagabhaga aDhItraNa varSanuM bALaka thAya tyArathI mAMDI jIvananI chellI kSaNa sudhInI judI judI uMmara, samajaNa ane zaktinI pAyarIomAM eka sarakhI rIte upayogI thAya, kaMTALA vinA vadhAre ne vadhAre jijJAsA piSe jAya ane jJAna lenAra ne denAra baMnene zAMti ane svasthatAne anubhava karAve evuM sAdhana ekamAtra kathA-vArtA che. tethI ja duniyAnA A khA paTamAM vistarelI badhI ja mAnavajAtiomAM evuM sAhitya eka athavA bIjI rIte kheDAyeluM maLI Ave che. je samAja jeTalo jUne ane eTale vizALa teTaluM ja tenuM kathAsAhitya vividha ne vizALa. enI mArata bhASA, vicAra ane saMskAra ghaDAya che temaja vistare che. jema vAyu e sadAgati che tema vArtAsAhitya e sadAti che. . sAmAjika, Arthika, rAjakIya ke dhAmika-AI paNa banAva ke ghaTanA hoya te tenuM pratibiMba vArtA jhIla che. je ghaTanA jevI banI hoya tenuM tevuM citraNae ItihAsa che. paNa ItihAsa suddhAM eka vArtA ja che. bhUtakALanA dUra dUranA saMbaMdha ane dUra dUra dezanA saMbaMdhe vartamAna jIvanamAM kevI rIte kAma karI rahyA che, enA upara ApaNe vicAra karIe to spaSTa samajAze ke A bhUta Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vartamAnanI sAMkaLa moTe bhAge kathA-vArtAmAM ja che. tethI enI upekSA kaI e karI nathI, keIthI thaI zakI paNa nathI. ka -nAta e che ke ja, paNa e eka prayatAe ene ane tene dara 1 jI - che. jo citrapaTa na hato, tyAra paDI "muMbaI dekhe, zA de che. sAtha rAka ghATa" ema kahI mAthe liMkAnI peTI laI ghera ghera pharanAra saMkhalaputra-citrapradaza ke hatA ja. nATaka-bhavAI te hajI paNa cAle ja che. hajAro varSa pahela nA rapa-sthApatyamAM vAtAe ukIrNa maLI Ave che. e badhu tenA kapriyatA ja sUcave che, jalAM AvA lokapriyatA hAya, tyAM tene vAhaka eka viziSTa vaga vAne che. vyAso mAtra kathA ja na karatA, ke purANo ja ne saMbhaLAvatA, paNa temAMthI keTalAka pratibhAzALI navanava prakAre vAtoe : catI ane tene pracAra paNa karatA. cAraNa, garI, ane bha Te nA ke mane e ja kAma : bhojaka, tarALAomAM paNa keTalAka e ja kAmane vare lA. jeo agara (ghara) cheDI anamAra-bhakSAcharI thayelI tevA aneka prakAranA zramaNo paNa pitAnI samagra pravRtti ane lekasa prakAranI vRtti kathA-vAtAM dvArA pASatA. temAMthI aneka prAtabhoza che ne sara karatA, to bIjA kathaka ke kathaka tarIka ja pina ka : !. tevI ja rIte caDhatA -utaratA : ja sta ? vALa samA mAM ane judI judI bhASA bolanAra badhA vagemAM tuM : pASAmAM paDAyeluM ane savAre kahyuM sa nI . . paNe jyAre dhAnapUrvaka rA sAhitya vAMcIe chIe 2 tA. sa na ane pracAra -- rAvala - - ra ne nama: Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mAthAnA vArtAkAra janme tyAre e bhUtakALanA pAyA upara navI navI ghaTanAo ane kapanAone AdhAre na AkarSaka vArtA-mahela Ubho kare che. pachI lokaca kAMIka navI dizAe vaLe che. navI dizAe vaLelI lokaci navA vArtAkArone navI rIte lakhavA prere che. ema navasarjanathI lokaci ane lekacithI punarnavasarjana ghaDAtAM ja cAlyAM AvyAM che. tethI ja ApaNe vArtA-sAhityanI judI judI kakSAo ane bhUmikAo jovA pAmIe chIe. Aje te vArtAkaLA nI eTalI badhI kadara thaI che, ane te eTalI badhI vikasI che, ke tenAM ja banaze, pala barka, gAsavadhI, AnAtAla phansa, jevA sa' kAne nebela prAijha suddhAM maLyuM che. ane prAcIna kALamAM jema bANAvaLI tarapha sahunI najara jatI ane svayaMvaramaMDapamAM kanyA tene pasaMda karatI, tema Aje ApaNe badhAMnI dRSTi evA kuzaLa vArtAkAra bhaNuM jAya che, ane svayaMvara te ApoApa ja sarjAya che. lagabhaga chellI zatAbdImAM baMgALI, hiMdI ane marAThI jevI prAntIya bhASAomAM pAzcAtya saMskAranuM pratibiMba jhIlatI ane Arya saMskRtine paDagho pADatI aneka navala-navalikAo astitvamAM AvI. gujarAte paNa e dizAmAM maMgaLa prayANa karyuM. navAM yuga besI gayuM ane pachI te aneka lekhake vArtAnI raMgabhUmi para upasthita thayA. mudraNa ane prakAzanayuge lakhanAra-vAMcanArane eTalI badhI sagavaDa karI ApI ke be varga vaccenuM deza ke kALanuM aMtara ja lupta thaI gayuM. ane reDiyoe to, kAna baMdha karIne besIe toya. parANe tenA dvAra kholavA mAMDayAM. Aje vartamAnapatromAM, mAsikamAM ane pustakomAM jyAM dekhe tyAM nAnI-moTI vArtAnuM darzana thavAnuM. have vyAse ke cAraNa-bhATe kaI kAma pUratA na rahyA. jema bIjI bAbatamAM tema vArtA-lekhana ane vArtA-pracAranI bAbatamAM paNa jAtibaMdhana lupta thayuM. e sUcave che, ke vArtAtatva mULe ja vyApaka che, e kRtrima baMdhanothI para che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 17 bhAratane peAtAnu kacA-sAhitya che, ane te jevuM tevuM nahipaNa asAdhAraNa kATinuM che. kadAca prAcInatAnI dRSTie e badhAmAMya muruga paNa hAya. bhArate eTalA badhA dAnavIza, ravIza ane dhArA pedA karyA che, ke tenI AsapAsa gUMthAyeluM ane gUMthAtu jatuM sAhitya eka ajaba khumArI pedA kare che. ema tA bhAratIya sAhityanA kAMi ceAkA pADI na zakAya; bhASA ne saMskAranI dRSTie dhI paraparAmAM ghaNuM sAmya che, chatAM kAMika kAMika judI padmatI mAnyatAo ane jIvanagata judAM judAM valaNAne lIdhe bhAratIya kayA-sAhityane mukhyapaNe traNa pravAhamAM vaheMcI zakAya H 1. vaidika ane paurANika, ra. bauddha, 3. jaina. vaidika ane paurANika gaNAtA kathAsAhityamAM eka tarata najare caDhe evI kalpanA tene bInna be pravAhAthI judu pADe che. e kalpanA te devAsura saMgrAmanI. devA ane asurA mULe kANu hatA, temaneA saMgrAma kathAre ane kaye nimitte temaja kayAM thayelA --e badhu Aje tadna spaSTa nathI. pazu e saMgrAmanI kalpanA kathAreka vArtAmAM dAkhala thaI. pachI te| e kalpanA vyAsA ane paurANikA mATe kAmA dhenu banI gai. e kalpanAnI bhUmikA upara eTaluM badhuM vaidika ane paurANika sAhitya racAyuM che, ke te jotAM AzcaryaMmAM garaka thaI javAya che. aitareya ane zrutapatha brAhmaNamAM devAsura-sagrAmanA sa`keta eka rIte che, jyAre chAMTTegya ane bRhadAraNyaka jevAM upaniSadrAmAM tene upayAga kathArUpe tattvajJAnanA vikAsamAM thayA che. ane mahAbhArata jevAM mahAkAvyA ane purANAmAM te e kalpanA vinA jANe vyAse AgaLa ja vadhI zakatA nathI. mahAdevane umA sAthe paraNAvavA hoya ke kaMsa jevAtA vadha karAvavA hAya ke lekhake pote mAnI lIdhelA bau-jaina jevA nAstika asurAne narake mAkalI vaidika-Astika devAnu rAjya ke bhAva jevA vaMzane asura kATImAM mUkavA hoya te sthApavu haiya tene prAcIna Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : matsya galAgala madadagAra kALathI cAlI AvatI devAsura--saMgrAmanI kalpanA bhAre thAya che. eka mAtra devAsura saMgrAmanI kalpanAnA Azraya karI tene AdhAre nAnAM-moTAM keTalAM vArtAo-AkhyAna te AkhyAyikA racAyAM che, e jo kAi sarvAMgINa zedhapUrvaka lakhe tA te khAtarIthI pIeca. DI. nI DigrI meLave. ane temAM rasa paNa jevA tevA nathI devAsura-saMgrAmanI kalpanAnI sAthe ja avatAravAda saMkaLAyelA che. aeTale vaidika ke paurANika kathA--sAhityamAM te kAi ne kAI rUpe bhAga bhajavyA vinA rahetA ja nathI. bauddha kathA-sAhitya enAM viziSTa lakSaNaiAthI nAkhuM tarI Ave che. emAM khAsa dhyAna kheMce evuM lakSaNa te kheAdhisattvanI pAr[matA che. buddhatvanI prApti mATe prayatna karanAra umedavAra te mAdhisattva. bauddha paraMparA bhavatAravAda ke deva-asura varganA vigrahane AdhAre vicAra nathI karatI. paNa te sat-asat vRttinAM athavA daivI-AsurI vRttinAM ne avalakhI jaDatA, pramAda, krodha jevI AsurI vRttione prajJA, puruSArtha ane kSamA jevI daivI vRttio dvArA parAbhava kathAomAM citrita kare che; ane darzAve che, ke je vyakti daivI vRttionA vikAsanI parAkASThA-pAramitA sAdhe che te ja eSisattva, ane te ja krame buddhatva prApta kare che. anya paraMparAAnI peThe bauddha para'parA paNa punarjanmavAdaneA Azraya laI pAramitAnI siddhi janmajanmAMtaranA puruSArtha dvArA varNave che. A mATe bauddha para parAe tayAgata muddhanA pUrvajanmAne lagatI pAramitAnI sAdhanA sUcavatI seMkaDA maneArjaka kathAe racI che, je jAtakakathA nAmathI vizvavikhyAta che. jAtakakathA sivAya pazu bauddha-pANi vAGamayamAM kathA Ave che, paNu vizeSa dhyAna tA jAtaka kathAo ja khece che! jaina paraMparAnuM kathAvADmaya jeTaluM prAcIna che teTalu ja Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizALa paNa che. enI vizeSatA karmavAdanA khulAsAne kAraNe che. jIvanamAM je sukhaduHkhanA tAkA-chAyAnuM parivartanazIla cakra anu. bhavAya che, te nathI Izvara-nirmita ke nathI devaprerita, nathI svabhAvasiddha ke nathI niyati taMtra; teno AdhAra chavanI potAnI sahaasad vRtti e ja che. jevI vRtti-eTale buddhi ane puruSArtha - tevI ja karmacetanA, ane tevI ja phaLacetanA. mANasa pote je che te tenA pUrva-saMcita saMskAra ane vartamAna saMskAranuM pratibiMba che. te jevo thavA mAge tevo svapuruSArthathI banI zake. AkhuM bhAvi enA potAnA ja hAthamAM che. A rIte jIvanamAM cAritra ne puSArthane pUrva avakAza ApavAnI dRSTie ja jaina kathA-sAhitya mukhyapaNe lakhAyeluM che. lekIne moDhe moDhe ane ghare ghare ramatuM lokakathAsAhitya ajJAta kALathI cAlyuM ja Ave che, ane temAM navA navA umerAo paNa thatA rahyA che. enI sadI vahetI gaMgA mAMthI upara darzAvelI traNe paraMparAoe pitapotAnI mAnyatAne poSavA ane saMpradAyane puSTa, karavA pitAne phAve te te kathAone laI tene navA navA ghATo ne AkAro ApyA che. kathA mULa eka ja hoya paNa te vyAsanA hAthe eka rUpa pAmI, bauddha bhikSuke ane jena nigraMthane hAthe vaLI tethI judA AkAra pAmI. jeo ukta traNe paraMparAonA kathAsAhityanA tulanAtmaka abhyAsI che, teothI A vastu achAnI nathI. rAma-rAvaNa, kaMsa-kaNa, ane kaurava-pAMDavanI lokakathA purANomAM eka rUpe hoya te jaina paraMparAmAM te saheja bIje rUpe hoya ane bauddha paraMparAmAM vaLI trIjI ja rIte heya. keI eka ja paraMparAnA judA judA lekhake paNa ghaNI vAra eka ja kathAne judI judI rIte cItare che. purANamAM te nAbhi-marudevInA naMdana RSabhadevanI vAta jaina paraMparAthI kAMIka judI heva e samajI zakAya tevuM che, paNa jaina paraMparAnA digaMbara-vetAMbara jevA be kavilekhake paNa RSabhadevanI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 : matsya-galAgala kathA viSe sarvathA ekarUpa nathI rahI zakatA. mULe badhA kathA-vArtAnA lekhake ke pracArakone udeza pitapotAnI kathAne vadhAremAM vadhAre lokapriya banAvavAno hoya che. e udeza temane tatkAlIna AkarSaka baLane kathAmAM samAvavA prere che. ne tethI ja mULa mAnyatA eka hoya teya kathAnA svarUpamAM thoDe ghaNe phera paDI ja jAya che. zibie bAjathI pArevAnuM rakSaNa karavA pitAnuM zarIra aryAnI kathA mahAbhAratanA vanaparvamAM che. bodhisatve paNa prANI rakSaNa mATe hiMstra pazune pitAno deha arpe evI vAta vyAdhrojatakamAM che. soLamA tIrthaMkara zAMtinAthe megharatha rAjAnA bhavamAM bAjanA paMjAmAMthI pArevAne bacAvavA pitAne deha aryAnI vAta che. siMhanA paMjAmAMthI surabhInuM rakSaNa karavA dilIpanA dehApaNanI vAta paNa kAvyamAM AvI che. A badhI vArtAomAM pAtro ane prasaMge bhale judA hoya paNa temAM prANIrakSaNanI dharmocita ke kSatriyocita javAbadArI adA karavAnA prANa to eka ja dhabakI rahyo che. mahAbhAratamAM mithilAnA anAmata karmayogI videha janakanI vAta che. bauddha jAtakemAM mahAjanaka eka jAtaka che, temAM mithilAnareza tarIke mahAjanaka nAmanuM bodhisatva pAtra Ave che. te paNa anAsaktapaNe tyAganI dizAmAM AgaLa vadhe che. jaina paraMparAmAM uttarAdhyayana sUtramAM namirAja vIzvaranI kathA che. te paNa amuka prasaMge vairAgyavRttithI prerAI, pitAnI nagarI mithilAnA dAha ane bIjA upadravonI kazI ja ciMtA sevyA vinA, AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM AgaLa vadhe che. A judAjudA dekhAtA kathA-uga mULamAM koI eka ja bIjanAM pariNAma che, agara te ekanA bIjA sudhArelAM anukaraNo che. udayana vatsarAja jevI aitihAsika vyaktinuM Alekhana karatI kathAo paNa upara sUcavela brAhmaNa-zramaNa paraMparAomAM kAMIka ne kAMIka judo judo AkAra dhAraNa kare che. ATalI carcA eTaluM jANavA pUratI karI che ke prAcIna kALamAM ane madhya kALamAM paNa eka sAmAnya kathAnA khekhA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 21 parathI judA judA saMpradAyavALA ane judI judI zakti dharAvanArA lekhakA kevI rIte bhinnabhinna Alekhana karatA. ApaNe upara joyuM tema, eka sarvasAmAnya kathAsAhityanA prabhavasthAnamAMthI udbhavelI saMpradAya-bhedanI chAyAvALI thAtriveNI bhAratIya vAyanA paTa para teA vahe ja che, paNa enA pracAranI bAbatamAM dhyAna ApavA lAyaka mahattvane bheda che. bauddha bhikSukAne na naDatuM jAti dhana ke na naDatA vihAranA sakhata pratiRdha tethI teeA bhAratanI bhUmi oLaMgI te samayamAM jANItI evI samagra duniyAnA khUNekhUNe paheAMcavA mathyA. sAthe potAnu aNumAluM kathAsAhitya paNa letA gayA. ane pariNAme bauddha kathAsAhitya, khAsa karIne jAtakasAhitya, aneka bhASAomAM anuvAdita thayuM ane bhArata bahAranI janatAnuM dhyAna teNe yuddhabhUmi pratye AkaryuM. vaidika ane paurANika kathAsAhityane evI taka maLavA sAme muzkelI hatI. vyAsA ne porANikA vArTsara ne vAkpaTu kAMi ochA nahi, pracAra- utsAha paNa jevA tevA nahi, paNa temane naDatuM mukhyapaNe jAtinuM ceAkAbaMdhana. tethI bauddha kathAsAhitya jeTaluM paurANika kathAsAhitya te kALamAM bhArata bahAra pracAra na pAmyuM e kharuM; paNu bhAratamAM te e dareka rIte phUlyuM-phAlyuM ane dhare dhare AvakAra pAmyuM. eka teA brAhmaNava ja vizALa, khIjuM te puddhipradhAna ane mAtra buddhijIvI, trIjI e lAka ane zAstramAM gurusthAne eTale paurANika kathAee janatAmAM evA saMskAra sIMcyA, ke je vaidika kaeN pArANika para parAnA anuyAyI na heAya tenA kAna upara paNu paurANika kathAonA paDadhA paDatA ja rahyA che. jaina kathA-sAhityanA prazna sAva nirALA che. jo ke jaina bhikSukAne yatheccha vihAramAM jAtibaMdhananuM ThAmaNu naDe tema na hatuM, paNa temane jIvanacaryAnA umra niyame mukta vihAramAM ADe AvatA. tethI bhArata bahAra jaina kathA-sAhityanA pracAranA 3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 matsya galAgala saMbhava ja lagabhaga na hato. alabatta, bhAratamAM e pracAra mATe pUrNa avakAza hatuM, chatAM ema siddha na thavAnAM aneka kAraNe paikI mukhya kAraNu-jaina mikSukenI potAnA dharmasthAna pUratI maryAdA e ja hatuM. je jene potAnA dharmasthAnamAM jatA rahe ane kathA-zravaNa kare te te ochevatte aMze jaina kathAthI paricita rahetA, paNa jeo e rIte TevAyelA na hoya tevA reno paNa jaina kathA viSe bhAgye ja jANatA. tethI jena kathAo jeTalA pramANamAM graMthomAM AlekhAyelI che ne saMgRhIta che teTalA pramANamAM tenuM pracArakSetra vadhyuM nathI, e nakkara hakIkata che. je vastu sArvajanika kSetramAM pracAramAM Ave che temAM hamezAM lokaci pramANe aneka AkarSaka sudhArA-vadhArA paNa thatA rahe che. jene pracAra nahi athavA ocho temAM koI sAruM tatva hoya teya te AMkhe vaLage ane kAnane pakaDe evI rIte uThAva pAmatuM nathI. ane koI tatva khaTake evuM hoya to te temAMthI dUra thavA pAmatuM paNa nathI. keTalIka jaina kathAonI bAbatamAM kAMIka AvuM ja banyuM hoya tema mane lAge che. jaina sAhityamAM keTalIka kathAo evI AkarSaka ane mAnavatAnA utkarSanI daSTie upayogI tatva dharAvatI che ke je te suyogya lekhakanI kaLAnA navanava saMskAra pAmatI rahe che, jyAre paNa vAsI na thAya ane sadAya prajAne dIpikAnI garaja sAratI rahe. kuzaLa lekhaka pitAnA anubhavanA nAnAvidha pAsAone parANika, aitihAsika ke kalpita-akalpita mizra pAtronA Alekhana dvArA evI uThAvadAra kaLAthI temaja rasasaMbhata chaTAthI rajU kare ke jethI vAcanAra-sAMbhaLanAra varganI jijJAsA kuMThita thavAne badale uttarottara vadhatI cAle ane jenA rasAsvAda dvArA vAcaka ke zrotAne na thAya zramane anubhava ke na rahe samaya vItyAnuM bhAna ! vArtAsAmAnyanuM mArI daSTie A lakSaNa che, je nAnI ke moTI badhI navala ke navalikAone Avare che. huM pote to e lakSaNamAM eTaluM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra beTA : 23 paNa garbhita rIte samAyeluM mAnI ja lauM chuM, ke lekhakanI kaLA vAcaka ane zretAmAM viveka temaja sAhasa pragaTAve tevI ja heya. evI kaLA vinAnAM lakhANo chevaTe vAcaka ke zetAne urdhvagAmI na banAvatAM nIce ja pADe che-e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. gujarAtI bhASAmAM navala-navalikAonuM sAhitya ThIka ThIka pramANamAM racAyuM che, ane hajI racAye jAya che. eNe vAcakeno cAha paNa ThIka ThIka meLavyo che. kevaLa prAcIna sAhityanAM pAtronA AlaMbanavALuM je navala-navalikA sAhitya atyAra lagImAM prasiha thayuM che, temAM jaina kathA-sAhityane AdhAre navala-navalikAonuM racira sarjana karyuM hoya to te mArI jANa mujaba ekamAtra "suzIle karyuM che, ane temanI te kRti te "arpaNa" nAmaka navalikAone saMgraha. tyArabAda na thA-sAhityanA vizALa khajAnAmAMthI jUnI, nAnImoTI kathAone AdhAra laI, tenA etihAsika ke kapita pAtronA avalaMbana dvArA navA yuganI rasavRtti ane AvazyaktAne saMtoSa evA saMskAravALuM kathAsaMvidhAna karanAra, huM jANuM chuM tyAM sudhI, jyabhikhu' e eka ja che. "jayabhikhu' bhaNataranI cAlu DAkArI chApa pramANe to nathI bhaNyA ema ja eka rIte kahI zakAya. nathI emaNe skUlanuM bhaNatara pUruM karyuM ke nathI kolejamAM paga mUkyo. zAstronI ke saMskRta-prAkRtanI jUnI paMDitAInA akhADAmAM paNa temaNe bahu kustI karI nathI. ane chatAMya temaNe vividha prakAranuM jeTalA pramANamAM gujarAtI sAhitya racyuM che, te jotAM temanI zakti ane sAdhanA pratye guNAnurAgamUlaka samAnavRtti keI ne paNa thayA vinA na rahe, ema huM svAnubhavathI mAnuM chuM. temanAM lakhANonI yAdI to bahu moTI che, tema chatAM Dajhaneka jeTalI nAnI-moTI navale ne ardha Dajhana jeTalA ladhu vArtAsaMgraha eTaluM paNa emanI lekhanakaLAnI hathoTI siddha karavA pUratuM che. emaNe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : matsya-galAgala lakhavAnI zarUAta te lagabhaga 15-17 varSa pahelAM karI. e zarUAta mULe to Arthika AvazyakatAmAMthI janmI. eNe e AvazyaktA ThIka ThIka saMtoSI paNa kharI. ane pachI to emane e rasa-vyavasAya ja thaI gayo che. zarUAtamAM emaNe "vidyArthI vAcanamALA' jevI nAnI nAnI pustikAo lakhI, aneka patra-patrikAomAM paNa lakhatA rahyA. vAcana ane ciMtana lekhana-vyavasAya sAthe ja vadhatuM ane samRddha thatuM cAlyuM. tene pariNAme jema jema navI navI kRtio janmatI gaI tema tema temAM vadhAre rasa ane vicAra-preraktAnAM ta paNa AvatAM gayAM. bhASA paNa vadhAre saraLa ane zravya ghaDAtI cAlI. enI pratIti kAmavijetA sthUlibhadra, maharSi metAraja, vikramAditya hemU, bhAgyanirmANa ane bhagavAna RSabhadeva jevI navale jatAM thAya che. jayabhikhunI eka navala nAme 'premabhakta kavi jayadeva" uparathI kaLAkAra zrI. kanu desAInI doravaNI pramANe "gItagoviMda' nAme citrapaTa paNa taiyAra thayuM ane te ThIka ThIka pasaMdagI paNa pAmyuM. emanI bhagavAna RSabhadeva nAmanI navalakathAne anulakSI 2003nA prajAbaMdhunA dIpotsavI aMkamAM adhyApaka IzvaralAla davee atyAranA suprasiddha navalakAronI kaLAnuM bIjI dizAmAM dhyAna kheMcavA lakheluM: ApaNe icchIe chIe ke ApaNe vArtAkAre selaMkI yugane namaskAra karI have senApati (AcArya ) ane bhagavAna bASabhadeva (jayabhikhkha ) nI jema, vizeSa saphaLatAthI, navA yugamAM vihAra kare." gujarAtI sAhitya sabhA taraphathI pragaTa thatI cAlIsanA graMthastha vAlphamayanI samIkSA karatAM, adhyApaka ravizaMkara ma. jozIe "yUlibhadra viSe je lakhyuM che te laMbANabhayane saMkoca TALIne huM pUrepUruM ahIM uddadhRta karavuM yogya samajuM chuM? "jayabhikhkhuM kRta "libhadra"mAM navalakathAmAM aitihAsika dharma Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manadhikAra ceSThA 25 kathAne ucita kalAthI gUthavAnA saphaLa yatna thayA che. premakathA, mutsaddIgIrI ke sAhasathAonI punaruktithI akaLAtA lekhakone dharmakathAone rucira svarUpe gUthavAnu` kSetra hajI aNakheDAyeluM. ane bhAvi samRddhibharyu jaNAze. sAMpradAyika tattvo A kathAmAM vizALa mAnavataaAmAM verAI gayAM che, ane sthUlabhadra, kaiAzA, viSNugupta, varaci vagere pAtro ane ' kAzAne vilAsa '' sthUlibhadranA saMnyAsa, 'ajama anubhaveA,' 'kAmavijetA ' vagere prakaraNeA hRdayaspazI che. vastu sudhati che. prasaMgeAmAM kalpanAprati cetana mukAyuM che. ane dhArmika tattvA vArtAsamAM sArI rIte gUMthAI AkhIye navalane suvAcya banAvI mUke che. ' " ' ekatAlIza-kheMtAlIsanA graMthastha vAGamayanI samIkSA karAM kavi zrI suMdarame maharSi` metArja ' viSe lakhatAM lekhakanI keTalIka maryAdAene taTastha nirdeza karIne chevaTe lakhyuM che, ke: A lekhake jaina dharma mAMthI viSayA laI te para navalakathA lakhavAnA je zubha AraMbha karyAM che, te kharekhara AdaraNIya che. ane A kAae mATe temanI pAse pUratI sarjaka kalpanAzakti paNa che, e AnaMdRdRAyaka hakIkata che. pAtrasRSTimAM sauthI AkarSIka pAtro jJAtaputra mahAvIra ane pratinAyaka rohiNeyanAM che...gUjarAtI sAhityamAM mahAvIranuM AvuM satra citra khInnuM bhAgye haze......kathAne sauthI uttama kalAa'za emAM rahelA keTalAka kAvyarasita prasaMge che, jemAM lekhaka uttama uttama UrmikavitAnI chaTAe pahoMcI rAkathA che, ane peAtAnA abhyAsanA paripAka tathA kalpanAnI saudRsaka zakti batAvI zakayA che.' gujarAtanA vayavRddha sAkSara zrI kRSNalAla meA. jhaverIe jayabhikhkhunAM keTalAMka pustakAnA svIkAra karatAM javAbamAM je lakhyuM che, temAMthI eka kaMDikA atre udyuta karavAne lAla rokI zakAtA nathI : "saMskRtanuM AvuM ucca jJAna, sAthe bIjI bhASAnuM paNa. ane kalpanAthI pUra sarjane Imagination in a large digree Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 : matsya-galAgala suplemented by creation faculty. e khAsa mane mahatvanAM lAgyA. Imaginative banAvone mUrtarUvarUpa ApavA jeTalI kalamanI zakti e paNa bIjo prazaMsAyukta guNa. (8-ka-47)" lekhananA prAraMbhakALamAM prasiddha thayelo temanI kRti te zrI. cAritravijaya. [I. sa. 1936] enI nirbhaya samAlocanA eka patramAM zrIyuta paramANaMda kuMvarajI kApaDiyAe karelI. temAM temaNe lekhakane ghaNuM mArmika sUcanAo karI che, paNa temanI lekhanazakti viSe abhiprAya TUMkamAM A che: AvI suMdara chaTAthI lakhAyeluM ane AvI AkarSaka rIte vividha prakAranAM rekhAcitro, chabIo vagerethI suzobhita banAveluM bIjuM koI jIvanacaritra gujarAtI bhASAsAhityamAM haju sudhI mArA jevAmAM AvyuM nathI... lekhanazailI paNa eTalI badhI mohaka che, ke vAMcanAra pahelethI cheDe sudhI eka sarakhA rasathI kheMcAya jAya che. (30-7-37 " je ke jayabhikhkhuM jena kathAsAhityane AdhAra laI navalanavalikA lakhanAra tarIke sAmAnya rIte jANItA che, paNa e apUrNa satya che. emaNe aneka nAnI-moTI navalo ane navalikAe jainetara paraMparAnA sAhityane AdhAre ane vyApaka lekhAtA itihAsane AdhAre paNa AlekhI che. dA. ta. hemu, bhAgyanirmANa, bhAgyavidhAtA e traNamAM muslima-yuganuM citihAsika pratibiMba che. e navalo jotAM ema lAge che ke temaNe e yugane sparzatu hiMdumuslima sAhitya ThIka ThIka pramANamAM vAMcyuM-vicAryuM hovuM joIe. "jayadeva e paNa aitihAsika ghaTanAvALI navala che. jyAM lagI vaiSNava sAhityane ThIka ThIka paricaya sAdhyo na haya, ane te paraMparAnuM sAMpradAyika dRSTie parizIlana karyuM na hoya tyAM lagI evI uThAvadAra navala kadI AlakhI na zakAya. eno vAMcanAra evI chApa avazya jhIlavAne ke A navalane lekhaka vaiSNava heya te nA nahi! Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadhikAra vezA : 27 vaiSNava paraMparAnI prazaMsAyelI ke vagevAyelI zRMgArabhakti jANItI che. jyAre "jayadeva"nA "sauMdaryapUjA' prakaraNamAM vAcaka e zRMgAra -bhakitanA advaitane jue che tyAre to enI e chA5 vadhAre dRDha bane che. paNa A viSayamAM huM mArA valaNane nirdeza kare to te asthAne nahIM lekhAya. huM rAsapaMcAdhyAyImAMnA gepI-kRSNanA, kumArasaMbhavamAMnA umA-mahAdevanA, ane gItagoviMdamAMnA rAdhAkRSNanA game tevA kAvyamaya paNa nagna zRMgArane nathI mAnate bhaktinA sAdhaka ke nathI mAnate taruNone ucita evI zakti ane dIptinA piSaka! tethI saheje ja jayabhikhue lakhela "jayadeva' navalamAMnA uta prakaraNa pratye mAruM savizeSa dhyAna gayuM. meM lekhaka sAthe mukta mane carcA karI, temano dRSTikoNa jANI lIdho. meM mAro paNa dRSTikoNa temanI sAme mUkayo. jyAre meM ema jANyuM ke bIjI AvRttimAM jayabhikhu e prakaraNa bALI nAkhavAnA che, ane e paNa jANyuM ke taruNa peDhInI vRttine paMpALe evAM zRMgArI lekhane vizeSa pralobhana ApI lakhAvanArane paNa temaNe nakAryA che, tyAre mArI daDha khAtarI thaI ke A lekhakanI zakti have navI peDhIne baLa ane samarpaNa vardhaka kAMIka navuM ja Apaze. jene kathA-sAhitya mATe aitihAsika kahI zakAya tevI ane paurANika lekhI zakAya tevI DhagalAbaMdha nAnI-moTI vArtAomAMthI jayabhikhue Adhunika rucine poSe ane toSe evuM nava-navalikA sAhitya sarjI bevaDa upakAra (jo ene upAkara kahe heya to) karyo che. jenetara jagatamAM aneka suprasiddha lekhake evA che ke je pite ja game tevA khUNekhAMcarethI yogya kathA-vastu meLavavAnI vRtti dharAvatA hoya che. temane sarvatra prasiddha ane suvidita evA vaidika-paurANika sAhitya ke bauddha sAhityamAMthI saheje joItI kathAvastuo maLI jAya che, ne te upara teo pitAnI hathoTI ajamAve Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 +0000 che. pariNAme e jUnI kathA-vastuo nave rUpe pracAramAM Ave che. AvA zodhaka lekhakone jaina kathA-sAhityamAMthI joItI vastu sapAvAnI taka bahu ja ochI maLI che. enuM eka kAraNa e paNa che ke jaina kathAsAhitya eka rIte saMskRta-prAkRta bhASAnA AvaraNa temaja bhaMDAra ane paMtha-daSTinA baMdhiyArakhAnAmAM gaMdhAyeluM rahyuM che. tethI karIne te sAhityamAMthI A yugamAM paNa sahune game ane mArgadarzaka bane evI kathAvastuo suyogya lekhakonA hAthamAM paDI nathI. bIjI bAjue je gaNyAgAMThayA jena lekhake heya ane kaIka nava-daSTine AdhAre kathAsarjana karavA icchatA hoya temanI sAme paMthanI saMkucita daSTi huratI hoya che. jUnA vAghA badalyA vinA prAcIna kathA-vastuo bhAgye ja sArvatrika AvakAra pAme. ane e vAghAomAM saheja paNa laMbANa-TUMkANa ke saMskAra thayA tyAM to rUDhionI bhUtAvaLa jAgI UThe. pariNAme eNe game tevuM lakhyuM hoya toya jene kharIdavA na lalacAya, ane jainetara jagatamAM ene praveza muzkela bane. eTale chevaTe lekhaka-prakAzakane bIjI dizA svIkAre ja chUTake. A ane AnA jevA bIjA kAraNothI jena kathA-sAhitya navA svarUpamAM bahAra AvI zakatuM nathI. jayabhikhue potAnAM lakhANothI e baMne lakSya siddha karyA che. temaNe jainetara sulekhako sAme jaina kathAsAhityamAMthI sArI sArI kathAvastuo rajU karI temanuM dhyAna e kathA-sAhitya tarapha kheMcI temane navI dizAe kaLA ajamAvavA sUcavyuM che, ane jaina jagatane evuM bhAna karAvyuM che, ke tamane je rUDhibaMdhane naDe che te mAtra tamArA saMkucita dRSTibiMdune lIdhe. kharI rIte to koI paNa kathA ke vArtA traNe kALamAM ekarUpa hotI ke rahI zakatI ja nathI. khuda prAcIna jaina lekhake paNa te te deza-kALanA prabhAva taLe AvI kathAne navA navA opa ApatA ja rahyA che. jayabhikhue baMne lo keTalA pramANamAM siddha karyA che enI sAbitI emanA sAhityane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 29 vAcakavarga ja pUrI pADe che. eka taraphathI jainetara jagatamAM emanAM lakhANA bahu ja chUTathI vaMcAya che, jyAre bIjI taraphathI jaina paraMparAnA rUDhicustA paNa ene vadhAre ne vadhAre satkAravA lAgyA che, te evA navA sarjanatI mAga karyA ja kare che. meM upara kahyuM ja che, ke jayabhikhkhu mukhyapaNe jaina kathAsAddhityanA Azraya laI aneka sajjatA karatA rahyA che. paNa A uparathI saheje ema lAgavAnA saMbhava che, ke tyAre e teA sAMpradAyika STi agara pathaSTimAM baddha haze. mane paNa zarUAtamAM e ja kalpanA AvelI, paNa jyAre emanAM lakhANumAMnA keTalAMka bhAgA sAMbhaLyA tyAre mAza e bhrama bhAMgyA. emaNe jaina paraparAmAM prasiddha ane jaina samAjamAM rUDhamULa evI aneka bAbateA peAtAnI vArtAomAM graMthI che kharI, paNa e teA prasa'ga-vaSNunanuM jamAvaTa pUratu sthUla khAkhu che. jyAre te kAi siddhAntanI ane mAnyatAnI carcA kare che tyAre ja temanI pathamukta dRSTi jovA pAmIe chIe. dA. ta. cAlI AvatI paraparA pramANe sAdhue ke jati rAjyAzrayadvArA dharmapracAramAM mAnatA, ane te mATe rAjAne ke bIjA keAI sattAdhArIne rIjhavavA brAhmaNeA ane bauddha bhikSukAnI peThe vividha prayatna karatA, jaina para parAmAM pesI gayela dharmapracAramUlaka AvI gulAmI ane AtmazraddhAnI meALapa sAme jayabhikhkhue ' bhAgyanirmANa'mAM ThIka ThIka TaMkAra karI che. e aitihAsika satya che, ke vidvAnA ane tyAgIe eka athavA bIjA bahAnA taLe sattAdhArI ane dhanapationA gulAma banyA, ane jate divase temaNe peAtAnI vidyA ane peAtAnA dharmAMte zuddha rUpamAM rahevA na dIdhAM. deza-patananI sAthe mAnavatAnuM paNa patana thayuM, ane dharmane nAme pathA paraspara sAThamArImAM UtarI paDyA. pathanA anuyAyIo paNa samagranuM hita visArI khaMDa khaMDa banI chApaNImAM vaheMcAI gayA, ane pachI teA kAI eka ja paMcanA vADAomAM paNu kleza-dveSane dAvAnala pragaTayo. eTale sudhI ke tene Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : matsya-galAgala lIdhe jJAtinuM baLa tUTayuM, mahAjanane mobhe gayo, zeThAI mAtra vArasAgata rahI ane moTe bhAge te dalito, garIba ne asahAyanI vahAre AvavAne badale temane ja vadhAre kacaravA lAgI. e satyane jANe jayabhikhue pichAnyuM na hoya tema evA aniSTathI samAjane bacAvavA mATe temaNe, hemune yuddhamAM jitAvavA mATe ja 5 ane maMtrataMtramAM paDela tyAgavezadhArI jena jatinI ThIka ThIka samAlocanA karI che, ane sUcavyuM che, ke je koI dharma mArga svIkAro to pachI ene ja raste cAlA, ane adharmane kAMTA-jhAMkharAne dharmane abo samajavAnI bhUla na karo, na bIjAne bhUlamAM rAkhe. mArI dRSTie mAtra jaina paraMparAne ja nahi, paNa badhI ja dharmaparaMparAone emanI cetavaNuM khAsa upayogI che. jayabhikhkhuM aneka prasaMge vizleSaNa ThIka ThIka kare che. huM mAnuM chuM ke koI paNa prakAranuM sAhitya kema na hoya, tene vAcanAramAM sata -asat vaccenuM aMtara karavA ane pArakhavAnI vivekadaSTi vikasavI ja joIe je sAhitya e kAma na karI zake te game tevuM hoya chatAM buddhi mATe bojarUpa ja che. A kasoTIe paNa temanI nAnImoTI vArtAo vAcakane upayogI thaze, ema mane lAge che. dA. ta. prastuta "masya-galAgala' navalanuM prakaraNa "marIne mALo levAnI rIta" juo. emAM gAMdhIjInA hadaya-parivartanane athavA ema kahA ke prAcIna avereNu ya verANi ane siddhAMta vyakta karavA kareluM nirUpaNa vAMcanAramAM vivekabuddhi jAgRta kare che. e nirUpaNa udayana, vAsavadattA vagere, dila sApha karI, nirbhayapaNe, pitAne haDAhaDa virodhI mAnatA caMThaprakRtinA pradyota sAme jyAre jAya che tyAre barAbara upayukta sthAne Ave che. jayabhikhunI vArtAomAM anekavAra dIdhutapasvI mahAvIranuM pAtra Ave che. jene mAtra paMthadaSTie vicAravAnI Teva paDI heya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 31 te saheje ema mAnavA lalacAya ke jayabhikhunI dRSTi mAtra mahAvIramAM baha che. paNa mane emanA sAhityane paricaya ema kahevA lalacAve che ke temaNe janmasaMskAra-paricita nirca thanAtha mahAvIrane to mAtra ahiMsA ane kSamAnA pratIkarUpe ullekhyA che. e dvArA te badhA ja ahiMsA ane kSamAnA ananya upAsaka dharmavIrane Adarza rajU kare che. ApaNe vAcake ane samAlocakee lekhakanA mananI vAta jANIne ja tenA viSe abhiprAya bAMdhavo joIe, nahi ke nAma ane paraMparAne AdhAre! kaI kRSNa ke rAmanI vAta kare eTalA mAtrathI ema mAnI na zakAya ke te rAma ke kRSNa jeTale bIjA koIno Adara karato nathI. AvI kalapanA pote ja paMthadaSTinI sUcaka che. vArtA nAnI hoya ke meTI lekhaka enI jamAvaTa amuka rIte, amuka prasaMga laI kare che. paNa enI saphaLatAnI cAvI enA mULa vaktavyanI vyaMjanAnI siddhimAM che. je mULa vakatavya vAcakanA hadaya upara vyakata thAya to enI siddhi kahevAya. A dRSTie paNa jayabhikhunI vArtAo saphaLa che. dA. ta. eka vAra daDhapaNe karelo zuddha saMkalpa hajAra pralebhane sAme kevI rIte aDaga rahe che, e vyakata karavA dhUlibhadranI vArtA lakhAI che, ane te mULa vaktavyane barAbara chuTa kare che. jAtivAdanA uccanIcapaNanuM saMkucita bhUta mAtra brAhmaNa vargane ja nahi paNa enA cepathI badhA ja vargone vaLagyuM che. je je e bhUta sAme thayA tenA vAraso ja pAchA ene paMjAmAM sapaDAyA. jaina jevI ucca-nIcapaNanA bhUtanI bhAvanA sAme baLavo karanAra paraMparA paNa e bhUtanI dAsa banI. jayabhikhue maharSi metAraja'mAM jenene temanI mULa bhAvanAnI yAda ApavA ane dharmasmRtinuM bhAna karAvavA metAraja pAtranI AsapAsa kathAguMphana karyuM che. temaNe potAnuM mULa vaktavya eTalI sArI rIte ane uThAvadAra sTAthI vyakata karyuM che, ke ene prazaMsatA rUdinA gulAma jenene paNa joyA che. kharI rIte mArI dRSTie uccanIca bhAvamAM mAnanAra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 : matsya-galAgala badhA ja vane eka sarakhA edha ApavA mATe A vArtA lakhAyelI che. pAtra kevaLa jaina kathAsAhityamAMthI lIdhu che eTaluM ja. lAbhI ane kaMgALa vRttinA mANasa paNa kAI nA udAtta ane ane sAttvika tyAga joI kSaNa mAtramAM kevI rIte badalAi jAya che, dIna-hIna maTI kevI rIte tejasvI bane che, e vastu spaSTa karavA temaNe ' devadUchyuM 'nI nAnI vArtA lakhI che. vAMcavA ke sAMbhaLavA mAMDavA pachI te pUrI karIne ja UThavAnuM mana thAya che, ane aMte yugma samajAI jAya che. " have bahu laMbAvyA sivAya prastuta * matsya--galAgala ' navalakathA viSe ja kAMIka kahevuM prApta thAya che. satya khe che : laukika athavA mAyika satya, ane leAkeAttara athavA pAramArthika satya. sAmAnya jagata pahelA ja satyane Adara karI temAM rasa le che. tene lIdhe jyAre te vi'banAmAM saDAvAya che tyAre temAMthI tene mukata karavA-aMdhakAramAMthI prakAzapatha darzAvavA-kAi ne kAi maMgaLamUrti leAkAttara satya, vicAra te vata nathI, upasthita kare che. e prakAzamArgamAMthI dhaNA AzvAsana meLave che te vaLI pAchuM sAmAnya jagata teA purANA cAlela cIleaMdhakAranI dizAmAM- gati kare che. Ama laukika ne lokottara ane satyanuM cakra vArApharatI peAtAtAnuM kAma kare jAya che, sattAnI lAlaca, jAtIya AkarSaNu, saMpattinA mAhu ane mithyA abhimAna jevAM dustavAthI prerAyela kAi sabaLa hamezAM peAtAnAthI niLa sAme ja baLanA panne ajamAve che. ane peAtAthI vadhAre samake baLazALI sAme pAche dInatA dAkhave che. A laukika satya che. je vibhUtine leAkeAttara satya sAkSAt thAya che, temanAM vicAra ane vana taddana judAM tarI Ave che. te kadI sabaLa sAme ayeAgya rIte namatuM nathI ApatA ane nirbaLane mAtra enI nabaLAI te kAraNe dukhAvatA ke satAvatA paNa nathI, UlaTu' te peAtAnA samagra khaLanA upayeAga niLane dInatAmukata karI sabaLa banAvavAmAM ane Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 33 sabaLane mithyAbhimAnanI dizAmAMthI vALI tenA baLane vidhivata viniyoga karavAmAM kare che. samaye samaye AvI lokottara vibhUtione ItihAse joI che. e viSe koIne saMdeha hoya to, jANe te saMdeha nivAravA ja A yuge gAMdhIjIne janma na Apo hAya !- tevI mULagata dhAraNAthI ja prastuta navala AlekhAyelI hoya ema lAge che. tethI ja to lekhake A navala pUjya gAMdhIjIne caraNe apI che. masya-galAgala'ne artha mAsyI nyAya zabdathI pragaTa thata Avyo che. A nyAya bahu jUnA vakhatathI jANIto che. kemake nirbaLanI satAmaNInuM astitva paNa eTaluM ja jUnuM che. lekhake mAsyI nyAya darzAvavA itihAsaprasiddha pAtro ane kathAnakene. Azraya lIdho che. e pAtro ane kathAnake mAtra jaina sAhityamAM ja maLe che, ema nathI, paNa te rUpAMtara ane ochevatte aMze bI. temaja brAhmaNa sAhityamAM paNa maLI Ave che. nigraMthanAtha mahAvIra te aitihAsika che ja, paNa emanA mAmA ceTaka-je ke e nAmathI anya sAhityamAM suvidita nathI, chatAM-te jaina sAhityamAM te ati. prasiddha che. ceTakanI sAta putrIo paikI pAMca putroe jyAM jayAM paraNI hatI tyAMnAM rAjya sattAdhArI hatAM ane vizeSa sattA mATe mathatAM. ceTakanA e pace jamAIemAM mAsyI nyAya kevI rIte pravarte ane teo korava-pAMDavonI peThe pitAnI khAnadAnI, temaja aMdaro aMdaranuM sagapaNa visArI kSatriyatvane bhAvi patananI dizAmAM teoe kevI rIte unmukta karyuM, te lekhakane darzAvavuM che. ane chevaTe lakAtara satya upasthita thaI kevI rIte kAryasAdhaka bane che, e paNa darzAvavuM che. A badhuM vaktavya navalakathAnI suMdara ane rasamaya gUMthaNI dvArA spaSTa thAya che. ane vAMcanArane ema lAge che, ke jA ke sarvatra mAsyI nyAya pavate che, chatAM vacce vacce AzAspada lokettara satyanA dIvaDAo paNa pragaTatA rahe che. AthI vAcanAra mAsyI nyAyanAM baLe jaI nirAza na thatAM UlaTo Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mA AzAvAna bane che, ane satpuruSArtha karavAnI preraNA pAme che. mArI dRSTie AvI preraNA janmAvavI ane parAkSapaNe gAMdhIjInA ja udAharaNathI puSTa karavI--e ja prastuta navalanI mukhya vizeSatA che. jayabhikhkhunI bhASA keTalo saDelI, prasanna ane avAhI che te enA vAcakavargathI ajANyu nathI. pazu emano A sthaLe eka jaNAvavA jevI vizeSatA mane e paNa lAge che, ke te prazuAlikAbaduM, chatAM tarka ane buddhithI grAhya na bane evI keTalIka kalpanAone buddhimAta thaI zake temaja jIvanamAM upayogI thaI zake te rIte rajU kare che. dA. ta. bhagavAna mahAvIre lAMbA upavAsAne pAraNe eka dupura abhigraha-sa'kalpa karyonI vAta jaina sAhityamAM prasiddha che. e abhigraha ke saMkalpanuM svarUpa tyAM evI rIte vavavAmAM AvyuM che, ke jANe e abhigraha ja asvAbhAvika lAge. pagamAM beDI paherela, mAthu' mUDAvela, eka paga uMbarAmAM te eka paga bahAra mUkela, AMkhamAM AMsu sArela ityAdi lakSaNavALI krAI zrI bhikSA Ape teA ja pAraNu karavu, evA abhigraha kathAmAM vavAyA che. Adhunika vAcakane saheje prazna thAya ke kheDI, mastakamuMDana, amuka prakAranI daitusthiti, AMsu vagerene bhikSA devA ke levA sAthe zuM saMbaMdha che? bhikSA denAra bhaktipUrNa hAya, bhikSA nirdoSa hAya, ane lenAra sAttvika hAya eTaluM ja bhikSA levAdevA vacce apekSita che. tA AvI abhigrahanI kaDhaMgI kalpanA kathAmAM kema AvI ? A praznaneA jayabhikhkhue buddhigamya khulAsA karyAM che, ane te bhagavAna mahAvIranA sAttvika jIvana temaja jaina siddhAntanI sAthe sumeLa dharAve che, ane tatkAlIna aitihAsika paristhitine paNa nyAya Ape che. te vakhate dAsa-dAsI ane gulAmanI prathA keTalI rUddha tema ja pratiSThita hatI, e bInA aitihAsikAne suvidita che. bhagavAna mahAvIra makkamapaNe AtmaupamyanA siddhAMtamAM mAnatA, ane tadanusAra ja jIvana jIvavA sapUrNa paNe mathatA. jAtigata ucca --- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra veSTA : 35 nIca bhAva ke garIbI-tavaMgarI kRta dAsa-svAmibhAva e AtmaupampanA siddhAMtanuM meTuM AvaraNa che. e AvaraNa nivAravuM te ja bhagavAnane abhipreta hatuM. tethI temane abhigraha A ke te cihna dharAvanAra strInA haste bhikSA levAnA pUla rUpamAM baddha na hato, paNa temano abhigraha lekamAM tuccha manAtAM ne avagaNanA pAmatAM dAsa-dAsIone paNa ucca lekhAtA nAgarika jevA ja mAnI temane hAthe suddhAM bhikSA laI temane mAnavatAnuM bhAna karAvavuM, e sarmarUpamAM samAto hato. jayabhikhkhae bhagavAna mahAvIranA abhigrahanuM A sukSma rU5 vyakta karI enA thula rUpamAM dekhAtA kaDhaMgApaNune vadhAre buddhigrAhya karyuM che. "masya-galAgala' zabada ghaNAne aparicita jevo lAgavAne saMbhava che, paNa vastutaH e bahu prAcIna che. pANini jevA hajAra varSa pahelAM thayelA vaiyAkaraNoe e zabdane mULa saMskRta rUpamAM laI tenI vyutpatti darzAvI che. A upathI be bAbato spaSTa sUcita thAya che. eka to e, ke sabaLo nabaLAne grase, e vastu te kALe paNa keTalI sarvavidita hatI ! ane bIjI e ke e vastune sUcavavA te vakhatanA janasamAje ke arthavAhI ane najaronajara dekhAtI yathArtha ghaTanAne sUcavato sarala zabda vyavahAramAM ANelo. vyAkaraNa zAstramAM nimari, maryAbiTa ane mati-mitra jevI udAharaNe TAMkyAM che. timi e nAnAmAM nAnuM mAchaluM. tene jarAka moTuM mAchaluM gaLI jAya. e masyane vaLI enAthI moTuM mAchaluM gaLe, ne ene paNa enAthI moTuM gaLe. A bInA ukta udAharaNomAM sUcavAI che. e prasiddha saMskRta zabdanuM ja Adhunika gujarAtImAM rUpAMtara "masya-galAgala" che. eTale jayabhikhue navalanuM nAma yoryuM che te nAma jeTaluM prAcIna che teTaluM ja te arthavAhI paNa che. lekhake eka sthaLe citArAnuM jaLAzayadarzana ane ciMtana ALekhatAM e bhAva hUbahU spaSTa karyo che. (prakaraNa 1bhuM sabaLa nirbaLane khAya') Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU, mA-parAyaNa prastuta kathAnuM guMphana karavAno vicAra ke prasaMge uddabhavya ane teNe bhUta rUpa kevI rIte dhAraNa karyuM, e hakIkata lekhake pitAnA nivedanamAM bahu sacoTapaNe ane yathArtha rIte rajU karI che. te uparathI vAcaka samajI zakaze ke prastuta kathAnuM nAma keTaluM sArthaka che. zarUAtamAM Apela vacana pramANe, potAno adhikAra jANavA chatAM, e lakhANanI pravRtti karavAnI lAlaca kema thaI AvI, ene khulAso mAre kara rahe che. khulAsAmAM mukhya tattava te lekhaka pratye bahu moDuM moDuM thayeluM mAruM AkarSaNa che. enAM be kAraNe eka te lekhakanI meM jANelI nirbhaya sAhasika vRtti. ane bIjuM emanI satata sAhitya-vyAsaMgavRtti. A TUMka nirdezanuM spaSTIkaraNa karavuM jarUrI che. ema to amadAvAdamAM soLa-sattara varSa thayAM, ane te paNa bahu najIka najIka ame rahetA. kahI zakAya e paricaya te traNeka varSa pahelAM thaye, ane cittane vizeSa AkarSanArI hakIkata te DAM vakhata pahelAM ja jANavA pAmyo. naitika baLane AdhAre, kakSA paNa je khamane ke agavaDano vicAra karyA sivAya, pitAnA AzrayadAtA ane zraddheya lekhAtA saMsthAnA adhiSThAyaka guruvarya sAme baLave. karavAnI vRtti, e mane AkarSanAruM jayabhikhunA jIvananuM prathama tatva. lagabhaga beMtAlIsa varSa pahelAM kAzImAM mArA mitro sAthe mAre je sthitine sAmano karavo paDe -lagabhaga tevI ja sthitine ane te ja varga sAme sAmane potAnA mitro sAthe jayabhikhune karavo paDyo, e amArI samazIlatA. paNa ethIye vadhAre AkarSaNa to temanAmAM AvirbhAva pAmela vaMzaparaMparAgata saMskArane jANIne thayeluM che. hakIkata e che, ke jayabhikhu Urphe bAlAbhAI desAInA ja eka nikaTanA pitrAI nAme zivalAla ThAkarazI desAI kAzImAM mArI sAthe hatA. mArA pahelAM temaNe potAne Azraya ApanAra ane pote jene zraddhaya mAnela tevA adhiSThAyaka gurujana sAme naitika baLanI bhUmikA para ja baLavo karele, ane pUrepUrI agavaDamAM mukAyA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadhikAra ceSTA : 37 chatAM jarAya namatuM nahi toLeluM. e dazaya Aje paNa mArI sAme nAcatuM hoya tevuM tAjuM che. ane mane paNa e ja bhAInA sAhasathI kAMIka ajJAta rIte sAhasa kheDavAnI preraNA maLelI. jyAre mane mAlUma paDayuM ke bAlAbhAI e te uparyukta zivalAla ThAkarazInA pitrAI ane vadhArAmAM e mAluma paDyuM ke temaNe paNa emanA ja jevI ane e ja bhUmikA upara ane e ja varga sAme baLavo karyo, tyAre eka bAjuthI vaMzaparaMparAgata saMskAra UtarI AvavAnuM Azcarya thayuM ane bIjI bAjuthI jayabhikhu pratye bAkI rSaNa vadhyuM. navAInI vAta to e che ke zivalAla ThAkarazI desAInA baLavA vakhate jayabhikhkhane janma paNa na hato. AkarSanArI bIjI bAbata e limbunI sAhitya pari. zIlanavRtti che. je vRtti sAthe mAruM jIvana pahelethI ja eka athavA bIje kAraNe joDAyela che, te ja vRtti sAthe temanuM AkhuM jIvana joDAyeluM che. A bIjI samazIlatA. jayabhikhue e vRttinA baLe ane AtmavizvAse bIjA keTalAka evA saMkalpa karelA che ke je puruSAthI ane svAvalaMbI jIvananA ja AdhAra gaNuya. mukhya A be bAbatonA AkarSaNe mane anadhikAranA vicAranI upekSA karAvI ane e ja A sthaLe lakhavAne mAre je adhikAra kahI zakAya to) mukhya adhikAra che. saritakuMja, elisabrija, amadAvAda-9, tA. 19-2-50 sukhalAla Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - a nu ke ma- 1 lekhakanuM nivedana 2 anadhikAra cedhAH paM. sukhalAlajI 23 1. vilecana 2. zreSThi dhanAvaha che. mUlA zeThANa 4. daSTi tevI sRSTi 5. citArA rAjazekhara 6. abhigraha 7. mahAyogI 8. pitAnA paDaghA 9. kaNa kene nyAya kare 10. sabaLa nirbaLane khAya 11. avanipati prota 12. rajamAMthI ja 10. hAthanAM karyA haiye 14. satImAM 105 120 138 145 152 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 14 184 199 210 15. vatsarAja udayana 16. baLa ane buddhine jhaghaDA 17. maMgaLamUrti mahAvIra 18. sAmANasAInuM duHkha 19. vatsarAja ne vanarAja 20. vAsavadattA 21. kuMvarI kANuM ne rAjA keDiyo ghI ane agni 23. AtamarAma akele abata 24. pahelo Adarza 25. duvidhAmeM denAM gaI 26. vaheze ahIM samarpaNanI dhArA ra7. marIne mALo levAnI rIta 28. maMgaLa milana 222 24 247 22, jI ) 259 267 275 28 ha02 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savve pANA piyAuyA, suhasAyA, dukkhapaDikUlA appiyavahA, piyajIviNo jIviukAmA samvesi jIviyaM piyaM / badhA jIvone AyuSya ane sukha priya che. dukha ane vadha apriya ne akArAM che, chavitanI manAvALA ne jIvitane priya mAnanArA che. badhAne chagana piya che. imeNa ceva jujjhAhi ! ki te jujreNa jyo| tArI jAta sAthe ja yuddha kara ! bahAra karavAthI zuM ? tUM battI meM sneha banUM vaha bana jAve cinagArI / isa asIma jala thalake upara taba phailegI ujiyAlI // jabase hamane sunA hai, maranekA nAma jiMdagI hai| sarase kaphana lapeTe, kAtIlako DhUMDhate haiN| IN Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya-galAgala [ sabaLa nirbaLane khAya ] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya pahelu vilA ca na zara RtunI suMdara savAra hajI humAM ja UgI hatI. vatsadezanI rAjanagarI kauzAMkhInAM bajArAmAM vahelI savArathI bhAre bhIDa macI hatI. kauzAMkhIpati mahArAja zatAnika gaI kAle aMgadezanI caMpAnagarI para vijaya meLavIne pAchA pharyA hatA. emaNe udAra hAthe caMpAmAMthI ApelI mAla-milakata ne dAsadAsIe sainikeAmAM ne sAma tAmAM vaheMcI ApyAM hatAM. enI Apa-le mATe bajAramAM bhAre bhIDa jAmI che. kayAMka ratnajaDita mugaTa vecAya che, kacAMka navalakhA hAra vecAya che. are, paNuM hIrAjaDita . kAMsakI pANInAM mUle jAya che. seAnAnA bAjaTha ne rUpAnA palaMgA matanA bhAve maLe che. hIracIra ne hAthI gheADAM tA DhAle DhImAya che. rUpALAM dAsadAsIonA paNa kaI ameaA jAmyA che ! dezadezathI grAhakeA deDavA Ave che ! kauzAMkhInAM A khajArAmAM vilecana nAmIcA vepArI hatA. hajI gaI kAlanI ja vAta che. vatsadezAdhipatie ene Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4: matsya-galAgala rogya dhvajA ApI ardha kaTivaja banAvyo hato. paNa e pachI te, eNe jotajotAmAM eTale naphe kya, ke mahArAja vatsarAjane bIje darabAra bharAya eTalI ja vAra ene suvarNadhvajA meLavI koTidhvaja jAhera thavAnI hatI. vilecananI zAkha prAmANika vepArI tarIkenI hatI. enI AMTa jabarI hatI. ene tyAMthI vaherelA mAla mATe kadI dAda-phariyAda na AvatI. e hato paNa cekhAbole. grAhakanA meDhA para ja e potAnA mAlanI kheDakhAMpaNa kahI te ane chevaTe kahe ke "zrImAna, pazu ane strInAM rUparaMga jevA karatAM, jarA enI jAta-jAta jue. je DhAra ane strI sArAM pagalAnAM hoya te nikAla karI de. emAM be-cAra bhASA suvarNa lAbha sAro nahi. tame mAnaze nahi, zrImAna ! paNa lakSaNazAstra mAre meDhe che. rekhAzAstramAM te kaeNI paMDita sAthe vAdamAM na hAruM. are, lAMbI TUMkI vAta zuM kAma karavI? ApaNA senApati zUlapANijI, be varSa pahelAM eka dAsI kharIdavA AvelA. kahe, vilocanA te ja joI tapAsIne Apa; tArA para bharuso che! zrImAna, peTachUTI vAta kahuM chuM, vepAramAM te vizvAsune ja ThagAya ! paNa huM te vepArI nathI. meM eka evI sulakSaNa dAsI ApI, ke cAra varSamAM te sAta bhavanuM dhana kamAyA ane mahArAja zatAnika Aja emanI AMkhe ja dekhe che. ane pelI traNa TakAnI dAsI rANI banI beThI, ne eyane rAjamahelamAM amanacamana uDAve." vilocana bhAre vAcALa! je tame jarA mana batAve, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilocana : 5 te sAMja sudhI pitAnuM purANa hAMkyA ja kare, bele kadI na thAke. ane pitAnA mAlanI ATaATalI prazasti karyA pachI bhalA kaye pASANa na pIgaLe? paNa Aja te enuM beltha na saMbhaLAya eTalI bhIDa hatI. grAhake kIDiyArAnI jema ubharANa hatAM ne bhAre bUmAbUma karatAM hatAM. vivecana teone ghAMTA pADIne eka ja vAta karatA utAvaLA kaI thaze mA ! ne jogI chuM. dareka laDAI pachI A rIte bajAramAM paDApaDI thAya che. vepArI ane gharAkane sahune thAya che, ke ApaNe rahI gayA. AvI taka pharI hAtha Avaze ke nahi! ane tenA lIdhe kyAMka kathIranA bhAve kuMdana vecAya che; te vaLI kaI ThekANe kuMdanane bhAve kathIra jAya che paNa huM te takavAdI nathI. Taca mAlane lenAro ne vecanAre chuM. amArI sAta peDhIthI ame e rIta rAkhIe chIe. sahu sahuno mAla hAjara kare. padminI, hastinI, citri, zaMkhaNuM - mane parakha karatAM vAra nahi lAge " are e vilocana ! konI vAta kare che? jarA muMha saMbhALIne vAta kara !" eka sinika jevA mANase jarA dama chAMTo baMdha kare che ke bhIkha mAgavI che? pavinI, pavitranI zuM kare che? bhalA mANasa, pazvinI te vatsadezamAM zuM, AkhI bhAratabhUmi para ekamAtra mahArANI mRgAvatI ja che. rAjadarabAramAM khabara paDI to avaLI ghANIe ghAlI tela kADhaze. rAjAjIne jANe che? mahArANI tarapha AMgaLI cIMdhanArane hAtha vADhe, najara karanAranAM neNa kADhe, nAma lenAranI jema Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6 : matsya-galAgala kApe ! " sainike bhAre rUvAba chAMTo. eNe potAnI pAchaLa dorIthI bAMdhIne eka rUpALI chokarI UbhI rAkhI hatI. cAMdA jevuM enuM maM hatuM ne haraNAM jevAM enAM netra hatAM. "are hA ! sainikavara zrImAna vikramAvatArajI! namaste, namaste ! zrImAna, AyuSyamAna, gusso ama garIba para na hoya. amAre evA bela zA ne vAta zI ! amAre te amAro vepAra bhale ne ame bhalA ! duniyA duniyAnuM pheDI le! bApajI! ame te ApanI rAMka prajA chIe. vAMka Ave to te vaDhe, emAM navAI zI? balake vagara vAMke paNa mAravA ke jivADavA tamArI marajI para che ne? padhAre ne, mAruM lakSa bIje hatuM. A bhIDa juo ne !" ustAda vilocane sainikane mIThI jabAnathI AmaMtraNa ApyuM ne pitAnI pAse belA, ane vaLI hasate hasate kahevA lAgyo : zrImAna, leke te bhAre gAMDA che. ane eka rIte pUcho te emano paNa deSa nathI. garaju hamezAM gAMDA ja hAya. A badhA ema mAne che, ke caMpAnagarInI phatehamAMthI ANelI badhI strIo mAtra padminI ne citrizuM ja che." pAchuM pavinInuM nAma lIdhuM? are mUrkha, e nAma bAlavuM baMdha kara! padminI strInA paganI pAnI paNa te joI nathI!" "are hAM. bhUlyo sAheba! padhAre padhAre! bole kaMI khapa. mArA jeguM kaMI kAma! zrImAna, eka vAra te. , mane khaTA. jIvanabhara yAda karaze he !" vicane vAta adalI nAkhI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vileAcana : 7 " vilecana, tArA joNu kAma laIne AnyA chuM. tArA ja khapa paDyo che. ', "are zrImAna, teA khelatA kAM nathI ? kaho te mAla hAjara, aMganAM phUMdAM, khaMganAM gulAkha, kAzInI kamalinI, kaiAzalanI ketakI, magadhanI mAhinI, rAnI rabhA, kAmarunI kAminI ! huM kAI ne chetaratA nathI, ane temAM paNa Apane..." " mAre mAla levA nathI, vecavA che. " sainike ema kahetAM peAtAnI pAchaLa rAkhelI cheAkarIne dvArIthI AgaLa kheMcI ! " jo, kevI surekha te "" namaNI che. # " esa....tA Aja Apa vepArI thaI ne AvyA che, ne huM ApanA garIba grAhaka chuM! vAru, vAru, e tA sAheba, ema ja cAle. kabhI nAva gADheme, teA kabhI gADA nAvama ciMtA nahi !" jarA lahekA karatA vidyAcana AgaLa AvyA, eka AMkhane jhINI karI cheAkarIne joI rahyo. kasAI gheTuM kharIDhatAM pahelAM, kAchIA zAkanA sAdA karatAM pahelAM mAlanI jAta, enA kasa vagere je khArIkAIthI nihALe, e rIte e nihALI rahyo hatA. chekarInuM eka eka aMga e khArIka draSTithI vileAkI rahyo hatA. ane jANe pAte pUrI parIkSA karI cUkaco hoya tema gheADI vAre melyA : " sainikajI, chekarI sulakSaNI che. rAkhI mUkA ne! vAravAra AvA mAla bajAramAM AvatA nathI. " re nA bhAI, nA. caMpAnI laDAImAMthI eka A che|karI ane eka enI mA ema ene upADI lALyeA hatA. enI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8: maya-galAgala mA upara mAruM mana TharyuM hatuM. paNa e te satInI pUMchaDI nIkaLI. huM jarA aDavA gayo tyAM jIbha karaDIne bheMya para paDI. bhale gulAma tarIke pakaDelI paNa game tema teya strI kharI ne ! mAruM mana jarA pApabhIru che. mane lAgyA kare che ke re! mane strIhatyA lAgI. tyArathI mana bhAre bhAre che. enI mAnA caherA-maherAne maLatI A chokarI dIThI gamatI nathI." are zrImAna, bhAre dharmaparApaNa jIva che! sAkSAt dharmAvatAra cho. bAkI te rasazAstra ne kAmazAstranI najare jarA jue ne! kevI tAraliyA jevI AMkhe che? are, enI aMdarane AsamAnI raMga te jANe joyA ja karIe. A keza, atyArathI nAgapAza jevA che. kauzAMbInA koI zaMgAragRhamAM jarA saMskArita karAvI, keza guMthA te enI pAse devAMganA paNa jhAMkhI paDe." kavi banI gaya lAge che." nA re zrImAna, amArA dhaMdhAmAM vaLI kavitva kevuM? asthi, mAMsa, majajAnA A vepAramAM te bhAre vairAgya Ave che! je jo sAheba, keI dahADe huM saMnyAsI na banI jAuM to kaheje ! A te bALabaccAM mATe be TakAne saMghare thaI jAya eTalI vAra che!" have ADI vAta mUkI de. A sade pAra pADI de." "pharI eka vAra kahuM chuM, rAkhI mUke ! zrImAna, mArI so TacanI salAha mAne." "nA, nA, A veTha huM kyAM veMDhAruM. are, je mUlya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAnI ja zakti che, tyAre joIze tyAre manapasaMda mAla maLI zakaze. kauzaMbI dAsabajAra kyAM ujajaDa thaI gaye che?" "vA sAheba, te tame kahe teTaluM suvarNa ApuM!" A pachI vilecana ane sainika khAnagImAM carcA karavA lAgyA. je kiMmata sainika mAgatuM hatuM e vilecanane bhAre paDatI dekhAtI hatI, paNa Akhare samAdhAna thayuM. sainike chokarIne vilecara pAse kheMcI ne rassI chADI lIdhI. vicane bUma mArIne aMdaranI vakhAramAMthI eka strIne belAvI e yakSikA hatI; gulAma strIonI parIkSaka ne saMrakSaka! pracaMDa, kadAvara ne sAkSAta caMDikAsvarUpa! kALA F "vilocana ! mAre sodo pAra pADI de!" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 : matsya-galAgala mukhamAM enA moTA lAla hoTha, emAM lAlaghUma jIbha! lAMbI bhujAomAM raheluM aNadAra trizULa! trizuLane cheDe naThora gulAmanA lohIthI raMgAyelo hato. game tevI abhimAnI zrI yakSikA pAse DhIlI Dhasa thaI jatI. yakSikA ghaDIbhara A navI gulAmaDI tarapha nIrakhI rahI! chokarI sUnamUna UbhI hatI. enI AMkhamAM nirAdhAratA hatI. jALamAM phasAyelI mRgalInI jema e paravaza hAya. te enI mudrA para bhAva hatA. "caMdananI DALa jevI karI che!" gulAmamAM jAlIma gaNAtI yakSikAne paNa paLa vAra chokarI upara vahAla AvyuM. yakSikA!" karAvelI kimatanuM suvarNa gajavAmAM mUkatAM senika yakSikAnI pAse AvyuM. eNe jarA naramAzathI kahyuM: "yakSikA, keI sArA grAhakane vecaje he, chokarI sArI che. " "zrImAna, vaLI pAchI enI e vAte. juo, eka niyama kahuM. strI, dAsa ane zUddha tarapha kadI mAyA mamatA dekhADavI nahi. e te cAbukanA camakAre sIdhAM dera! emane vaLI zuM sAre grAhaka ne zuM kheTe grAhaka !" nA, nA, je ne chokarInAM nayanamAM ke bhAva che !" tame puruSo bhAre vicitra chehe! ghaDImAM mAyAbhAva e dekhADe ke jANe hamaNuM gaLagaLA thaI jaze, ne ghaDImAM krodhabhAva e dekhADo ke jANe dehanAM cirADiyAM karI aMgeaMgamAM maracuM bharaze! mana na mAnatuM hoya to hajIya taka che, laI jAe ghera!" Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vilocana : 11 "nA, e te je eka vAra nakkI thayuM e thayuM. ahIM be bela"nI vAta nahi!" e te huM jANuM chuM. gharavALIe ghasIne rAkhavAnI nA pADI haze. have te badhI strIo dAsI tarIke kadarUpI kALI dAsIo pasaMda kare che! mane mApha karaje, zrImAna, tamArA. meTAnA gharamAM uMdara-bilADInA khela cAle che! enA karatAM te ame....yakSikA belatAM bolatAM maryAdA vaTAvatI jatI hatI; vilocane aDadhethI vAta kApI nAkhatAM kahyuM : vAru sAheba! have kaI navI laDAI khelavA javAnA che, e kahe ne! kAmarU dezamAM jAo te jarUra cAra-cha letA Avaje. tyAMnI ghanakuyugamA ne sutanujaghanAnI mAMga vadhAre che. " vADa, vAyu,ne senika chellI eka najara pilI chokarI tarapha nAkhIne cAlyA gaye. yakSikA, otarAdI vakhAramAM-jyAM ApaNe ucca. kuLanI dAsIo rAkhIe chIe tyAM--ene rAkha. keI dAsa enA tarapha najara paNa na nAkhe, e dhyAna rAkhaje ! ApaNe paNa gulAmane zIla pALatAM zIkhavavuM joIe, kAraNa ke bajAramAM teone bhAva meM mAgye maLe che." vA!pracaMDakAya yakSikA hAthamAM navI dAsIne hAtha laIne cAlI gaI. Ajane dahADe bagaDyo. savAranA paheramAM ja eka lapa vaLagI, he bhagavAna!" vilecana eka UMcA Asana para beThe, vepAramAM e vahema ane tiSane bahu mAnate. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 : matsya--galAgala e kahetA ke zukana tA dIvA che. Aja zarUAtamAM ja khATa eDI. eNe navA mAla levA devAnI sahune Aja pUratI nA saMbhaLAvI dIdhI. enI ciMtA svAbhAvika hatI, kAraNa ke enI vakhArAmAM humAM khUba dAsa-dAsI bharAI gayAM hatAM. bhAratavarSanA rAjAe hamaNAM divijayanA zAkhamAM paDyA hatA. rAja chAzavAre laDAi e thatI. laDAImAM je rAjAnI jIta thatI, e hArelA rAjyanI mAla-milakata sAthe strIe ne puruSAne paNa uThAvI lAvatA; ne evI strIe ne evA puruSA gulAma kahevAtAM. A culAmA rAjamAnya dAsa-bajAramAM vecAtAM. vaLI pratyeka laDAInuM pariNAma svAbhAvika rIte anAjanI taMgImAM AvatuM. khetarA rALAtAM, bhaMDArA lUMTAtA ne duSkALa DAkA. AmAM paNa peTanI Aga ThAravA bALake vecAtAM. duSkALa pachI anivArya evA rAgacALA phATatA. keTalAMya khaLakA anAtha banatAM, strIe vidhavA thatI; e badhAM nirAdhArAnA AdhAra vileAcana jevA dAsabajAranA vepArI hatA. ane A badhAM kAraNAthI hamaNAM vileAcananI vakhArAmAM khUba mAla bharAi gayA hatA. enI icchA bhAraNa echuM karavAnI hatI, kAraNa ke eTalA meATA gulAma-samudAyane sa MbhALatAM, sAcavatAM ne ceAgya zaNagArIne rAkhatAM bhAre kharca thatA ! rAjamAnya dAsa-bajAramAM kharIda karelAM dAsa dAsI kharIda karanAnI milakata lekhAtAM. AvA gulAmeAne koI rAjakIya ke mAnavIya haka na maLatA. kharIdanAra sarva sattAdhIza ! gulAma para ane sarva prakAranA vadha, baMdha ne ucchedyanA adhikAra! vileAcana evA rAjamAnya khAnadAna vepArI hatA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya bIjuM zreSThI dhanAvaha vilecana je kuzaLa vahepArI hato, e vahemIle paNa hate pelI caMdananI DALa jevI nAjuka chekarI kharIdyA pachI enAmAM bhAre parivartana AvatuM jatuM hatuM. jalanidhinA atAga UMDANa jevI pelI chekarInI nIlI nIlI Akhe enA smaraNapaTa para kaMI kaMI bhAva aMkita karI rahI hatI. te peTanI dIkarI sunayanAne jotene vicAramAM paDI jata!, are, pelI caMdanA ne A sunayanA, emAM phera zuM ? rUpe-raMge, guNe kaI rIte kaI UtaratI che? zA mATe eka gulAma? zA mATe eka pratiSThita? gulAmane zuM jIva na hoya? peTanAM jaNyAM ne pArakAM jagyAmAM keTaluM aMtara! ane pachI e mUMjhavaNamAM paDI jatA. je ke AvA vicAre vicananA vepAra mATe AtmaghAtaka hatA, ane A pahelAM kadI e e vevale bane paNa hete. paNa pelI nAnI zI chokarInI zAnta-plAna mukhamudrA eNe joI tyArathI ene kaMInuM kaMI thaI gayuM hatuM. ene lAgatuM. saMsAranI karuNatA-kSaNabhaMguratA jANe tyAM AvIne thIjI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : matsya-galAgala gaI hatI. kisalaya samA enA oSTa joIne ema thatuM ke are, raDI paDIe! e divasathI eNe cAbUka mUkI dIdhA. kamamAM kama nAnI chokarIone te e mArate baMdha thaye. keTalIka vAra yakSikAne bolAvI e kaheH "he yakSikA, te te keTalAya gulAmenA vAMsA phADI nAkhyA che, paNa tane ema nathI lAgatuM ke gulAma kaMI badhA sarakhA nathI hotA. kharAba hoya tema sArA paNa hoya?" evI vAta huM na jANuM. huM to eTaluM jANuM ke ApaNA kahyAmAM rahe te sAre, kahyAmAM na rahe e kharAba! tADanane adhikArI ! gaI kAlanI ja vAta che. eka DosAne gulAmaDI joItI hatI. e kRpaNa AtmA khUba suvarNa laIne Avyo hato. eNe eka nAnI chokarI kharIda karI. jUInA jevI kamaLa! keLanA jevI snigdha! ene joIne viSayI bUDhAnA memAMthI lALa javA mAMDI. meM kahyuM: DesalajI, cetatA raheje, nahi te marI jaze to pApa lAgaze. bUDha dAMta kaTakaTAvIne kahevA lAgyo ke "gulAmane hAthe karIne kyAM mArI nAkhIe chIe? bAkI enI meLe marI jAya emAM te pApa ke puNya! are, ema paNa e jIvane mukti maLaze ne! nahi te bicArA A bhave kaMI gulAmImAMthI chUTavAnAM hatAM ? pelI chokarI bicArI ene joI DarI gaI hatI. pahelAM te pAchAM pagalAM bharyA. paNa A trizULa jarA pIThamAM bharAvyuM ke jAya bhAgI!" yakSikA aTTahAsya karI UThI. yakSikAnI vAta sAMbhaLI hamezAM bhayaMkara aTTahAsya karanAre vilAcana jANe Aje thAkI gaye. e nIce besI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThi dhanAvahe ::15 cr gayA. ane kahevA lAgyA : " cakSikA, ApaNe eTalu na karIe ke dAsIonA-chekarIonA vepAra khadha karIe; mAtra dAsA ja vecIe. e laDadhA tarapha mane jarAya yA--mAyA nathI jAgatI." "kAI zramaNa bheTI gayeA lAge che! bhagataDA thayuM. "" che zuM ? ra nA, nA, bhagata teA zuM ? sAta peDhInA A khApukA jamAvelA dhaMdhA che, paNa A chekarI bhAre vicitra che. ane joyA pachI ghaNA vicAra Ave che. AvA namaLe! huM kadI nahAtA paDayo." " are, tArA vicAravAyunuM mULa ja e karI che. kAle savAre je pahelA Avaze, ene vecI daIza. e ja apazukaniyALa lAge che. aThavADiyAthI dhadhA ja cAlatA nathI." "nA, nA, evuM na karIza, akSikA ! " '' "tArI eka paNa nahi sAMbhaLuM. kAmarU dezanI kAminI athavA rArUnI raMbhA jenuM mana caLAvI na zakI enuM mana eka chekarI caLAvI jAya, e te na banavAnuM mane che. A lAgaNIveDA bhUMDA che. A tA vepAra che. vepAramAM tA vepAranI rIte badhuM cAle ! e chokarInetA je maLe te laI ne vecI nAkhe ja chUTake. e jaze teA tAruM mana thALe paDaze. puruSAnAM citta bhAre caMcaLa ghaDyAM che ghaDanAre !" yakSikAne vileAcana jevA pratiSThita vepArIne paNa lADamAM tukAre khelAvavAnA khAnagI adhikAra hatA. tr "huM gharAka lAvI daIza, " eTaluM kahIne vidyAcana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 : matsya-galAgala bahAra nIkaLI ga. e ghaNe ThekANe pharI A, paNa mana zAnta na thayuM. atala UMDANavALI pelI chokarInI nIlI nIlI AMkhe ene yAda AvI rahI hatI! keTalAMka meM evAM hoya che, je mRtyunI chelI paLa sudhI visarAtAM nathI ! emAM krAMtikArI asara bharI hoya che. e bhajanamaMDaLImAM gayo. moDI rAta sudhI bhajana gAyAM, paNa citta ThekANe na AvyuM! gurudevanA caraNe dAbI dhamI vilecana bheTa dharI AvyA, paNa zAnti na maLI. ISTadevane jApa karyo, paNa cena na paDyuM. are, chokarIne joIne kAma jAgavAne badale zamI gayo che, chatAM A azAnti zI? melaDI rAte e pathArImAM paDyo. AkhI rAta svapnAmAM pelAM nayanatAraka dekhAtAM rahyAM. savAre vilocana vahelo UThI gaye. rastA upara jaIne e UbhuM rahyo. sUryane suvaNaraMgI prakAza cAre tarapha patharAI gayA hate. gulAmAM vahelI savArathI kAme lAgyA hatA. gulAmaDIe pitAnI mAlika mATe zaMgAranAM sAdhane ekatra karI rahI hatI. keI vAra naThera Thera ke reDhiyALa gulAma upara vIMjhAtA cAbukanA sapATA ThaMDI havAmAM gAjatA. koI vAra bUme kAne paDatI: "beTAone kAma karatAM TADha vAya che. karama baMdiyALanAM ne repha rAjAne." ne thoDI vAramAM ja ke gharanA daravAjAmAMthI AgaLa daDate ardhanagna gulAma ne pAchaLa pazmInAnI zAla oDhI hAthamAM cAbUka laI doDate gharadhaNuM dekhAte. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI dhanAvaha : 17 bhAre ramUja ! ghara gharanA daravAjAmAM prajAjane A tamAzo jevA AvIne khaDA thayA hatA. khUba majA jAmI. vAha bhAI vAha! khUba karI ! e pakaDI pADyo gulAmane ne bharabajAre badhAnI sAme mAMDyo phaTakAravA! AvI TADhamAM bhAre kAzmIrI zAlamAMthI hAtha bahAra kADhIne jorathI cAbUka vIMjha e kaMI ochI mahenatanuM kAma hatuM ! gulAmanA meMmAMthI lohI jatuM hatuM, e hAtha joDatuM hatuM, paNa pele bamaNu AvezathI TAkaratA hatA. joke hasatAM hatAM. bhAre ramUja! savAranA paheramAM suMdara ramUja mANavA maLI. paNa vilecananuM dila atyAre ramUja mATe taiyAra nahotuM. eNe e dazya taraphathI mAM pheravI lIdhuM ne dUra dUra kSitija sudhI najara nAkhI. paDhanAM paMkheruM cAre cUgavA ahIMthI tahIM gAtAM gAtAM ghUmI rahyAM hatAM. vivecananI vyagra dRSTine e jovAmAM kaMIka AsAyeza maLI. tyAM te e dharI mArga para eka rAjakAthI ghaTA vagADate Avate dekhAye. sethI raselI aMbADI tejanAM aMbAra cheDatI hatI. emAM devakumAra jevo koI puruSa beThelo hato. vilocane utkaMThAthI be cAra jaNAne pUchyuM ke zreSThI, kaI mahAjana, keI vyavahArIo gulAmonI kharIdIe te Avato nathI ne ! are cAla, Aja bhAre taDAko paDaze! Aja chokarIo badhI vecI nAkhuM! pachI dekhavuM nahi ne dAjhavuM nahi! kauzAMbInA dAsabajAramAM mArA jeTale mAla paNa che kenI pAse ? vilecananI AMkhamAM avanavuM teja bhabhUkI UThayuM. paNa thoDI vAramAM e nirAza thaI gayo. ene khabara Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : matsya-galagala paDI ke A te rAja atithi che. mahArAjA zatAnika raMgazALA nirmANa karI rahyA che, emAM mUkavA mATe mahArANI mRgAvatInI chabI citarAvavAnI che. e mATe bhAratavarSamAM suvikhyAta yakSamaMdiranA citArA rAjazekharane teDyo che. labdhivaMta che. mAtra eka avayava joIne sAMgopAMga chabI derI zake che! vilecananI utsuka AMkhe nirAza thaI pAchI pharI. e kaMI atyAre chabI paDAvavA nIkaLe nahota! are vilecana!" yakSikA ene zodhatI hatI ahIM AvatI dekhAI. vicane enI sAme mAtra eka lukhkhI najara nAkhI, kaMI javAba na Ape. zuM kare che?" "chabI derAvuM chuM, yakSikA! pelo yakSamaMdirane citAro rAjazekhara Ave. cAla, tArI chabI deravA ene kahuM !" ne vicane yakSikAnA pracaMDa deha para najara nAkhI. suMdara zurpaNakhA! ItihAsanI zurpaNakhA kadAca kurUpa hatI; enI A yakSikA evI nahatI! enI dukAnanI vizvAsu vANetara hatI, sAthe sAthe e vahAlasoI patnI paNa hatI, lADa laDAvanArI mAtA paNa hatI, bhAvabharI bhaginI paNa hatI: yakSikA anekarUpa hatI. e dahADA gayA, gAMDA !" ne yakSikAe potAnA deha para eka snigdha najara nAkhI ! "vivecana, rAjazekhara te ja8 prakAranA nAyake ne 384 prakAranI nAyikAonI chabI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNI dhanAvaha : 19 cItaranAra che. rAjA-mahArAjA sivAya bIjAnuM gajuM nahi, ne pavinI sivAya bIjInuM kAma nahi. huM kaMI patinI chuM !" nA, nA, yakSikA,! kauzabImAM padminI mAtra mahArANI mRgAvatI. nahi te yakSikA, premanA niyama kaMI ora che: emAM te je zaMkhaNIthI mana lAgI jAya te padminI enI pAse pANI bhare. bAkI, pelI chekarI.caMdananI DALI jevIcaMdanA-maTI thatAM huM khAtarIthI kahuM chuM ke jarUra pazvinI thavAnI." jeI na hoya te tArI patinI ! are nAma mUka e rAMDa padminIonuM ! are, patinI te AkhA vaMzanuM nakheda kADhe, tamAma dezanuM dhanata-pata vALe, ema gharaDA leo kahe che. e to jIvatI jAgatI panotI ! enA kAraNe bhayaMkara laDAIo thAya." cUpa mara ! vaLI koI sipAIsaparuM sAMbhaLI jaze te tane ne mane avaLI ghANIe ghAlI tela kADhaze. A rAjAone te mAkhI mAravI ke mANasa mAravuM sarakhuM ! jaya he pazcinI rANuM mRgAvatIne !" vilecana pAchaLanuM vAkya jarA jorathI be. rAjahAthI pAse AvatAM yakSikA utAvaLI utAvaLI bAjumAM sarI gaI vivecana ghaNI vAra tyAM Ubho rahyo. sUraja tapavA lAgyo, paNa manamAnya grAhaka na maLe. eTalAmAM dUrathI dhanAvaha zeThane AvatA bhALyA. vilecana e bhadrika zreSThIne joI khuza thaI gayo. dhanAvaha zeTha bhAre dayALu-dayAdhama mAM mAnanArA! be Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvatA e majabuta calA karatA. dara 20 : matsya-galAgala hiraNyakoTI nidhAnamAM hatA. eka vepAramAM ne aDadhI vyAjamAM rAkhatA hatA. emane mUlA nAmanI patnI hatI. baMne svarganuM sukha jogavatAM hatAM. saMsAra mAMDayAne ghaNe vakhata vItye chatAM kaMI saMtAna nahotuM thayuM; eTaluM mAtra dukha hatuM. . saMtAnanI achata zeThanA manane mUMjhavatI. vAMjhiyAnuM mukha loko na jue, evI mAnyatA hovA chatAM savAranA pahAramAM dhanAvaha zeThanuM nAma hoMzathI levAtuM. meM jenAra mAnatuM ke dahADe saphaLa thayo. e vilocananA jUnA grAhaka hatA. vepAra dhaMdhA mATe temaja gharakAma mATe mANasanI jarUra paDatI tyAre vilocanane tyAM ja AvatA. jUnA vakhatamAM e metIne vepAra karatA. dariyAmAMthI motI kADhavA juvAna ne majabUta gulAmonI jarUra rahetI, paNa metI kADhavAnuM kAma evuM bhAre hatuM ke e gulAma traNa-cAra varSamAM akALa. mRtyune bheTatA. eka vAra keIe kahyuM: "zeTha, gulAmane mANasa bhale na gaNe paNa enAmAMya jIva te hoya che ne! bhAre pApa che, ane A pApe tamane saMtAna thatAM nathI.' zeThe metIne dhaMdho choDyo, paNa saMtAna te na thayAM. vilecanane jotAM ja zeThe kahyuM : kema vilocana! atyAramAM phurasadamAM!" "ApanA mATe ja AvyA hatA. eka suMdara dAsI tamArA mATe rAkhI lIdhI che! mAre emAM kaMI naphe khA nathI, zeThajI !" vepArI napho nahi khAya te zuM verAgI khAze? paNa alyA, harI pharIne ame hu ne hutI. be mANasamAM te keTalAM dAsa-dAsI rAkhavAM?" Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI dhanAvaha ? 21 are zrImAna, laI javA jevI che. peTanI dIkarI jevI lAgaze. sUnAM ghara vasAve evI che. cAle padhAre, batAvuM! mana mAne te laI jaje ne !" vilecI dhanAvaha zeThane atyaMta Agraha karIne vakhAre laI gaye. eka kASTha-siMhAsana para zeThane besADI caMdanAne hAkala karI. caMdanA taiyAra ja hatI. Aje ene vecI nAkhavAnI hovAthI savArathI ja ene zaNagAra thaI rahyo hato. gulAmo mATe khAsa banAvavAmAM AvatAM tAMbAnAM, abarakhanAM ne mINanAM ghareNAM ene paherAvyAM hatAM, lAMbA kezakalApa gUMcyuM hatuM ne hAthamAM rAtuM kamaLa ApyuM hatuM. koI paNa grAhaka sAme hasatA mukhe UbhA rahevAnI = = SINE - caMdanA zAnta gaMbhIra UbhI hatI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 22 : matsya-galAgala ane hAthanuM lIlA-kamaLa ramADatAM rahevAnI AjJA hatI. caMdanA-lAvaNyabharI caMdanA-hasatI te nahatI, paNa zAnta gaMbhIra UbhI hatI. "caMdanA, zeThanA paga pakhALa!" yakSikAe hukama karyo. caMdanAe paga pakhALyA. "caMdanA, eka gIta gA je!" caMdanAe eka nAnuM gIta gAyuM. e raDatI hatI ke hasatI hatI, e kaMI na samajAyuM: paNa enA nirdoSa svare zeThanuM haiyuM halamalAvI mUkayuM. enI kAmaNabharI kIkIoe zeThane AkarSaNa karyuM. zuM mUlya che ?" "Ape te, tamane ja ApavI che." vilocane kahyuM. "hA, hA, A te maganA bhAve marI vecAya jevo ghATa che. je Ape che. Aje ja nikAla kare che," yakSikAe kahyuM. mAge te ApuM!" zeTha paNa udAra banI gayA. traNe jIva dareka vAte taiyAra hatA. e rIte eka anAtha jIvanuM bhAvi bahu jaladI nakkI thayuM. sodo saraLa rIte patI gaye. yakSikAe caMdanAne derI dIdhI. vilocana-vAgha jevo vilocana-eziyALa banIne ene jatI joI rahyo. ene lAgyuM ke enA jIvanamAMthI jANe cetana cAyuM jAya che ! zeThanI pAchaLa caMdanA cAlI nIkaLI: navA AvAsamAM, navA parivAramAM, navuM bhAgya ghaDavA! Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya trIjuM mUlA zeThANI UDaNa carakalI jevI caMdanA, ame kahIzuM ke, kharekhara bhAgyazALI hatI. e AvI tyArathI dhanAvaha zeThanA gharamAMthI amAvAsyAne aMdhakAra sarI gayA che ne pUnamanI cAMdanIne zItaLa chaMTakAva sarvatra vyAkhyA che. zeTha-zeThANInA hRdayamAM hajI sudhI bharI paDelI saMtAnanI mAyA caMdanA para ThalavAI rahI che. lIlA vananI popaTaDI jevI caMdanA kaLA karatI, jaMgalanI mRgalI jema Akho divasa kUdyA karatI. bhAtabhAtanA zaNagAra enA mATe AvatA, raMgaraMganAM vastro ene mATe maMgAvAtAM ane khUbI te e hatI, ke game tevAM vastra ke alaMkAra caMdanAne aDIne aradhI UThatAM. alaMkArathI caMdanA zobhe che ke caMdanAthI alaMkAra dIpe che-rasazAstrIo mATe e bhAre mUMjhavaNane prazna rahete. caMdanAne paDyo bola zeThazeThANa jhIlatAM. caMdanA bhUtakALa bhUlI rahI hatI, ne sukhada vartamAnanI kuM jemAM kekA karI rahI hatI. Aja nAgapAzasa kezakalApa bAMdhI rAsa ramavA jatI, kAle pAye suvarNana pura bAMdhI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : matsya-galAgala nRtya karavA lAgatI. vasatAtsava ne kaumudrI utsavAmAM caMdanA sahuthI agresara rahetI. caMdanA paNa naguNI naheAtI. e jANatI hatI ke A sa'sAramAM gulAmanuM sthAna gamANunA DhAra karatAM hINuM hatuM. e mATe eNe gharanI vyavasthAnuM tamAma kAma upADI lIdhuM hatu. azana, pAna, khAdima ne svAmi e peAte ja tayAra karatI. vastra, kamala, pratigraha, pAdapreAMchana e peAte ja vyavasthita rAkhatI. pIThalaka, zayyA, saMstAraka yathAyAgya sthAne e ja rakhAvatI. esaDavesaDanI upAdhi paNa eja rAkhatI. gharanAM anya dAsadAsIone paNa e ja saMbhALatI. dAsa-dAsIone vicAra AvatA: are, A karI te gulAma che ke mAlika ! ApaNI jANe zeThANI DAya ema varte che.' gulAma kadI gulAmanuM zAsana sahana karI ja na zake, tyAM enu svAmibhAna saheje ghavAya. bhairavI nAmanI navajuvAna dAsIne caMdanAnuM A jAtanuM Adhipatya sahuthI vizeSa khaTakatuM. e ghaNI vAra mUMgA virodha darzAvatI. eka rIte baMne harIpha paNa hatAM. bhairavInuM paNa UgatuM yauvana hatuM, ne caMdanA paNu nayautranA anI rahI hatI. ane jIvananI nava vasaMtane satkArI rahI hatI. dAsatvanA kaTu ne apamAnita jIvanamAM bhairavI eka vAtane nizcaya karI cUkI hatI, ke kAmadeva vaya ke avasthA kai jAtA nathI. game tyAre, game tene, game te vaye pIDe che. bharavInI chUpI sAdhanA dhanAvaha zeThamAM kAmapIDA pedA karavAnI hatI. svastha, zAMta ne caturthAMmanA pAlaka dhanAvahu zeTha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlA zeThANI : 25 bhiravIne putrInI najare nIrakhatA, enI darakAra rAkhatA, kaI vAra enI sukhapRcchA paNa karatA. bharavI potAnA aMge bedarakAra rIte ughADAM rahevA daI, ratipIDA vyakta karatAM bezarama gIte gAI vAraMvAra kaI ne kaI kAmanA bahAne zeThanI najara sAme AvI, hasIne, vyaMga karIne pitAnA icchita mAge kadama kadama Age baDhI rahI hatI. temAM aDadhe raste caMdanA AvI maLI. badhe khela bagaDI gaye. zeTha-zeThANI te caMdanA pAchaLa ghelAM banyAM hatAM. ene paDo bola jhIlAto hate. bhairavI A sahI na zakI. zarUAtamAM dhIme virodha karyo, badhAM dAsa-dAsIne enI sAme uzkeryA paNa kharAM, paNa caMdanAe eka vAtamAM temane sahune ThaDAM karI dIdhAM: "ApaNe badhAM dAsa chIe. ApaNe eka ja jJAtinAM kahevAIe, eTale ApaNI vacce eka zobhe! laDazuM-jhaghaDazuM te ApaNA hAthe ApaNe ApaNuM bagADazuM." A javAbathI bIjAM badhAM te samajyAM paNa bhairavI na mAnI. e manamAM ne manamAM babaDI: "gaI kAle AvelI deDha TakAnI gulAmaDI amArA para rAja karaze? are, enA karatAM ke nIcanA ghera dAsatva karavuM zuM bhUMDuM?" bheravI caMdanAnuM mULa ukheDI nAkhavA sajaja thaI. pitAnI rUpatamAM jalI maranAra ke pataMgiyuM na maLyuM, eTale e dizAne prayatna eNe baMdha karyo. bIja dAsadAsI paNa caMdanAne vadhu prema karavA lAgyAM, eTale e taraphane yatna paNa eNe baMdha karyo. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 : matsya-galAgala | eka ghora aMdhArI rAte, cheSa-dAvAnalamAM jalI rahelI e tuccha dAsIe maMtharA ne kaikeyInuM nATaka bhajavavAne niradhAra karyo. bhalI ne harakhaghelI mULA zeThANuM saMsAranA dAvapecathI ajANa hatAM. saMtAna nahotAM, eTale e tarapha svAbhAvika AkarSaNa rahetuM, chatAM caMdanA gharamAM AvyA pachI mana kaMIka zAnta thayuM hatuM. eka dahADAnI vAta che. acAnaka snAnagRhamAMthI snAna karIne AvatI caMdanA lIsI bhUmi para lapasI paDI. eka ja uttarIya eNe zarIre vITayuM hatuM ne enAM suMdara gAtre taratanA snAnanI snigdhatAthI camakI rahyAM hatAM. lAMbe chUTe kezakalApa paganI pAnI sudhI vikharAyele paDyo hato. eka cIsa nAkhIne caMdanA behoza banI gaI. enA mAthAmAMthI lohI phUTIne vALane bhIMjAvI rahyuM. AjubAju koI nahotuM. eka mAtra bhairavI thoDe dUra kAma karatI hatI. eNe caMdanAne paDatI joI, paNa tarata ja jANe kaMI na jANatI hoya tema ADuM jaIne kAma karavA lAgI. "rAMDa, e ja lAganI che, marI jAya to mArI AMkhanuM kazuM jAya !" te manamAM babaDI. dhanAvaha zeTha bahAra gayA hatA, ne mUlA zeThANuM paDozaNane tyAM besI gappAM mUDI rahyAM hatAM. paDozaNe mazkarImAM kahetI hatI: "zeThANa, tame te vagara suvAvaDe-vagara sUMTha khAdhe dIkarI jaNa ne teya asarA jevI! zAstrIjI kahetA hatA ke svargamAM deva-devIne kaMI mAtAnA udaramAM mAhituM. eka naI, paNa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlA zeThANI : 27 garbhamAM rahevuM paDatuM nathI. jevo koI puNyazAlI jIva ahIMthI svargamAM gaye ke tyAM devI palaMgamAM ja ALasa maraDIne sIdhe UbhuM thAya. na emane bAlyAvasthA, na emane vRddhAvasthA! janme tyAre juvAna, mare tyAre paNa juvAna !" mArI caMdanA paNa pRthvI para bhUlI paDelI asara ja che ne ?" mUlA zeThANuM bolyAM. joI tArI caMdanA !" eka vRddha DezImA tADUkI UThayAM, "nIca jAtane mAthA para caDhAvavI sArI nahi. gulAma e Akhare gulAma! enAmAM khAnadAnI hoya kyAMthI ?" mArI caMdanA juo to tame khAnadAnI ne UMcanIcanI vAta bhUlI jAo. bena, gulAma zuM ne zeTha zuM? mANasa te na UMca che, na nIca che. sthiti pramANe sAronaraso thAya che." "are e vADiyaNa! tArI vAte pUrI thaze ke nahi ?" tAjA ja gharamAM AvelA dhanAvaha zeThe caMdanAne bebhAna paDelI joIne bUma pADI. mUlA zeThANIe sAda sAMbhaLe, paNa zeThanI rejanI Adata samajI te besI rahyAM. tamAre te gharaDe ghaDapaNe juvAnI AvI che," pADeeNe mIThI mazkarI karI, "gharamAM AvyA ke zeThathI zeThANIne joyA vinA ghaDIbhara ekalA rahevAtuM nathI." "e te evA ja che! gharamAM mane na jue ke bUmAbUma karI mUke, jANe kAle ja paraNuM na UtaryA hoI e ! Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 : matsya-galAgala ena, kAI vAra zaramAvA jevuM kare che e !" mUlA zeThANIe manamAM harakhAtAM ne uparathI lajAvAnA DALa karatAM kahyuM. " zeThANI svAdhInapatikA che. AvuM sukha teA devadevI paNu........" '' sAmethI ekadama bharavI doDatI AvI : khUba nArAja thayA che; jaladI cAleA. " "e teA nAnA karAjI ! " "khA, zeTha cheAkarA jevA che. ghaDImAM rAjI, ghaDImAM cr nA, nA, mA! A tA caMdanA snAnagRhamAM lapasIne paDI gaI che. jANe zu thayuM che ke melyA--cAlyA vagara paDI che. zeThajIe upADIne pathArImAM suvADI che ne tamane khelAve che." tuM caMdanA bebhAna paDI che? hAya Apa! le, A 66 AvI. " mUlA zeThANI UThIne utAvaLAM ghara tarapha dhasyAM. ' caMdanAnuM nAma AvyuM ke gAMDAM !" pADezaNe TIkA karI. "e chekarIe te bhUrakI nAkhI lAge che," bhairavI dhImethI melI ne kapALe hAtha pachADI pAchaLa cAlI. caMdanA dhIre dhIre zuddhimAM AvI rahI hatI. zeThe peAte enA mAthe pATA bAMdhyA hatA ne pAse besIne pakhkhA nAkhI rahyA hatA. yovana avasthAnuM Agamana sUcavatAM enAM adhakhullAM aMge. bhalabhalAnI najarane khAMdhI le tevAM hatAM. zeThANIne jotAM ja zeThe tADUkathAH " tamane bairAMne dilamAM krayA ja nahi! A cheAkarI maravA paDI che ne pAte," Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlA zeThANa : 29 "khoTA ciDAze mA! kene khabara ke chokarIne Ama thayuM che. mUA kara cAkara paNa snAnagRha sAphasUpha nathI rAkhatAM ne! lIla-zevALa kevI thaI jAya che! hAya re mArI lADalI!" bA, e lADalIne meM ghaNI vAra kahyuM ke nIcuM joIne cAlaje, paNa mAne te ne!" bharavIe caMdanAnI bezuddhine lAbha laI kahyuM, "bhAre rephabA, AMkhe jANe eNDe AvI! huM pUchuM chuM ke zuM juvAnI ene ekalIne ja AvI haze?" bharavAnI vAtamAM chUpe vyaMga hate. mUlA zeThANI caMdanAnI sevAmAM lAgI gayAM, paNa zeTha te pathArI pAsethI khase ja nahi ! zeThANuM caMdanAnI bhAre ALapaMpALa karatAM, paNa A vakhatanI caMdanAnI tamAma suzruSA zeThe pote upADI lIdhI. airaka jAti para avizvAsa teo vAre vAre vyakta karatA : bairAnI jAta bhAre bedarakAra ! ene pitAnA peTanAM jaNyAM ne pitAne "para"--e be sivAya keInI paDI hatI nathI." ane teo zeThANunA hAthamAMthI osaDanI pyAlI laIne pote ja caMdanAne pAtA. caMdanAnA vikharAyelA vALa paNa pote ja vyavasthita karatA, mAthAnA ghAmAM ne kamaranA. duHkhAvAmAM esaDa paNa pite ja lagAvatA. dAsa-bajArano nAmIcA vepArI vilocana paNa chAnAmAne eka vAra khabara levA AvI gaye ene keI e khabara ApelI ke caMdanAne khUba vAgyuM che, mAthuM phUTI gayuM che ne maraNapathArIe che. vilocana jANato hato ke gharanA gulAmane sAdhAraNa vAMkamAM paNa bhayaMkara zikSAo thAya che. teNe potAnA manamAM vicAryuM, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : matsya-galAgala caMdanAne vAMka AvyuM haze ne mAratAM dhyAna nahi rahyuM hoya! lAva, khabara kADhate AvuM ne je zeTha ene pAchI Ape te leto AvuM!" vilocana sAthe suvarNa laIne AvyuM hatuM. paNa ahIMnI AvI sthiti joIne e zuM bele? zeTha te gAMDAghelA thaI gayelA. zeThe rejanI Adata mujaba zeThANIne vAMka kADhatAM kADhatAM, ne AkhA strIvarga tarapha nirdayatAne kaTAkSa karatAM karatAM, badhI vAta aIthI Iti sudhI kahI dIdhI. bharavI pAse ja UbhI hatI. eNe zeThANIne pakSa letAM kahyuM : "zeThajI, mArAM zeThANIne vAMka na kADhazo. sagI mA paNa ATaluM heta na rAkhe. reja vAtavAtamAM tame zeThANabAne A deDha TakAnI gulAmaDI khAtara halakAM pADe che !" deDha TakAnI gulAmaDI ! re ! mArI caMdanAnuM apamAna!" ane dhanAvaha zeThe ene UdhaDI lIdhI. bharavI roI paDI ne raDatI raDatI aMdara cAlI gaI. mUlA zeThANI osaDa banAvI rahyAM hatAM. bhairavIne raDatI joIne, temaNe tene pAse bolAvIne badhI hakIkata pUchI. bheravIe mIThuM-maracuM bhabharAvIne badhI vAta karI ne chelle chelle kahyuM: "bA, tame te satajuganAM satI che. tamane zuM samajaNa paDe. bAkI pelI maneramA dAsInI vAta jANe che ne. caMDa zeTha sAthe premamAM paDI ne zeThe pitAnAM zeThANane tagaDI mUkyAM. A rAMDe to mAre tyAre AkhuM ghara mAre che! mane te A caMdanAnAM lakSaNa sArA nathI lAgatAM." A tuM zuM kahe che, bharavI?" Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlA zeThANa : 31 "sAcuM kahuM chuM bA! mane mArIne kaTakA karaze teya bA, huM to sAcuM ja kahevAnI. sAcuM kahevAmAM zeThe mane dhamadhamAvI, have tame mane bhale zULIe caDhAve, paNa bA, khoTuM te mArAthI nahi bolAya" satya karatAM asatyanI jabAnamAM bhAre jAdu hoya che. bharavIe AgaLa calAvyuM: "e rAMDa caMdanA zeThane joIne vALa vikherI nAkhe che, vastra ADAavaLAM kare che. are, kaMI kaMI cALA kare che! bA, je zeTha Ama ene paMpALatA rahyA te daza varSeya sAjI thAya te kaheje. ane bA, huM maruM. mane rAMDane kyAMthI A sata pragaTayuM ke sAcuM kahevA mAMDI," bharavI jarA pAse sarI ne zeThANInA kAnamAM kahevA lAgI, "bA, kaheze te huM cAlI jaIza, paNa koI vAra mArI vAta saMbhArajo ! A tamArI mAnItI caMdanA eka dahADo tamArI zakya na thAya te jeje! puruSa te Akhara puruSa che. bhamarAnI jAtane badhI vAtamAM vizvAsa thaI zake, paNa kayA phUlanI suvAsa levA kyAre deDaze, e kaMI na kahevAya. basa bA, have mane mAravI hoya te mArI nAkhe. hatuM te kahI dIdhuM !" mAyAbharyA jagatamAM mUlA zeThANa mUMjhAI gayAM. are, zuM caMdanA mArI zoya? nA, nA, mArA pati evA nathI! paNa A ravi kahe che ke puruSa te bhramara ! mUlA zeThANI kaMI nirNaya na karI zakyAM. saMsAranA A pilA geLAmAM asat zabdanA paDaghA bhAre pracaMDa heAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya ceAthu dRSTi tevI sRSTi divasA vItI gayA che ne caMdanA teA pAchI hatI tevI thaI gaI che. e ja kAmakAja, e ja nRtyagAna, e ja AnaMdaeN--ulhAsa ! paNa vacce vacce caMdanA kadI gabhIra banI jAya che, ane mAtAtulya mUlA zeThANInA premamAM kaIka khUMcyA kare che! paNa mastIbharI caDhanA bhAvinA kheALe badhuM bhUlI khIjI paLe AnadamAM DAlavA lAge che. dhanAvaha zeTha teA enA jIvanadAtA hatA. caDhanA emanA mATe jIva ApIne paNa kaMi sevA thaI zakatI hAyatA jIva ApavA taiyAra hatI. are, rAjavaMzanI keTalIya rUpALI chekarIe gulAmaDI tarIke pakaDAyA pachI kevI durdazA pAmI hatI ane pAte! Aje enA tarapha kAI UMcI AMkhe joi zake tema nahotuM. paNa je dizAmAMthI rAja mIThA zvAse AvatA, tyAMthI Aja agninI ALa AvatI hatI. vAtAvaraNa bhArekhama hatuM. Aja savArathI zeThANI ne bhairavI gharamAM nahotAM. zeTha mahAra kAme gayA hatA. vazAkhanA mahinA AMtarabAhya tapatA hatA. caMdananAM kaceALAM ne zItaLa peyA vagara rahevAya tema nahotuM. suMdara vIMjhA ne dahIM zrIkhaMDanAM bhANAM pAse taiyAra hatAM, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STi tevI sRSTi : 33 mUlA zeThANI nahAtAM eTale caMdanAe zeThanA svAgatanA bhAra pAte upADI lIdheA hatA. eNe pAdaprakSAlanathI mAMDIne TheTha temanA ArAma mATenI sejanI vyavasthA karI hatI. caMdranAnA hAthamAM camatkAra hatA. enA hAtha je cIja para krUratA te jANe palaTAI jatI. mArIemAM kevaDAnA sugadhI zucchA ne palaMga para khaTamegarAnI chINI cAdara gUMthIne ene bichAvI hatI. peAtAnA jIvanadAtA mATetA caMdanA pAtanuM kamaLa haiyuM paNa bichAvavA taiyAra hatI. zeThanA AvavAnA samaya thatA jAya che, paNa zeThANI na jANe hajI kema na AvyAM? are, vasaMtanA divaseA che. zeTha ahAranA tApathI AkuLa ne kSudhAthI vyAkuLa Avaze. emanA paga dhovAnuM, jamavA besADavAnuM ne chevaTe vI aNNA DhALI gheADI vAra ArAma ApavAnuM kAma zeThANI vinA khIjI kANu karaze ? gheADI vAra vicAra karIne caMdanA pAte te sevAkArya majAvavA sajja thaI. 66 eka dAsIe kahyu: mUlA zeThANI Aje peAtAne piyara javAnAM che ane e mATe bahAra gayAM che. kadAca sAMje paNa Ave !" emane kahejo ke zeThanI ciMtA na caMdanA kahe : '' vAru, kare, huM adhu" saMbhALI laIza. " bheALI caMdnanA taiyArI karatAM karatAM harSAvezamAM AvI gaI. eNe ghaNA divasathI saMgrahI rAkheluM lAla kasuMbala ADhaNuM kADhyuM, nAnAM nAnAM AbhalAthI jaDeluM kaMcukIpaTa kADhyuM, ne pAnI sudhI DhaLatA keza suga MdhI tela nAkhIne Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 : sAyagalAgala DhIlA khAMdhI lIdhA. hAbharyo vananI pApaTaDI jevI caMdanA adhI taiyArIo karIne eka mAjoTha para besIne zeTha dhanAvahunI rAha jovA lAgI. are, pAtAnA pitAnuM, peAtAnA jIvanadmAtAnuM svAgata peAtAnA hAthe karavAnI kevI amUlya taka ! caMdanA Aja joyA jevI banI hatI. chalakatu rUpa, maghamaghatuM yauvana ne upara zaNagAranA sAja ! caMdanAnuM rUpa kAI kavinuM jIvaMta kAvya manI beThuM hatuM. jANe devI 'vAsaMtikA navavasaMtanA svAgate sajja beThI hatI. je rUpamAM saMsAra sadA vikAra jevA TevAyA che emAM vizuddhinAM darzana karatAM zIkhe tA, mAnavadehanI nindvA karanArA kavie jarUra lAjI mare! dhanAvahu zeTha humezathI kaMIka meADA ghera AvyA. caDhDhanA svAgata mATe dvAra sudhI doDIne jaI AvI. zeThanA hAthanI lADI laI te lAkaDIne hAthamAM ramADatI cakranA zeThane caMdananA khajoDa sudhI DhArI gaI ane mAjoTha para khesADI, pAte temanA mATe taiyAra karela khATI AmraphaLanA pANIne laI AvI. unALAnA tApamAM garama lU lAgI hAya tA A pANIthI dUra thAya, e caMdanA jANatI hatI. " are caMdanA, A cIkaNuM cIkaNuM jaLa zAnuM che ?" "e Amla jaLa che. lU lAgI hoya tA naSTa thaI jAya. jue ne, tApa kevA sakhata paDe " che ! " "are caMdanA, tuM keTaluM vahAla matAve che! mArA jevA bhAgyazALI AkhI kauzAMkhImAM bIje nahi hoya. tArA jevI para teA sAta sAta dIkarAdIkarI oLaghoLa karu." Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTi tevI sRSTi : 30 "kheTI mazkarI karI keIne zaramAve nahi. zeThajI, tamArA mATe te mArA cAmanA joDA ne caMdanA paganAM taLiyA para jarA bhArathI peluM khATuM jaLa ghasI rahI. paganI pAnI para thatA kamaLa sparzathI mIThAM galagaliyAM mANa rahelA zeTha mukta hAsya karI rahyA; eka nehabharI najarayauvananA saurabha bAga jevI caMdanAnA deha para nAkhI rahyA. e najaramAM rUpayauvanabharI putrIne nIrakhanAra pitAnuM ciraMtana vAtsalya karatuM hatuM. Aje caMdanAne harSa enA nAnA haiyAmAM te zuM, AkhA vizvanA vizada pAtramAM paNa samAto nahote. paganI pAnIone khATA jaLathI ghasyA pachI, e svaccha jaLane kuMbha laI AvI. kuMbha laIne AvatI, kasuMbala sADI paridhAna karelI caMdanAne jevI e paNa A carmacakSuonI sArthakatA hatI. sAcA guNa jananAM darzana jema saMsAramAM durlabha hoya che, ema sAtvika sauMdaryabharI dehalatAnAM darzana paNa mahAdurlabha hoya che. zeTha bAjoTha para zAntithI beThA hatA. emane tamAma thAka jANe UtarI gayA hatA. utAvaLa te Aje ghaNuM hatI, jaladI jamIne pAchA rAjadarabAramAM javuM hatuM, paNa e badhuMya A mIThI paLe bhUlI javAyuM. pUnamanA cAMdA jevuM meM nIcuM DhALIne paga dhoI rahelo caMdanAne DhIle kezakalApa chUTA thaI gaye, ne AkhI pITha para kALA vAsukI nAganI jema jhUmI rahyo. e kezakalApanI ekAda be laTa havAnI sAthe UDI zeThanA paga para jaI paDI; paganA dhAvaNanA pANImAM malina thavA lAgI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 : matsya-galAgala are, potAnI putrIne kezakalApa, Ama dhULamAM ragadeLAya! zreSThIe hetathI havAmAM UDI rahelI alaka laTa lIdhI ne chUTA paDelA kezakalApamAM dhIrethI bAMdhI dIdhI. paga pakhALIne zeTha bhANe beThA. AjanI rasavatI (raseI) abhuta hatI. khUba hoMzathI baMne jaNAe bApabeTIe peTa bharIne vAto karI, ne ema karatAM peTa te bamaNuM bharAI gayuM. Ajane divasa mahAharSane hate. caMdanA, mANasa mANasamAM paNa keTale phera che? eka heya te jala-thala palaTAvI nAkhe, bIjuM hoya to divALInI hoLI karI nAkhe. Aja jANe AkhuM jIvana koI azrAvya gItathI madhuruM banI rahyuM che. vilecana kahetuM hatuM ke caMdanA paddhinI strI che." mAre pazvinI nathI thavuM. kauzAMbInA mahArANuM mRgAvatI bhale ekalAM ja pavinI rahyAM. tame puruSoe paNa bicArI strIne zAM zAM upanAma ApI, enI na jANe kevI kevI kakSA pADI, na jANe mUkhartAnI parisImA jevAM kaMI kaMI enAM vakhANa ne niMdA karI, e bicArIApaDIne kevI badanAma karI che!" patinI thavuM beTuM che, caMdanA?" hA. keI kahetuM hatuM ke enuM rUpa Aga jevuM hAya. emAM pate baLe ne bIjAneya bALe." "sAcI vAta che. rANI mRgAvatI padminI tarIke paMkAya che. rAjA zatAnika enI pAchaLa gAMDA che. chabIo citarAvatAM thAkatAM ja nathI. pelo yakSamaMdiravALe citAre rAjazekhara divasathI ahIM paDyo che. aneka chabIo cItarI, paNa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STi tevI sRSTi : 37 rAjAjInuM mana dharAyuM nathI. e te kahe che, ke hajI mana DAlI UThe tevI chabI cItarI ja nathI. emane te sAkSAta mRgAvatI joie !" " lAka ghelAM thayAM che. rUpa, yauvana sattA ke dhana maLyuM eTale mAnavI viveka ja chAMDI de che. A kAyAmAM cItaravA jevuM zuM che? ane kAyA game tevI suMdara DAya-ethI zuM chamImAM suMdaratA AvI jaze? asalI hIrA sAthe nakalI hIrA hADa akI zakaze kharA ? " 66 " caMdanA, tArI vAtA ajaba hAya che !" zeTha jamI rahyA hatA. vakhata ghaNA vItI gayA hatA. rAjadarabAramAM tAkIde paheAMcavAnuM hatuM. teo javAnI taiyArI karavA lAgyA. " madhya khaMDamAM seja bichAvI che, jarA ArAma karatA jAo tA sAru, " caMdanAe kahyu. " tArI pAtharelI seja para ArAma karavAnu kAne dila na thAya ! " zeThe ArAma karavA mATe vicAra karI rahyA, eTalAmAM teA rAjadarabAramAMthI teDAgara AvIne ja Ubhe. eNe sapraNAma kahyuM: ja rAjAjI ApanI rAha joine beThA che. kahevarAvyuM che, ke ame jamIne AvI gayA chIe, ne chatAM zeThajI hajI jamI paravAryA nathI ? " 66 '' are, mArA sukhane micArA rAjA zuM jANe ? " zeThe dhIrethI kahyuM, ne pachI meATethI kahyuM : " cAleA, A AvyA !" ' zeTha tarata ravAnA thaI gayA, jatAM jatAM emanI najara caMdanAnI najara sAthe maLI ! vAtsalyanAM e teja bheTI paDayAM. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 : matsya-galAgala. dvAra sudhI AvIne cadanA zeThane jatA joI rahI! pitAne vAtsalyane jharo ! pitAno jIvanadAtA ! o jAya! caMdanA be kSaNa sukhanidrAmAM magna thaI rahI. acAnaka AkAzamAMthI vajapAta thAya tema keIe ene dhakko mAryo, keIe jorathI ene kezakalApa kheMcyuM. eNe vedanAmAM cIsa nAkhI, ne pAchA vaLIne joyuM: - joyuM te krodhathI dhamadhamatAM mUlA zeThANu UbhAM hatAM, ne bharavI ene coTale jorathI kheMcI rahI hatI. yamadUta jevA be kadAvara gulAme hAthamAM daMDA laIne khaDA hatA. "pakaDe e rAMDane !: ghasaDIne cokamAM nAkhe, ne hajAmane bolAvI enuM mAthuM muMDAvI nAkhe." mAtA, mAtA, A zuM?" kaNa tArI mAtA?" zeThANane badale bhairavIe javAba Ape, "rAMDa, jenuM khAya che tenuM pedavA beThI che!" - " kaMI nathI samajatI!" tuM kema samaje ? ame amArI sagI AMkhe badhuM nATaka nihALyuM. Aja tArAM caritara jevA ame savAranAM gharamAM ja chupAI beThA hatAM,"zeThANIe kahyuM. "huM kaI kAma chUpuM karatI nathI; emAM pApa samaju chuM." "je paMDitA ! eTale ja rAMDe Aja lAla kasuMbala vastra paheryuM che, (lAla vastra anurAganuM cihna che) ne chUTA keza rAkhI zeTha jevA puNyAtmA pAse kezapAza baMdhAvyA che. are, puruSa te bhramara che. emAM tuM maLI, pachI pUchavuM zuM? kAmakrIDAnI jANanArI tArA jevI ja A nATaka bhajavI zake !" Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * daSTi tevI sRSTi : 39 "are mAtAjI! huM nirdoSa chuM. A te tame ThaMDA pANIne mAthe jANe e Aropa mUko che ke teM Aga lagADI ! jenI mAtAe zIlane sATe prANa dIdhe, enI huM putrI chuM." sonAnI charI bheTe besAya, peTamAM na marAya. huM vadhu sAMbhaLavA taiyAra nathI ! hajI to seja para sUvuM hatuM mArI zakyane !" zeThANuMe garjanA karI ! gerasamaja eTalI moTI hatI ke dalIlanAM vacana vyartha hatAM. bhISaNa AgamAM chaMTAtuM pANI paNa telanI garaja sAre che. "e prabhu! A zabdo saMbhaLAvavA karatAM mArA kAnamAM khIlA ThokyA hota to sAruM." caMdanA raDI paDI. ene potAnI behAlI karatAM zeThanI badanAmI vadhu sAlI rahI hatI. "e paNa thaze. gulAmanuM meta ne zerInA kUtarAnuM meta sarakhuM che." tane te mane Dara nathI, paNa..." eTalI vAramAM gulAma hajAmane bolAvI lAvyuM. ene jotAM ja zeThANue bUma pADIne kahyuM: mUMDI nAkha e caMdramukhInA keza! na rahegA bAMsa, na bajegI bAMsurI !" be gulAmoe caMdanAne muzkeTATa pakaDI. suMdara kezakalApa kSaNavAramAM-AtmA vinAnA deha je-dUra jaIne paDyo. keTalo suMdara, chatAM sthAnabhraSTa thayele keTale asuMdara ! bhairavI, mArA gharanI A navI rANI joI. mArI zakya, mArI sejanI bhAgIdAra, Apa ene kALI koTaDI, nAkha ene page beDa, jI de enA hAthe ja jIra!" Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 : matsya alAgala zeThANI, gulAma te Akhare gulAma. nasImama zeThANI thavAnuM lakhyuM hAta tA keAI zeThANI ke rAjarANInA peTe janma na leta !" bharavIe caMdanAne hAthe-page eDI nAkhIne eka aMdhArI kATaDI tarapha ghasaDI jatAM kahyuM . Akhare niSphaLa gayelo bhairavI saphaLa thaI. 66 ak; niSphaLa gayelI bharavI Akhare saphaLa thaI. rA-kakaLa karatI caMdanA ATaluM bhayaMkara apamAna joi zAMta anI gaI hatI. have puruSArtha enI sImA eLagI cUkayo hatA; prArabdhanI bheTa teA premathI svIkAravI ghaTe. enA ApyAM sukhaduHkha te zAMtithI sahevAM ghaTe. enA mAM parathI kSaNavAra mATe sarI gayeluM gaurava pAchuM pharIne AvIne tyAM besI gayuM. " kAie zeThane caMdanAnA patto dIdhA che, teA khabaradAra che. ghAMcInI ghANIe ghAlI tela kADhIza. huM mAre piyara jAuM chuM. " gharanAM dAsa-dAsIne kramAna karyuM, te mUlA zeThANI bharavIne ghara bhaLAvI piyara cAlyAM gayAM. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya pAMcamuM citAro rAjazekhara 2! kauzAMbInI rUmajhUmatI havA hamaNa bhAre kAM lAge? A zvAse zvAsa letAMya thAka kAM caDhe? are, vagara ke manamAM kAM revuM rovuM thayA kare ! nirarthaka-vagara kAraNe pitAnA para ane pArakA para khIja kAM caDhayA kare! gavaiyAo sitAra para karuNAnAM gIta kAM bajAve! badhA hase che, paNa raDavA karatAM hasavuM kharAba lAge che. UjaLAM meM koInAM nathI. keI bhAre sAmUhika pApa zuM sahune AvarI beThuM che ? yakSamaMdirane citAre rAjazekhara paNa kaI bhAre paLaegamAM AvyuM che. kauzAMbInAM mahArANI mRgAvatInA rUpanI ghaNI prazaMsA eNe sAMbhaLI hatI. e mahArANIne najare nIrakhIne e dIvAne banI gaye. rUpanuM pracaMDa jharaNa tyAM pitAnA pUra damAmathI khaLakhaLa nAde vahetuM hatuM. zuM sukumAratA! zI surekhatA! zI suDelatA ! zuM lAvaNya! eka eka avayava kavinI kalpanAne behoza banAvanAra hatuM. uSAnI lAlAza e deha para hatI. caMdranuM saumya ane Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 : matsamyagalAgala puSpanI khuzo tyAM birAjatI hatI. gAle galaphUla paDamAM hatAM ne lajjAnAM DAlara tyAM sadA khIlelAM rahetAM. emaNe jhINuM pAradarzaka huM`salakSaNa vastra paridhAna karyuM hatuM, je zvAsa mAtrathI paNa UDI jAya tevuM hatuM. cInAMzukanI gulAkhI kaMcukI ne mAthe kamaLanI veNI gUMthI hatI. suMvALA mRgacarmonA galapaTA gaLe vIMTaco hatA. vatsadezanI mahArANIne nIrakhIne citArAnI pIMchI stabdha manI gaI. citArI sAvadha ane, enA raMga jamAve, tyAM tA mahArANI mRgAvatI eThAM na eThAM ne cAlyAM gayAM. dAsI kaMI samAcAra lAvI hatI. A sAMbhaLI unALe jANe vAdaLavIjaLI jhabUkIne adRzya thaI jAya tema te cAlyAM gayAM. ane jatAM jatAM e kahetAM gayAM : " re, na jANe kema, Aje mana bhAre bhAre che. nathI utarAvavI chamI ! mane joI ne mAtra mAha pAmanArA ke mugdha manI. janArA mane thru nyAya Apaze ? Aja sudhI teA mArA rUpayovanabharyo dene koI citArA phalaka para sapUrNatAthI cItarI zakayo nathI, te A bicArA zu...." mahArANIe peAtAnA bhuvanamAhana sauMdaya viSenuM abhimAna pragaTa karyuM. ne sAthe sAthe svamAnI citArAnA ahaMkAra para paNa ghA karyo. ghAyala thayelA mAja jema bevaDI jhapaTa kare, ema cakSamadiranA citArA rAjazekhara abhimAnathI khAlI UThayo: " mArI kaLAne lAMchanA na dezeA. rANIjI,sAMbhaLI le, chellA ne pahele khela ! vidyA ne vapu ane hADamAM mUkuM chuM. vasunI tamA ja nathI ! sAMLalI leA ! mahArANI mRgAvatInI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citArI rAjazekhara : 43 chamI dvArAze, mAtra chaSmI nahi--sAMgeApAMga dehayaSTi ! raMga ane rekhAmAM A phalaka para e TUMka samayamAM aMkita thaze. mArI jIvanabharanI sAdhanA Aja hADamAM mUkI dauM chuM. have na padhAro tA paNa pUrNa chamI ceAgya samaye AvIne joI jaze.. " rANIjI gamAM ne garvamAM tepUranA jhaMkAra karI cAlyAM gayAM. ne citArA peAtAnI sAdhanAmAM paDI gayA. eNe peAtAnA tamAma raMga DhoLI nAkhyA, tamAma pIMchIo kAtarI nAkhI. navA raMga, navI pIMchI, navuM citralaka ! '' eNe rAjAjIne kahyuM: "rANIjI phI na padhAre te na sahI. ApanA zRMgArabhavananuM acUka nirmANa thaze, ne emAM mahArANI mRgAvatInuM mAMgeApAMga citra haze--sa'sAre kAi vakhata nahi nihALyuM hAya tevuM AbehUba ! " rAjA thatAnika prasanna thayA. emaNe ata:puramAM jaI rANIjInI mazkarI karatAM kahyuM : " tame nahi eseA tA paNu chabI tA jarUra dArAze. dminInA kai teATo che, vatsadezamAM." " zrIjI kAI khatAvA tA kharA!" rUpagarvitA rANI mRgAvatI Aja rave caDhaLyAM hatAM. saMsAra je rUpane sadA vakhANatuM hatu, e rUpane Aje pote jAte ja praza'savA beThAM hatAM. " ane bIjI maLe teA e paTarANI ane, ema kabUla che ne! " rAjA zatAnike mamaodI ghA karyo. ** " sukhe ene paTarANI banAvajo. tamAre rAjAne zuM? pAMjarAnuM paMkhI ne aMta:puranI rANI-meya sarakhAM, jUnAne uDADI mUkA, navAne piMjarAmAM pUrA !" Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 : matsya-galAgala chatAMya rANajI, huM sAre chuM. bIjA rAjAone te juo: ghoDAsaramAM jeTalA gheDA, aMtaHpuramAM eTalI rANuo. jeTalI vadhu rANuo eTalI vadhu bhA. loka paNa vAhavAha kare." "are, hajArane aMga vALI dauM evI huM eka nathI !" rANI mRgAvatIe eka suMdara aMgabhaMga racatAM dhIrethI kahyuM. te paNa rANe mRgAvatIne nyAya ApavA khAtara eTaluM kahevuM joIe, ke vatsa dezamAM zuM, bhAratavarSamAM enA jevI bIjI paDhiNI strI kyAMya nahAtI. enA parasevAmAM kastUrInI maheka hatI, ne zvAsamAM kesaranI suvAsa hatI. rANajInAM rojanAM vastro rAja-dhabI rAte devA jatA. divase suMgaMdhI parasevAthI maghamaghatAM vastrone phUla samajI AkarSAIne bhamarAonA ToLAM dhasI AvatAM ane chevuM muzkela banAvatAM. citArA rAjazekhare garva karatAM te karyo, paNa have ene lAgyuM ke vAta sahelI nahatI. eNe potAnAM citra badhAM tapAsI joyAM, paNa emAM keI e mApa-ghATanI strI nahotI. e zaheranI galIe galIe pharI vaLe, paNa kyAMya bIjI mRgAvatI na lAdhI. ene yAdadAsta mAtra hatI rANajInA caherAnI ane rANIjInA caherAnA upasatA bhAga para rahelA eka talamAtranI. citArAnuM aMgazAstra kahetuM hatuM ke amuka ThekANe jene tala hoya, pagamAM lAbuM hoya, jaMghA para be nAnA tala hoya, vakSapradeza para eka...paNa e vAta atyAre nakAmI hatI. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citArA rAjazekhara : 45 pahelAM tA dehapramANa jANavAnI jarUra hatI. hajI caherA para pUrI sRSTi maMDAI nahAtI tyAM teA rANIjI garva karIne cAlyAM gayAM. pharI vAra eNe ADakatarI rIte rANIjIne jovA ghaNA yatna karyAM, paNa paganI pAnI suddhAM jovA na maLI. mukhamudrA parathI e mAnavadeha, enI puSTatA, sthUlatA, sUkSmatA, UMcAI, paheALAI cotaravI e zakaya nahotu. mUMjhavaNu haMmezAM mAdaka hAya che. evI mUMjhavaNamAM paDelA citArAne acAnaka eka mArga sUjhI AbyA. gadheDAM para vastronI gAMsaDI lAdIne jatI rAjadhAmaNune eNe cItarI nAkhI. are, rAjamAnya citArA eka AvI strInA citraNa pAchaLa peAtAnI kalama uThAve ? ane kalama uThAvI tA uThAvI, paNa khuda pote citra laIne dheAkhaNane maLavA cAlyeA. Adi saMsAramAM strI zAsaka hatI, puruSa prajA hatI. e Agni saMsAranA rivAja hajI A zramajIvI kuLAmAM pravartatA hatA. dheAkhaNunA A pAMcame pati hatA. cAra cAra pati enA gAsthyane nibhAvI na zakayA, ne jIvanA gayA. A rAja-dhAmI enA pAMcamA pita hatA. ti meleAdhele bhale rahe, dhAmaNu tA sadA ThAThamAThathI rahetI. jyAre e gadheDa esatI tyAre enA ThassA pAse hAthI para ArUDha thayelI rAjAnI rANI paNa tuccha lAgatI. AThe paheAra enA mAMmAM sugadhI tAMbUla rahetuM. e cAlatAM cAlatAM jyAM picakArI mAratI, e sthaLa zaheranA IzmI naro mATe alivedI samu anI jatuM. yakSama dirane citAre| rAjazekhara sAme pagale eka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46, : matsya-galAgala kSudrAtizudra dhAbaNane ghera pahece. gaNuM te ghelI ghelI thaI gaI. eNe dhobIne bUma mArI: "e mATIDA, tArA bhAgya jAgyAM. cAramAM te koInI sAthe besIne chabI na dorAvI, paNa hAlya, tArI sAthe te besuM. ApaNI AkhI dhobInI nAtamAM paMdara-aMdarANI jevAM zobhazuM." " rahevA do e takalIpha! A buDathala iMdara karatAM, rasa-raMgabharI iMdrANuM ja mArI pIMchIne cagya pAtra che. ha, A mArI bheTa !" citArAe kahyuM, ne chabI bheTa dharI. - ghebaNe deDIne chabI upADI lIdhI. thoDI vAra e ekI Taze joI rahI. pachI pitAnA mukha para pite ja cUmI bharI lIdhI. mArI ja chabI ane banyuM mane ja heta Ave che! jANe eka dehanAM be rUpa che ke, mahAmAnya citArAjI, kahe, ApanAM zAM zAM sanmAna karuM ?" - "eka khAsa kAma aMge A chuM." eka zuM, aneka kAma kaho ! are, huM maruM mArA lAla! zuM chabI banAvI che! mArI mA bicArI joIne gAMDI gAMDI thaI jaze. kahe, citArAjI, zuM kAma che?" "jarA khAnagI che." vAra!" dhobaNe cAre tarapha najara pheravI ane IzArAthI sahune bahAra cAlyA javA sUcavyuM. AvI jAjaramAna strInI IcchAnI avahelanA karanAruM puruSatva tyAM nahotuM. badhA dhIre dhIre bahAra cAlI gayAM. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citArA pitAnA pazuo bAbatamAM kaI madada karI zake tema hoya te tame ja che. rANuM mRgAvatInAM eka joDa 5DAM eTaluM ja !" are, rAjAjI jANe te mAthuM ja kApI nAkhe evAM vastra paheranArI paNa kyAM che! Apa zuM rAjInA rUpa para." "nA, nA. mAre rUpanI jarUra nathI, vastranI che." e vastra laIne zuM karaze?" enAthI dehayaSTinuM mApa kADhIza-e vaso jene anurUpa thaze ene paherAvIza, enA parathI mahArANInAM tamAma avaya saIza." e kamanIya ghATa dharAvanAra gAtrovALI strI kauzAMbImAM nahi maLe !" sonAnI mUrti banAvIza, paNa vAru, UMcAI mATe zuM karIzuM ?" citArAe mUMjhavI rahelo chelle prazna pUcho. thoDI vAramAM baMne jANe ciraparicita banI gayAM hatAM. - dhobaNa atyaMta prasannacitta hatI. eNe kahyuM: "rAjanI mAlaNane teDAvuM chuM. e ja pArijAtakanAM puSpane dehapramANa pizAka guMthI mahArANIne paherAvavA jAya che. enI laMbAI paheLAI e jANe che. cAlo, tamAruM kAma patAvI dauM. citArA rAjazekharanI yukti saphaLa thaI. ene pitAne vijaya hAthaveMtamAM lAgyuM. pitAne AvAse AvIne eNe pALelI khisakelIone ramADavA mAMDI sonerI, rUperI ne Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48: matsya-galAgala kAbaracItarA varNavALI khisakolIo enA deha para kUdakA mAravA lAgI. citrakAre eka nAnI kAtara lIdhI ne khisakolIonI pUMchaDIe kAtaravA mAMDI. e pUMchaDIonA mulAyama bAlane derIe bAMdhI kuzaLa senI suvarNa pIMchIo banAvavA lAgyA. thaDI vAramAM aneka pIMchIo banI gaI jhINAmAM jhINa raMgakAma mATe e veLA khisakelInI pUMchaDIo vaparAtI. enI banelI pIMchIo deha paranA jhINAmAM jhINA rUMvATAne paNa cItarI zakatI. ' pitAnI pUMchaDI kapAvIne-pratyeka khisakelI eka akharoTa laIne nAcatI nAcatI cAlI jatI hatI. saMsAramAM gumAvyAnI gaNatarI nathI, chatAMya maLyAne AnaMda che. citArA rAjazekharanI sAdhanA apUrva hatI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya chaThThuM abhigraha re, te divase pelI dAsIe AvIne mahArANI mRgAvatIne kAnamAM evuM te zuM kahyuM, ke chabI utarAvavA mATe AvelAM rANIjI pAchAM pharI gayA? zA kAraNe emaNe citArA rAjazekharane nirarthaka UMDA pANImAM utAryAM? zA mATe patnIghelA rAjA zatAnike nirmANa karavA mAMDelA zRMgArabhavanamAM vikSepa nAkhyuM ? alaukika saudarya rAzinA svAmitvanA emanA garAzine emaNe Ama aDadhe kAM thaMbhALyeA ? mahAna jIvana jema saMsAranI milakata che, ema mahAsauMdarya para paNa saMsArane haka che. te pachI saMsAranI ekamAtra saurya rAzi samI padminInA citrane Ama aDadhe kAM thalAvyuM ! vAta sAva sAmAnya hatI eka rIte asAmAnya paNa hatI. poSa mAsanA pahelA pakSamAM, nagara bahAranA vanamAM, eka taruNu tapasvI padhAryA hatA. bharapUra yuvAnI hatI. hastinA mastaka jevuM prazasta ne vastI saMsthAna hatuM. nizcala zrIvatsathI zAlatuM hRdaya hatuM. ga Mdhahasti jevI cAlathI e sahunu mana mAhatA hatA. emanA mukha para siMha jevI durjeyatA hatI. merunA jema e sadA apa hatA. caMdra ne Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 : matsya-galAgala sUryanI saumyatA tathA tejasvitA bane tyAM bheLI maLI hatI. joIe ne mana mohI jAya tevA e sehAmaNu hatA. vagara vAta kare mananA baMdha chUTI jAya evA pratibhAzALI hatA e taruNa tapasvI. piSa mahinAnA ajavALiyA pakSamAM e yogI bhikSA mATe nagaramAM na AvatA, paNa aMdhAriyo pakSa besatAM e jarUra AvatA. bhikSAnnanI-azana-pAnanI AkAMkSA paNa meM para dekhAtIH chatAM na jANe sahunA dvAra sudhI jaIne, bhikSAnna ane bhikSAApanAra baMne para eka mIThI najara nAkhI e pAchA pharI jatA. ' are, e mahAgIne zuM khapatuM haze? nita nita navanavAM bhejane banavA lAgyAM; prajAjane, sAmate, zreSThIjane deDI deDIne potAne tyAM notarI lAvavA lAgyA paNa gIne saMkecAyelo pavitra hAtha bhikSA mATe lAMbe na thaye te na thayo. addabhuta re gI! zI ajaba haze tArI vAMchanA! vakhata jhaDapathI pasAra thavA lAgyo. zizira ane pAnakhara pasAra thaI gaI. vasaMta AvI; eya gaI ne jagatane akaLAvatI grISma paNa AvI. Amrataruo para kerIo pAkI gala thaI gaI, ne nagaravAsIo pRthvI paranA e amRtane ArogavA lAgyAM. zrIkhaMDa ne zItaLa pe ghara gharamAM taiyAra rahevA lAgyAM. paNa eka divasa nahi-be divasa nahi-eka aThavADiyuM nahi-be aThavADiyAM nahi, pAMca pAMca mAsa lagI A bhUkhyA mahAyogInI bhikSA pUrI na thaI kauzAMbInA vikhyAta mahAamAtya suguptanA gharamAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigraha : 1 naMdAdevI nAme sulakSaNI patnI che. mahAgInI e parama pUjAriNI che. sahunAM dekhatAM eNe bIDuM jhaDapyuM ke AvatI kAle e mahAgIne avazya bhikSA Apaze. ajaba hatI enI taiyArIo. pAna ane piMDanI sAta prakAranI eSaNAo (pavitratA) vicArIne eNe badhI sajAvaTa karI ' bIje divase mahAyogI padhAryA. naMdAdevIe vinayathI AmaMtraNa ApyuM. yogIrAja gharaAMgaNe AvyA. bhikSAnA tarapha joyuM ne tarata pAchA vaLI gayA. naMdAdevInuM abhimAna cUrNa sUrNa thaI gayuM. e khAdhA-pIdhA vagara palaMga para jaIne paDI. sAMja paDI teya eNe na keza samAryA patine AvavAnI veLA thaI teya na eNe phUla ghAlyAM, pRthvI para aMdhArAM viTAyAM toya na eNe dipaka jalAvyA. re mAnunI! Aje tuM mAnabhaMga kAM thaI?" sAMje amAtya sugupta ghera AvyA, tyAre emaNe kahyuM. dhikkAra che AvA amAtyapadathI ke jenA annane eka kaNa paNa mahAgI svIkAratA nathI! ane zarama che ApanA cAturyane ke e mahAgIne zuM khape che, tenI khAtarI paNa ApaNe karI zakatA nathI ! mane te vatsa dezanuM bhAvi amaMgaLa bhAse che." sAdhAraNa ghaTanAomAM maMgala ke amegalanuM nirmANa bhALanArI tamane strIone hajAra vAra namaskAra che!" mahAamAtya vAta uDADI devA mAgatA hatA. "A sAmAnya ghaTanA? eka pavitra atithi AMgaNethI bhUkhe jAya, ene tame sAdhAraNa ghaTanA mAno che? je gharane Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 matsya--galAgala eka kazu paNa cegI--atithinA pAtramAM na paDe e ghara-ghara ke smazAna ? tamArI badhAnI mati pharI gaI che. tamArA rAjAne AvI veLAe zRMgArabhavana nirmANa karavAnuM sUjhayuM che ! tamArI rANIne chabI paDAvavAnI AkAMkSA jAgI che. rUpa te yauvana emane tyAM ja AvyuM haze ? dareka vastune athavA kAryo ne hRda-maryAdA hAya. je vastune tame vadhu mAyAthI vaLagaze, e tamane vadhu saMtApaze. je cIjo mAyika che, e game tevI sArI hAya paNa temAM vadhu Asakti sArI nahi. tamArAM rAjA-rANI ghelAM nathI teA zu? are, tame caMpAnA vijaya karI AvyA, tyAMnA rAjA dadhivAhanane mAryAM, lUMTa ne julama karyA, emAM rANI mRgAvatInI sagI ena rANI dhAriNI ne kuMvarI vasumatI dAsa bajAramAM vecAI. tyArathI mane te bhIti lAge che. A dAsa-dAsIe ! tamArAM pazukhaLa nIce pAyamAla thayelA gulAme ! A tamArA vaibhava-prAsAdo ! A tamArA khUnI vilAse ! A tamArI anyanA saMtApathI sagrahAyelI soMpattie ! mane te jyAM jouM chuM tyAM anyAya, anyAya, adharma, adhama lAge che. mahAgI AvuM anna te Age ! svAminAtha, mane te| A tamArA kaTakAMgarA tamArA vaibhavanA bhArathI ja Dagumagu thaI gayA lAge che ! " " naMdA, tame strIe rajatu gaja karavAmAM catura hA che. e ttA sahunAM karamanI vAtA. lekhamAM mekha kANu mArI zake ? sahunAM sukhadu:kha sahu sahunAM karamanAM kAraNe. le jo, A mahArANI mRgAvatInI pratihArI vijayA tane rAjamahAlayamAM teDavA AvI che. rAjAjI zRMgArabhavana nirmANa karI rahyA che. zeSa kAryoMmAM phakta mahArANIjInI sarvAMga 28 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigraha : 53 chabI bAkI hatI. Aje ja rANujI haMsalakSaNa vastra paherI citArAnI sAme besavAnAM che. tamane batAvyAM che." viyA, Ava bahena!" amAtyapatnI naMdA vijaya tarapha pharI ne ene pAse bolAvI. vijayA aMta:puranI mukhya pratIhArI hatI. vivekI, vinayI ne dharmazIla hatI, rUpavatI paNa eTalI ja. aMtaHpuranI A dAsIe kadI lagna na karatI. veLA-kaveLAe jAgelI rAjAonI kAmaligsA tRpta karavA sivAya, saMsAramAM e sadA zIlavaMtI rahetI. rAjAe paNa AvI dAsIo dvArA thayelA dAsIputrone rAjaputranI jema jALavatA, eTale vijayA alabatta dAsI jarUra hatI, paNa rANu jeTalA mAnanI adhikAriNI banI beThI hatI. - naMdAe enuM bahumAna karatAM kahyuM : "vijayA, pelA mahAyegInI vAta tuM jANe che ne ! Aja mahinAothI e bhUkhyA che. AMgaNe Avele A adbhuta atithi ApaNuM annane eka kaNa paNa na le, ene artha tuM samaje che? huM te emAM rAjA ane prajAnuM amaMgaLa bhAvi jouM chuM. rANujIne kaheje ke rUpa te pataMga jevuM che, A deha para bahu garva karavA jevuM nathI. keI vAra ApaNuM rUpa ApaNane ja khAI jaze. vikAronuM piSaNa vivekane nAza kare che mATe cetI jAya. A pRthvI jeonAM sukRtathI TakI rahI che, e yogIonAM sanmAna mATe sajaja thAo, nahi te ApaNAM pApa te ochAM nathI. e pApathI te A pRthvI rasAtALa cAlI jAya." naMdAdevInI A vAte dAsI vijyAne vicAramAM nAkhI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : matakya-galAgala dIdhI. e jaladI jaladI tyAMthI cAlI nIkaLI, ne rAjI chabI UtarAvavA beThAM hatAM tyAM AvIne badhI vAta kahI, ne chelle kahyuM : rUpa, yauvana ne dhananAM A badhAM nakharAM chaDe. A nakharAM eka dahADo ApaNane bharakhI jaze, kaMIka upAya karo. atithine anna-prAzana karAvavAno. nahi te vRthA che A rAjapada, A rANIpada ne A sAmrAjJIpada !" dAsI vijayAnI vAtoe rANI mRgAvatInA marmabhAga para prahAra karyo. pAradarzaka vastro paherIne, aMgopAMgane bApatyAnA bahAnA nIce pratyakSa karAya te rIte alaMkAra sajIne, phUlanA gucchA ne suvarNanI ghUgharIo phaNIdhara jevA aMboDAmAM gUMthIne beThelAM rANIjIne pitAne pitAnA rUpa para gusso Upajyo. caMpA kaLI je dehano raMga joIne, machaThanA raMgathI adhika paganI pAnInI lAlAza joIne ane kamaLanA phUlanI ratAzane zaramAve te gAlane raMga joIne citAre te kaI divAsvapnamAM paDI gaye. enI kalapanAdevI paNa ATalI mehaka nahAtI-ane kadAca mehaka hoya te paNa ATalI suMdara ne suraMga te nahatI ja. paNa acAnaka rANajI to UbhAM thaIne cAlyAM gayAM. citArAnA raMgamAM bhaMga paDyo. rANIjI jaIne rAjA zatAnikanI pAse pahoMcyAM, ne bhUkhyA pegInI vAta karI. chelle chelle kahyuM : zarama che A vaibhavane, A sattAne, A rAjapadane ! zuM ApaNe evAM a5-hIna chIe, zuM ApaNuM rAjalakSamI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiga 55 evI zApita che ke ATaATalI sAhAbI chatAM ApaNe eka bhUkhyA eka ga-atithine paNa na saMtoSI zakIe ?" krodhamAM vizeSa soMdaryavaMtAM lAgatAM rANujIne sAMtvana ApatA rAjAjI bolyA: "rANIjI, abaghaDI prabaMdha karuM chuM. vastradezanA rAjabhaMDAramAM kaI vAtanI kamInA che! ATalA rAjabhaMDAre, ATaATalAM raseDAM ne AvaDA moTA pathabhaMDAro. cagInI IcchAne tRpta karavI emAM zuM? emanuM pAzeranuM piTa pUravuM emAM zI visAta?" . paNa degI te abhigrahavALA che. e peTamAM anyAyasaMpanna havyane eka dANe paNa nahi jAya. gInA abhigraha vicitra hoya che. ApaNI paMgatamAM te hAtha dhaMIne Ave khUnI paNa jamI jAya-paNa e dayAvatAra te ApaNuM mananI vAta paNa jANatA heya. pApane paDachAyA hoya tyAM UbhA ja na rahe." "tenI ciMtA na karaze. sabhApati tathyavAdI abhigrahanA viSayamAM niSNAta che. abhigrahAnA prakAre jANI laIe. hajAra prakAra haze to e rItanI taiyArIo thaze." rAjaAjJA chUTI. DI vAramAM sabhApaMDita AvIne hAjara thayA. rAjAjIe AjJA karI ke "yegIonA abhigrahanI khAsa khAsa vAte amane saMbhaLAvo." sabhApaDite zAstra kADhI e viSe kahevA mAMDayuM. tyAM dAsI vijyA vinamra vadane AgaLa AvI ane kaMIka kahevA mATe rajA mAgI. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada : ma -galAgala vivekI dAsI, tAre je kahevuM hoya te kahe "mahArAja, mArI eka nAnIzI araja che. abhigrahanI vAto sarva prajAjanone paNa saMbhaLAve, kAraNa ke A mahAgIne mana rAya ke raMka samAna che, ucca-nIcanA bheda ene nathI. hajI gayA varSanI tAjI vAta che. vaizAlImAM cAracAra mAsanA upavAsanuM pAraNuM karAvavA tyAMnA nagarazeTha bhAre parizrama ne kALajI rAkhI rahyA hatA, paNa e mahAyogIe te eka dahADo vaizAlInA puraNaA nAmanA sAmAnya gRhasthane tyAM lUkhuM-sUkuM je maLyuM tenAthI pAraNuM karI lIdhuM." dhanya che vijayA tane, te amane yogya sUcanA karI. are jAo, purajanene rAjapariSadamAM Amatre !" DI vAramAM rAjapariSada purajanethI hekaDeThaTha bharAI gaI. sabhApaMDita tathyavAdIe dravya, kSetra, kALa ne bhAvaviSayaka abhigrahonuM varNana karyuM. yogIonA anna-pAnanI maryAdA viSe savistara vyAkhyAna ApyuM. sAta prakAranI piMDeSaNa ane pAneSaNA (khAna-pAnanI zuddhi, ene banAvavAnI zuddhi, enA banAvanAranI zuddhi, pAtra, sthaLanI zuddhi vagere) batAvI. rANa mRgAvatInI vatI dAsI vijayAe kahyuM ke "rANIjInAM phaInA e dIkarA che. rANajInAM bena emanA moTA bhAI naMdivardhananAM patnI thAya. vaizAlInA gaNanAyaka rAjA ceTakanA e bhANeja thAya. paNa e vizvapremIe badhuM taryuM che, ne saMsAra mATe sAcA sukhanI zodhamAM e nIkaLyA che. saMsAranA saMbaMdhe emane mATe vAdaLanA raMga Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigraha : 57 jevA che. divasothI mauna che. divaso bAda jame che. teo mAne che, ke sukhabuddhithI saMsAra je viSa seve che, te ja temanA duHkha-saMtApanuM ane anya jIvonI hiMsAnuM paNa kAraNa bane che. e te kahe che-ahiMsaka bane, namra bane, udAra bane, saMyamI bane, satyapriya bane. ATaluM karazo te je sAcA sukhane tame zodhavA jAo che, te tamAre bAraNe AvIne khaDuM raheze! mATe bujhaha! bujhajhaha! jAgo ! jAge ! - "AnAda emaNe zUlapANe nAmanA tAlabhairavane saMbhaLAvye, ne sAdhya karyo. acchedaka nAmanA tAMtrikane tenA asatya mAgethI vALa satya, ahiMsA ne brahmacaryanA tejane samajate karyo. are, zvetAMbI pAsenA kanakapala AzramamAM Ayone kaTTara zatru kauzika nAmane nAga rahetuM hatuM. te e krodhI hatuM ke ene sahu caMDa kauzika kahetA. ene paNa bujha. evA bIjA saMbala ne kaMbala jevA nAgakumArane paNa gaMgA nadInA taTa para tAryA, ne pachI khuda anAye dezamAM saMcaryo -pitAnI sahanazaktinI ne ahiMsAnI kaTI karavA. e dukhe tame zuM jANe? kUtarAM vAraMvAra bacakAM bharI paganI mAMsapezIo kApI nAkhatA, anArya ke emane mAratA, emanA zarIramAMthI lehI ke mAMsa kADhI jatA. chatAM na koI para krodha ke na koI para verabhAva! are, anAryadezanI vAta zI, AryadezamAM e mahApuruSane mAraNuM, tADana, chedana ghaNAM thayAM. paNa A hRdayadrAvaka duHkhee e samabuddhi, tapasvI, dayAvatAra mahAtmAnAM ahiMsA, - brahmacarya ane satyane alUNaNa rAkhyAM. camatkAre te Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58: maca-galAgala keTalAya emanA che, paNa camatkAro karavAmAM e mAnatA nathI. saMsArane bALIne bhasma karanArI tejezyA ne saLagatA agnine zAnta karanArI zItalezyA emanI pAse hAjarAhajUra che." dAsI viyAe jarA gauravathI pitAnuM kathana pUruM karyuM. - "suvarNasiddhi ke pAradasiddhi jevuM e jANatA haze, ke vijayAdevI?" eka sAmate svAbhAvika jijJAsAthI pUchayuM, AvA mahAtmAo pAse AvI gupta vidyAo hoya che; paNa khUba sevAbhAva karyA vagara e batAvatA nathI! AkAzagAminI vidyA paNa jANatA haze vAru!" tamAruM mana hajI saMsArane duHkhI karanAra senA ne rUpAmAM che. tamAre bhaktibhAva svAthI che. e suvarNasiddhi, ke pAradasiddhi te nathI jANatA-paNa Atmasiddhi ne paramAtmasiddhi jarUra jANe che. e mahAna AtmA divasathI ApaNI zerIomAM bhUkhe ne tara phare che!" * "vijayAbena vaizAlInA kSatriye vicitra hoya che. e deza paNa vicitra. emane eka nahi, aneka rAjA heya. badhA maLI rAja calAve, AmrapAlI tyAMnI bhAre nAmAMkita naTaDI!" eka vRddha sAmate AmrapAlInuM nAma AvatAM meM paheluM karyuM, ne meMmAMthI tAMbulane rasapravAha AkhA deha para prasarI rahyo. - " naTaDI nahIM nartakI!" eka juvAne kahyuM ne vadhumAM umeryuM, "are, e te magadhanA rAjAnI rAkhelI !" "rAjA mANasanI vAta e che! alyA, evAM sukhe rAjA nahi bhagave te zuM hAlImavAlI bhegavaze." Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigraha : 5 dAsI vijyA A vArtAlApathI cheDAI gaI. rAjA, zatAnika pitAnA bAhubaLasamA A parAkramI sAme tenAM ToLaTappAM mUchamAM malakAtA sAMbhaLI rahyA hatA. vijayA jarA cheDAIne belI: kevI vicitra tamArI vAta che! are, je vAtane vicAra karavA ane ekatra maLyAM chIe e vicAra kare ne!" barAbara che !" rAjA zatAnike samarthana ApyuM. "vatsadeza para Aphata taLAI rahI che. vijayAe kahyuM. zAnI, bena? vijayAdevI! e Aphata-bAphatanI vAtamAM kaMI mAla nathI. hajI te amArI tAtI talavAre kamara para ja che. caMpAnA rAjA dadhivAhanane dadhi--pAtranI jema ragadoLI nAkhe e te jANo cho ne?" be cAra sAmatee bhujA ThokIne, mUche tAva daI ne kahyuM. "te tamane sUjhe tema kare!" vijayA nArAja thaI pAchI pharI. nA, nA, vijayA ! A te be ghaDInI majAka che. vAru, sabhApaMDita tathyavAdI, tamAre mata darzAve!" rAjA zatAnike pitAnI mAnItI dAsIne sAMtvana ApyuM. - "mahArAja, mAruM saMkSepamAM kahevuM e ja che ke chelle chelle emaNe kahyuM ke A prakAranA yegIo AvA abhigraha dvArA ApaNI bhUlo batAvavA, ApaNuM pApa pakhALavA ke ApaNuM bhaktinI kasoTI karavA Ave che. teo parama jJAnanI khejamAM che. eTale mauna che. teo bAhA rIte Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi0 : matsya-galAgala sukhI dekhAtA ApaNA duHkhabharyA jIvananA utAra mATe mathe che. teo bolatA nathI, paNa pitAnA kAryathI satya mArga dAkhave che. ApaNe Atmika AlocanA karatA rahIe. pApa karmathI dUra rahIe. na jANe e mahAcenI A abhigraha dvArA ApaNe kaye doSa dUra karavA mAgatA haze ! teonA abhigraha sadaLe ja hoya che mATe sahue sAvadhAnI ne bhaktithI vartavuM." bharI pariSada jyAre vikharAI tyAre sahu eka vAta mATe kRtanizcaya hatAM ne te AvatI kAle e mahAgIne mahAabhigraha saMpUrNa karavAnI bAbatamAM. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya sAtamuM mahAgI havelInA bhUgarbhamAM Avela bheMyarAmAM caMdanarasa jevI kamaLa ne caMdanakASTa jevI kaThera caMdanA bhUkhI ne tarasI baMdIvAna dazAmAM beThI hatI. raDavAnuM te eNe kyAranuM choDI dIdhuM hatuM. sakhata rIte jaDAyelI beDIo enA kamaLa aMgone kahI rahI hatI. utAvaLe mUDa banAveluM mastaka kALI baLatarA karI rahyuM hatuM, ne sahuthI vadhu te potAnuM svamAna haNAyuM- pitAne zira halakaTa Aropa mukAye, enI sahasa vIMchInA DaMkha jevI vedanA ane vyAkuLa banAvI rahI hatI. - pRthvIne svargasamI mAnI beThelI caMdanA, Aja pRthvI para narakanI gaMdhane anubhava karI rahI hatI. kSudhAnI kaI sagavaDa tyAM naheAtI, tRSAnuM koI sAdhana tyAM nahatuM--paNa e khuda pite ja UMgha, ArAma, kSudhA ke tRSA bhUlI cUkI hatI. enA hRdayamAM kaI satInI bhaDabhaDatI citA jevI aneka citAo jalI rahI hatI. are, satInI citA te sArI, eka vAra jalIne khAkha thaye chUTake thaI jAya. A te citA jevuM haiyuM avirata bhaDake baLI rahyuM hatuM. emAMthI mukti kyAre? Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da2masya-galAgala ati du:kha mananAM biDAyelAM dvAra kholI nAkhe che. vipatti virAganA daravAjA ughADI Ape che. kaSTa sahana karatAM AvaDe te mANasa kuMdana banI jAya che. jotajotAmAM dInahIna banelI, kacaDAyelI caMdanA svastha banI gaI. puruSArthathI palaTI na zakAya evI paLone "prArabdhanI bheTa" samajI eNe vadhAvI lIdhI. e mane mana vicArI rahI: pRthvIne niSkaTaka na samaje. pRthvI kAMTAthI bharelI che. kAMTA te sadA raheze, emAMthI phUla vINavAnI kaLA zIkhe. saMsAramAMthI aniSTane kaI dUra karI zakyuM nathI, aniSTane ISTamAM upayoga karatAM jANe. duHkha te che ja. ene sukhanI jema upabhega karatAM zIkhe." caMdanAnI vicAraNuM uttarottara vizuddha thatI cAlI. divasanI tapazcaryA ne mahinAone jJAnAbhyAsa je virAga tene na ApI zakta, e traNa divasanI kALI keTaDIe ene Ape. saMsAranuM svarUpa pratyakSa karI ApyuM. karmanAM rahasya tAdRza karI dIdhAM. - divasa ane rAta cAlyAM, AgaLa vadhyAM, paNa keInuM meM na dekhAyuM. caMdanAnI vicArazreNuM uttarottara vizuddha banatI cAlI. mahAna du:khamAMthI UbhuM thayela mAnavI kAM te saMta bane che, kAM zetAna ! kAM zraddhAne sAgara bane che, kAM azraddhAne AgAra bane che. caMdanA saMsAranuM anityapaNuM, asthirapaNuM, azucipaNuM bhAvI rahI. are, mANasa paNa prArabdhanuM ramakaDuM che. duHkha paDe koIne zApa Apa, ne sukha paDe koIne AziSa ApavI, e te caMcaLa mananuM ja pariNAma che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdanA mane kahevA lAgIH "are, dukhI avazya haIza, paNa dIna te nathI ja. je duHkhamAM dInatA na hoya, te duHkha gauravanI nizAnI che. caMdanA, tuM a5 haIza, paNa adhama nathI, tuM hiNAyelI haIza, paNa hIna nathI. re ghellI, vipattinI rAta vagara samRddhinuM prabhAta kadI khIle kharuM!" - vAha re cadanA ! tuM zAnta, svastha, sthitaprajJa banI gaI duHkha mAtrane sAme pagale vadhAvavA sajaja thaIne beThI. traNa rAta ne traNa divasa vItI gayAM. kaThora manavALI paNa kemaLa dehadhAriNI caMdanA kSudhA-tRSAthI nibaLa banatI cAlI, paNa e te dehanI nirbaLatA hatI. deha nirbaLa bhale bane, aMdara rahele AmAM zA mATe nirbaLa bane? caMdanAnA AtmAe cembu dehane saMbhaLAvI dIdhuM hatuM ke-tuM nibaLa banIza, to paNa huM nibaLa-lAcAra banavA taiyAra nathI. bahu thaze te tuM mane choDIne cAlyo jaIza, paNa ethI Dare e bIjA ? huM hAjara haIza, te mAre dehane taTe nathI; ne vaLI je ema karatAM tAro pIcho chUTI jAya te te gaMgA nAhyA. A sAMbhaLIne kAyA te bicArI DAhI thaI gaI. are, nagurA AtmA, ApaNe te janamajanamanAM sAthI! gAMDA, AvI vAte kAM kare? tuM kahIza tema karIza, paNa tArA vagara mAruM kaMI jera nahi cAle, mATe je je, ema ne ema bhAgI chUTate ! AtmA ane dehane A azrAvya saMvAda sAMbhaLI caMdanA mIThuM mIThuM malakAya che. paNa e jANe che, ke have Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 : matsya-galAgala ahIMthI baMnene eka sAthe bahAra nIkaLavAne sarvathA asaMbhava che! kAyA te bicArI A kArAgAramAM paDI raheze. ne AtmA UDI jAze. are, prANane pipaTa uDIne cAlyA. jaze, ne kAyAnuM piMjara ravaDatuM paDayuM raheze! caMdanAnA mukha para eka suMdara smita pharakI rahyuM. te vicAravA lAgI: "jagata kevuM mUkha! e samaje che, ke huM kArAgAramAM chuM, paNa evI nAsI chUTIza ke zodhI nahi jaDuM!" e hasI!ne e smitane sAme javAba vALatuM hoya tema kicUDATa karatuM koTaDInuM dvAra khUlyuM. dvAra khUlatAM ja "caMdanA! mArI prANa! re beTI!" e pokAra gAjI raho ne thoDI vAramAM dhanAvaha zeTha AvIne caMdanAne bheTI paDayA. emaNe caMdanAnA deha para hAtha pheravyo, mAthuM suMdayuM, hAthe page jaDelI beDIone dAtethI karaDI. - be paLa sudhI bemAMthI keI kazuM na bolyuM. caMdanA zAnta svastha hatI. bhaya vAdaLAM jevA nayanemAMthI eka TIpuM paNa paDatuM nahotuM. zeTha codhAra AMsue raDI rahyA hatA. - "mArI dukhiyArI caMdanA!" pitAjI, dukhe mane DAhI banAvI che. have huM samajI chuM ke zarIranA sukhathI AtmA sukhI thato nathI, tema zarIranA duHkhathI AtmA duHkhI thatuM nathI. duHkhasukha zarIrane dharma che, AtmAne nathI." beTA, tArA duHkhanuM kAraNa huM banyuM." , "kaI keInA sukhaduHkhanuM kAraNa banatuM nathI. puruSArtha ne prArabdhanI ghaTamALamAM anyane ze deSa deva pitAjI?" Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthI : 5 caMdanA, tuM kharekhara thanAra che. are, mane e rAMDa para krodha Ave che, evuM mana thAya che, ke." saMsAranuM rahasya je jANI laIe, te pitAjI! koI para krodha karavAnuM mana na thAya. sahu potapotAnI rIte sAcuM samajIne ja samAcare che. pachI bhale e bIjAnI najaramAM nAha hoya. sahu sahunI rIte sAcAM che. zeThANuM rIte sAcAM hatAM. ApaNe ApaNI daSTithI joIe te karatAM bIjAnI draSTithI joIe, te vadhu ThIka che." caMdanAmAM ApoApa jJAna-jharaNuM phUTayuM hatuM, je saMsAranI kaI mahAzALAnA mahApaMDite paNa ene ApI zakayA na hota. "caMdanA, tArI vANImAM jJAnInA bela gAje che." "pitAjI, divase peTa bharIne carelI gAya, rAte jema badhuM vAgoLIne eka rasa kare che, ema meM paNa A bhayaMkara ekAMtamAM jIvananAM tamAma satye vALyAM che, ne navuM navanIta pAmI chuM." "caMdanA, dhanya che tane ! tArAM mAtapitAne dhanya che! duHkha jANe tuM gheLIne pI gaI che, vedanA jANe ArogI gaI che. tArI vANImAM kaDavAza nathI, vartanamAM krodha nathI." are, paNa ADIavaLI vAte choDI enI khAvApIvAnI te bhALa le. traNa dahADAnA kaDAkA che bicArIne! huM te ghaNI vAra kahetI ke bahu premaghelA thavuM sAruM nahi ! emAMthI duHkha ja UbhuM thAya." vRddha dAsIe AvIne bhAvanAzIla zeThane sAvadha karyA! eNe ja mUlA zeThANanI sakhta Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 : matsya-galAgala manAi hAvA chatAM caMdanAnI mAhitI zeThane ApI hatI. eNe kahyuM: " zeTha, tamArI sevAmAM jiMdagI kAr3hI. have maraNu kinAre kheDI chuM tyAre ATaluM sukRta karatI jA, tA khIje bhave kaI sArA avatAra bhALu." ' " sAcI vAta che. dAsI, je khAvAnu hAya te jaladI hAjara kara !" dAsI gharamAM gaI, paNa rAMdhelA aDadanA khAkaLA sivAya kaMI tepAra nahatuM. eka supaDAmAM e lai ne dAsI AvI. zeTha e daramyAna page jaDelI eDIe teADavAnA niSphaLa prayatna karI rahyA hatA. Akhare thAkIne temaNe dAsIne kahyuM : " tuM caMdanAne jamADI le, huM luhArane khelAvI lAvuM chuM." ne zeTha bahAra nIkaLI gayA. madhyAhnanA samaya thaI gayA hatA ne sadAnI jema Aje pelA mahAyogI bhikSA mATe nagaramAM AvyA hatA. dvAra dvAra para naranArI khaDAM hatAM. kauzAMkhInA rAjavI zatAnika ne rANI mRgAvatI paNa haMmezanI jema AvIne UbhAM hatAM. maMtrIrAja sugupta ne daivI nA paNa hAjara hatAM. vijayA dAsI paNa tyAM khaDe page hatI. ane hamezanI jema e mahAyeAgI dvAra pachI dvAra, zerI pachI zerI vaTAvatA AgaLa cAlyA jatA hatA. rU, zuM sadAnI jema Aje paNa rikta hAthe ceAgI pAche cAlyA jaze ? are ! zuM ApaNAM kArya ajANyAM pApanA bhAra ApaNane nirmAlya banAvI beThA che ? je dezamAM atithi jevA atithiceAgI jevA cegI--cha cha mAsathI annajaLa vinAnA ghUme, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyogI : 67 enA mAthe ApattinA bhaNakArA avazya samajavA! nirAzAnuM ghAra mAnuM sarvatra prasarI rahyuM. paNa tyAM acAnaka mahAyogI thoDe dUra jaIne kSaNabhara the, kadI sthira na thatA enA paga sthira thayA, kadI laMbAtA na jovAyelA enA hAtha Aje laMbAtA dekhAyA. kara ALLya, NIfmaNa my. jaat dhanya ghaDI! dhanya bhAgya! Akhare mahAyogIno abhigraha pUre thaye. harSanI eka kikiyArI cAre taraphathI jAgI UThI, paNa e aDadhe ja dabAI gaI | mahAgIe thaMbhAvelA paga pharI upADyA, laMbAvelA hAtha pAchA kheMcI lIdhA! are, bhikSA lIdhA vinA eNe Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' * * 18 : sAma-gAgala AgaLa kadama baDhAvavAnI taiyArI karI. badhAnA vyAsa aDadhe zIrahyA, tyAM eka kamaLa rudatanA hRdayadrAvaka svara saMbhaLAyA. " mAgInA upaDelA paga punaH thaMbhI gayA, kheMcAyelA hAtha pharI laMbAyA. eNe bhikSAtra lIdhuM ne cha mAsika ta5nuM pAraNuM karyuM. dhanya caMdanA! dhanya mahAgI ! badhethI jayajayakAra gAjI rahyo. are, mahAyogIe eka dAsInA hAthanA bAkuLAthI. pitAne abhigraha pUrNa karyo:"vAnI sAthe vAta prasaratI cAlI! dAsI nahi, traNa TakAnI gulAmaDI ! jenA cAritryanuM, jenI khAnadAnInuM, jenI nAgariktAnuM ThekANuM nathI evI, dhanAvaha zeThe dAsabajAramAMthI ANelI eka chokarInA hAthethI. alyA, gulAma karatAMya ApaNe heTha! nIca! adhama ! jAtapAta vagaranA gulAmanA hAthanuM anna te aDAya ! zuM kaLi AvyA che!" bIjAe kahyuM. dAsInA hAthanA bAkulA? eka nIca gulAmaDInA hAthanA annathI ujajavaLa tapanuM pAraNuM?" keTalAka TIkA karI rahyA. hA, hA, zuM gulAma manuSya nathI ? are, gulAmAM nTalI mAnavatA che eTalI tamArAmAM kyAM rahI che? gulAmanA cAritranI vAta kare che ne tamAruM cAritra te. juo ! enA nAgarikatvanI vAta kare che, ne tamArA paga nItuM baLatuM te juo. mahAyogIne mana zuM UMca ke zuM nIca! e dIvAle ne vADA te ApaNe badhAe ApaNuM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAcamI - 6 svArtha mATe khaDA karelA. belA, jaya haiA mahAyeAgI jJAtaputra mahAvIranA! are, cAle! anta lenAra ne anna denAra bannenAM darzana karIe." mAnavI TALAbaMdha ekaThuM thaI rahyuM hatuM. bhAre rUDA nega jAmyA hatA. pelI dAsI caDhanA e hAtha joDIne khaDI hatI. je paganA aMdha dhanAvaha zeThathI tUTyA nahAtA ane jene mATe zeTha luhArane teDavA gayA hatA, te ApoApa tUTI gayA hatA. dAsatyanI tUTelI sAMkaLA jANe manuSyatvanAM khaMDera samI sahune mUMgA madhapATha ApI rahI hatI. " dAsatvanA himAyatIo ! sahu cetatA rahe. Aje tame ekane dAsa banAvaze, kAle bIjo tamane manAvaze. ahIM tA karaze tevuM pAmaze. sahunA vArA pachI vAro che. samaya ke zaktinA geralAbha na uThAvaze; sArI ke khATI UbhI karelI paraparA Akhare tamAre ja bhAgavavI paDaze. " caMdanAnA mukha para divya teja jhaLahaLI rahyuM hatuM. Aja e kSudra gulAmaDI nahAtI rahI; kauzAMkhInA dareka manuSya karatAM mahAna TharI hatI. dAsa pazu mahAna che, manuSyatvanA sarva hakke ene che; enI Aje ADakatarI paNa spaSTa jAherAta thaI cUkI hatI. 46 cakranA e hAthanI aMjali racI kahI rahI hatI: prabhu, muja jatamadu:khiyArIne Aja Apa janamasAthI maLyA. AkhA mIMcAya che. jalavAdaLI varase che. are, mArA sUnA aMtaramAM AvIne kaiAI vasyuMche, prabhu ! mAruM jIvana ja rudanamaya hatuM. rAI rAIne mArAM azru thIjI gayAM hatAM. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 : matsya-galAgala bhava Akho kADhavAne hate. reuM te pAra kyAM Ave? karma ane puruSArthanAM drone sadA yAda karyA karatI. tamane AvatA joyA. jANe zarIrane tyAM prANane Avato bhA ne aMtara malakI rahyuM. paNa pachI te durbhAgInA sukhanI jema Apane jatA joyA ne na rahevAyuM. sUryaprakAzanA spaze hemaMtanuM jharaNuM vahI nIkaLe, ema thIjelA aMtaramAMthI AMsu vahI nIkaLyAM. dhanya bhAgya Aja mAruM gaNuM! saMsAramAM have caMdana hIna nahi, dIna nahi! tamArA darzane e bhAbhava tarI gaI. mAro AtmA ajeya banI gaye, kAyAnA bhale kaNa kaNa thAya, julamagAre bhale ene chuMde-mane koI UnI AMca paNa nahIM pahoMcADI zake. deva, huM te nyAla thaI gaI" prabhu te divya mauna dhArIne, aMtaranA paDadA mauna vANIthI ucodI rahyA hatA. mAnavatAnA parAga samuM emanuM jIvanamAdhurya vAtAvaraNamAM madhuratA prasArI rahyuM hatuM. jANe kadI tyAM zaka nahote, saMtApa nahote. dhanAvaha zeThanuM vizALa prAMgaNa mAnavamedanIthI bharAI gayuM hatuM. janasamudAya prabhune abhigraha pUrNa thavAthI gelamAM AvI gayela hatA. koI bhAtabhAtanAM vAjiMtra bajAvatAM hatAM, kaI puSpa, akSata, suvarNajava, maNimauktika uDAvatAM hatAM. ghaDI pahelAM narakanI gaMdha jyAM prasarI hatI, tyAM svarganI zobhA pragaTI rahI hatI. loka kahetAM: "are pRthvI e pRthvI ja che. svarga ne naraka khaDAM karanArAM ApaNe ja chIe." rAjA ane rANI paNa AvI pahoMcyAM hatAM. emanA aMtarane AnaMda Aja aMtaramAM samAte nahe. zaherane Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : mahAyogI: 71 zirethI zApa TaLyAne emane saMtoSa hatuM. emaNe je joyuM te dazya apUrva hatuM. prabhu tejakiraNe vahAvatA sthira khaDA hatA. caMdanA bhaktijharaNuM vahAvatI pRthvI para mastaka namAvIne paDI hatI. vAha re vAha! kayuM jJAna A bhaktine jItI zake ! e ghelI kaMI kaMI lAvI rahI hatI. jANe enA dilanA bAgamAM kavitAnAM sumana khIlyAM hatAM. prabhu, svAtitarasyAM cakSu-cAtakone Aja megha maLe che. AzAnirAzAnA haMsone metIne cAra maLe. che. vedanA ne viSAdanI bhUmi para AzAnAM amara phUla khIlyAM che. Aja bhaktane bhagavAna maLe che. beTIne bApa maLe che. bahenane bhAI maLe che. AvA saMtoSamAM ja jIvanano aMta AvI jAya te..." prabhu to hajI maratA khaDA hatA. rAjA-rANIe prabhunA caraNa vAMdyA. apUrva bhAgyane varanArI caMdanAne UbhI karI sAtA pUchI, tyAM te acAnaka eka vRddha Deso bhIDane carate dhasI AvyuM. eNe caMdanAne UMcakI lIdhI ne raDate raDate nAcate nAcate belavA lAge. "dhanya ho rAjakuMvarI vasumatIne ! avagate gayelAM mAbApa Aje sadagati varyA. jya jayakAra he caMpAnagarInI kuMvarIne !" caMpAnagarInI kuMvarI ! rAjA dadhivAhananI putrI !" sarvatra jANe acaMbAnI laharI prasarI gaI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che : paramAlAgala "hA, rAjA che. je caMpAnagarI para acAnaka epa mArI tame baMTI lIdhI, jyAMnA nAnA sainya sAme moTuM sainya calAvI tame phateha meLavI, jenA rAjA dadhivAhanane laDAImAM haNya, jyAMnAM strIpuruSane tamArA rAja-niyama pramANe dAsa banAvI ANyAM-vecyAM, e rAjanI A kuMvarI vasumatI !" vRddha puruSanA zabdamAM Aga bharI hatI. meM caMpAne jarUra lUMTI-vijayI rAjA tarIke mAro e haka hato. meM tyAMnA rAjA dadhivAhanane raNamAM rAje, kAraNa ke e mAre kSatrIne dharma hato. paNa meM tenI kuMvarIne nathI lUMTI." jene rAjA lUMTa karato hoya enI senA zAhukAra kyAMthI hoya? rANI dhAriNI ane kuMvarI vasumatIne eka sanika upADI lAvyuM. rANuM dhAriNuM zIlanI rakSAmAM mRtyune varyA. kuMvarI vasumatI dAsabajAramAM vahu mATe vecAI zuM mahArANuM mRgAvatI pitAnI mAjaNa bena dhAraNanI putrIne bhUlI gayA?" koNa vasumatI ? mArI bhANeja, e gulAma ! enuM vecANa ! " rANI mRgAvatI ekadama AgaLa AvyAM ne caMdanAne bheTI paDyAM. mAsI-bhANeja ekabIjAne gaLe vaLagyAM. mRgAvatInI AMkhamAM AMsu hatAM. saMsAranA sagapaNanuM rahasya jANanArI caMdanA savastha hatI. dhi che A rAjadharmane! dhikkAra che A kSatrIvaTane ! ekane aneka jIte, emAM zI bahAdurI! sabaLa nabaLAne haNe emAM zI mAnavatA !" Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhethI lekavANI pragaTI nIkaLI. A bhIDabhIDamAMthI na jANe pelo mahAgI kyAre sarakI gaye, tenuM koIne bhAna nahotuM. AMsu ne AzvAsananI duniyAmAMthI bhegIo sadA ema ja sarI jAya che. sitAranA tAra jarA cheDAthI milAvIne kAmaThI ema ja alaga thaI jAya che, ne saMsArane pratyeka rajakaNa enAthI ja dhvanita thaI divya saMgIta cheDayA kare che. mahAgI ApaNAM anna kema nahatA ArogatA e jANyuM ne !" maMtrI rAjanAM patnI naMdAdevI AgaLa AvI belyAM, "ApaNAM pApa eNe A rIte pratyakSa karI batAvyAM. tame DhAra karatAMya bhUMDI rIte gulAmene rAkhe che. e gulAme keNu che, tenuM tamane bhAna karAvyuM. gulAma paNa mANasa che, ne mANasanA hakathI ene tamArA jeTalo ja sukha-duHkhane adhikAra che." "naMdAdevI! tame sAcAM che. vasumatIne-mArI caMdanAne -duHkha denAra huM ja chuM. mane sajA kara !" zreNI dhanAvaha AgaLa AvyA, ne gadgadita kake belyA. luhAranI zodha karatAM vilaMba lAgavAthI e moDA paDayA hatA. emaNe lekamukhe badhe vRttAMta sAMbhaLI lIdhuM hatuM. pitAjI, huM te tamArI caraNaraja ! huM te tamArI caMdanA ja chuM. vasumatI nAma paNa mAre bhUlavuM che. rAjAnI kuMvarI na heta ne tamAre tyAM janmI hota te? mAtA mUlAnA udaramAM vasI hatI te tamAre ane mArI mAtA mUlAne upakAra kaye divase vALIza." Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 matsya lAgala caMdanA, tuM dhanya banI ! mahAgInA mUMgA mUMgA kevA mahAAzIrvAda tane maLyA ! " emaNe te sahune dhanya karyA, ne ApaNe samajIe te samajAvyuM ke pazu, paMkhI ke manuSya-koIne gulAma banAvavA pApa che. gulAmI pAya che. gulAma paNa tamArA jevo ja-are, koI vAra tamArAthI paNa zreSTha mANasa che!" naMdAdevIe kahyuM. "evuM balI A naphaphaTa ne nagharoLa gulAmone phaTavIza. mA ! ApaNAthI paNa zreSTha !" eka vRddha rAjapuruSe kahyuM. zreSTha! sAta vAra zreSTha ! je pArakAnA sukha mATe dukha uThAve te zreSTha ne pitAnA sukha mATe pArakAne duHkha Ape te kaniSTha ! bhagavAnanuM to vacana che, ke koI paNa karkaza vacana, kaThina vartAva ne kaThera vyavahArane A jagata te paDe che. A te sadAne bajAra che, jeTaluM Apaze eTaluM pAmaze!vijayA dAsI bolI, ane caMdanAne bheTI paDI. "bahena, tuM te dhanya che. tArA jevo prabhuprasAda pAmavA eka vAra nahi, se vAra gulAma banavA taiyAra chuM!" paNa saMsAramAM sahu eka matanA hetA nathI. jeo sUryane divasane rAjA mAne che, tenI sAme chachuMdara jevA prANIone virodha paNa haze, e ene nakAmI vastu paNa. mAnatA haze. keTalAka karmacArIo mAnatA hatA, ke nAnI vAtane cheTuM mahatva apAya che! jyAM strIonuM calaNa, hoya tyAM AvuM ja bane ! Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyANI : 75 krarmAnI ArdratA vagaranA karmacArIone tarata eka sadeze! maLyo. gArabhatrana pUru thayu che. mahArAja vatsarAja icche tyAre nirIkSaNa kare ! za 66 mahArAja zatAnikane A samAcAra pahoMcADavAmAM AvyA. teoe tarata maMtrIrAjane kahyuM : pasa aMta:purane lai ne AveA. huM zRMgArabhavanamAM thatA AvuM chuM. keAI e sAthe AvavAnI jarUra nathI. " caMdanA, mRgAvatI, naMdA, vijayA badhAMne vAtA karatAM mUkI mahArAja zatAnika zRMgArabhavana tarapha vahI gayA. AkhA samudAyane vidhavidha vAtAmAM DUbele! rAkhI phakta be jaNA pAtapeAtAnA manamAnyA raste cAlI gayA. eka ceAgI--jaM gala tarapha gayA. eka rAjA--zRMgArabhavana tarapha vaLyA. judA e rAha, judA judA e pathika ! eka thavAnuM hatuM. rAjA te yogI, ceAgI te saMsAra tA mAyAvI che ne ! nirmANu tA rAjA ! pachu. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya AThamuM potAnA paDaghA hasI hasIne mahArAja zatAnika Aja zuMgArabhavananAM dvAra ThelI rahyA hatA. dvArapALe deDI deDIne mahArAja vatsarAja AvyAnI vadhAmaNuM ApI rahyA hatA.' gaI kAle ja citArAe citra pUruM karyuM che. pUruM karIne e ghera jaIne nirAMte sUte cheene dilamAM aramAna che, ke rAjAjI hamaNAM hAthIne teDavA mokalaze ! hamaNAM rAjapozAka laIne rAjakarmacArIo sAbAzI detA Avaze. e bahumUlya pizAka paridhAna kara, gajarAjanI pITha para racelI suvarNa aMbADImAM besI, AkhuM kauzAMbI vIMdhI huM rAjadarabAra bhaNI jaIza! mArI vidyAnAM bharyA darabAramAM vakhANa thaze. mArI kalA para janagaNa vArI jaze. mahArAja zitAnika senAnA DhagathI mane nihAla karaze. bhuvanamohinI mRgAvatI devI paNa pitAnuM sAkSAta svarUpa joI ADI katarAtI AMkhe dhanyavAda uccAraze! mArA jIvananI sArthakatA thaze. kalAnI kRtArthatA thaze. zeSa AyuSya sAnaMda samAsa thaze. are, rIjhayo rAjavI zuM zuM nahi Ape! ane evI ja kadaradAnInI tAlAvelI haiyAmAM hIMcaLatA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetAtA pANA : C vatsarAja zRMgArabhavananAM dvAra daivI rahyA hatA. asAdha kaMcukIo doDAdoDa karatA hatA. mahArAja tA pAtAnA hAthe ja dvAra khAlI aMdara dhasI gayA. zRMgArabhavananAmukhyakhaDamAM pahoMcyA. are, tyAM ! mahArANI magAvatI jANuM chAnAMmAnAM pahelethI AvIne khaDAM hatAM ! vatsarAjane pAtAnA mALAnA A sodhyuM bharyA sAthIne doDIne bheTavAnu dila thaI AvyuM! zu` nakhazikha tAddaza tasamIra banAvI hatI citArAe ! jANe pahelI sAhAgarAte ame maLyAM tyAranAM mahArANI ! yauvana teA ubharAI jatuM hatuM ! lI'bunI phADa jevAM nayanomAM na jANe zAM zAM kAmaNu bharyA hatAM! are, e ja A suvaNuM taMtuthI gUMtheluM kaMcukIpaTa, are, seAseA kArIgarIe chacha mahinA jene vaNyu hatuM eja A huMsalakSaNa vastra ! sAnerI na kezariyA chAMTano e ja dhUpachova raMga ! ane emAMthI dekhAtA emanA kukumavaraNA dehanAM, ciMtane paNu lajave tevAM aMgapratyaMga ! A e ja mRNAla IMDa jevA khAtu, A e ja keLanA thabha jevA e paga ! mAthethI malAra khasI gayuM che. nAgapAza samA kezakalApa unnata evA vakSasthaLa para, phArka khajAnAnI rakSA karatAphaNIdharanI jema, hileALA laI rahyo che ! "are, che koI hAjara ! " AjJA svAmI !" " jAe, rAjahastI mAkalA ne rAjapeAzAka bheTa Ape pelA yakSamadiranA citArAne! jaladI rAjadUramAramAM lAve ! mahArAja vatsarAjanI asADanAM bharyA vAdaLa jevI kRpA 66 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 : matsya-galAgala Aja varasuM varasuM thai rahI che. Aje Akhu AryAvarta vatsarAjanI udAratA AMkha kheAlIne joI le ! " " mAre megha eka sAmaTA!" dhIrethI kholIne sevakA AjJA uThAvavA cAlyA gayA. ne vatsarAja pelI adbhuta alaukika chamI tarapha mITa mAMDIne tallIna thaI rahyA. dehanu ekeeka avayava pAradarzaka vastromAMthI chAnuM chAnuM DAkiyAM karIne manamAM zamAi javA cAhatuM hatuM. are, A citrita aMgAnAM sparzImAM paNa jANe svarga hatuM. zRMgArabhavananA judA judA khaDAmAM bhinna bhinna racanA hatI. cAMka phuvArA phuMkAra karatA UDatA hatA, te khadhe zItaLatA prasarAvatA. kayAMka seAnAdAnIomAMthI dhUpanA gUMcaLA U Mce AkAzamAM cacA karatAM. kAMka AkhAya khaMDa pratibiMba pADanAra arIsAthI racyeA hatA, teA kAMka pAradarzaka raMgaberaMgI kAcanI vacce rAjA-rANInuM siMhAsana mAMDI dvIdhu hatuM. khAdya, peya ne zaNagAranI sAmagrInA khaMDanA khaMDa bharyAM hatA. vAjIkaraNlRAnI kImatI maMjUSAe rAjavaidye chaaAchala rAkhI hatI. kaMdI naMdanavananI khahAra, kadI malayAnilanA jhaMkAra, kadI mAnasareAvaranI mRdu laherI ahIM vAyA karatI. rAjA ne rANI zAstromAM vaNu velA sarva kAmaprakAra ne ahIM sAkSAt karavAnAM, pRthvI para vasIne jIvate jIva svarganAM sukha bhAgavavAnAM. rAjArANInI ahInI eka rAtrinuM mUlya kauzAMkhInI AkhI prajAnuM eka dahADAnuM dhana hatuM. ahIM rAjA-rANI svagaeNnA svAda mANatAM. kei mUrkhA ema paNa kahetA ke naraka paNa ahIM ja vasatuM hatuM. keAnA adhUrI rahetA. mATe e prazna Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peAtAnA paDaghA : 79 bhAgavilAsanAM sAdhano, hIDALAkhATA, si'hAsano, gAlIcAo, sugaMdhI telabharyAM dIvAo ne attarathI mahekatAM phUladAno ! hAthIdAMta ne suvaNaeNnI dIpikAe! ratne jaDacAM pAMjarAmAM kAmasUtra raTatAM pakSIe! vatsarAja citranI najIka saryA. pUrNimAnA caMdrasamu mukhaDuM, madabharyA nayana, kamaLadAMDI jevI nAkanI dAMDI, mehanA mahApAza samA laTakatA mAhu, netranA khaMjanapakSIne vAre vAre camakAvatI madabharI pAMpaNA, peAtAnuM pratibiMba pADatAM kaNuM phUla, kappu jevI grIvA ne kAI paNa puruSane pAgala banAvatA kAmaNugArI aMgabhaMga, sihunI kaTI jevI gaura lacakALI kamara ne enA para zeSanAganA jevA kaDhAza, adha kusumita e adheAva ne......... vatsarAjanAM netrA sau'dhairya sudhAnuM pAna karavAmAM tallIna hatAM. emanu haiyuM Avu.bhuvanamAhana sauMdaya peAtAnA atapuramAM hAvAnA garvaM dhArI rahyu' hatuM. are, AryAvanA rAjAe eka vAra mArA aMtapuranI A mahAzAlAne nIrakhI le te? emanA vilAse emanI mazkarI karatA lAge ! emanI saudaryopAsanA zrIhIna lAge! are, bicArA evA bheAMThA paDe ke peAtAnAM aMta:pura peAtAne hAthe jalAvI khAkha karI saMnyAsI manI jAya, ne khIjA bhavamAM AvuM rUpa paNa jovA maLe e mATe zeSa jIvana tapazcaryAmAM vItAvI ! yakSama`diranA citArA rAjazekhare adbhuta kaLA dAkhavI hatI. vastra te eNe paherAvyAM hatAM chatAMya e pAradarzIka raMgAmAMthI rANInAM ghATIlA avayava suspaSTa dekhAtAM hatAM. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmala DemAM ! eke smRti samUha che, na eka ti sUkSma che, na dI che na hulla che! kAM vyAkaraNI je kAmamAM vAkayanI racanA kare, kAI kavi je jAtanI prAsameLamAtrA sAthe kAvyanI racanA kare, e rIte citAe A citrakAnAnI ramatA karI hatI. " vAha, vAha! nArInA deha tA kAmadevanA khAga che." rAvajIne kathAvArtA karanAra purANIjIta vacana yAda AvyuM, te citra jovAnI tallInatA vadhI. puSTa jaghanapradeza para emanI dRSTi sthira thai rahI. mAhamUrchA AvI jAya evI padma hatI. vienI upamAo ne rasazAstrIonA alaMkAra TyuM phikkA paDatA hatA. are, kayA kavi A anupama avayavAne yogya zabdomAM varNavI zakze ! vatsarAja AgaLa vadhyA. emanI draSTi tyAM sthira thaI rahI. acAnaka emane citranA adheAbhAga para kaIka kALA DAgha jevuM dekhAyuM. emanI najara tyAM sthira thaI rahI. suvarNanI thALImAM leADhAnI mekha jevA A be nAnA zA DAgha zarU ? bIjI ja kSaNe emanI draSTi ne smRti sateja anI, are, priya rANI mRgAvatInA jaghanapradeza paranA e e tala! saunuM chUpuM rahasya ! ane trIjI ja kSaNe vicAra Avyo, ke mArI rANInA jadhanapradeza paranA talanI citrakArane kyAMthI bhALa ! * kAI vAcaka A vanane kapAlakalpita na lekhe. Aje paNa AvAM zRMgArabhavana mojUda che. te aneka citrakAra evA mahelane zaNugAravA mATe nagna citranI joDIe banAve che. Aje paNa ! 'dhA jorathI cAlu che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja thAlI gayA. vilAsI rAjavI e vAtanA peAtAnA vAsanA ne vilAsathI paripUrNa manathI tAga meLavavA lAgyA; pAtAnA khaMDita ne phUM kA gajathI duniyAne mApavA cAlyA. citra citrane ThekANe rahyuM, te rAjAjInuM citta citravicitra kalpanAonA ramaNe caDhI gayuM. emaNe khAjunA arIsAmAM potAnu rUpa nihALyuM ! are, keTaluM TApaTIpavALu chatAM kevuM kathita! mukha para ati vilAsanI nistejatA che. bhasma ne mAtrAethI AveelI tAkAta, jaladI saLagIne rAkha thaI janAra padArthanI jema, peAtAnI AchI AchI kALAza madhe pAtharI beThI che! dehamAM azaktinI chUpI kapArIe che. are, priyatamAne bAthamAM laI kacaDI nAkhanAruM puruSAtana te kayAranuM akALe adRzya thaI gayuM che! ni La haiyAmAM prazasta ne nirdoSa zRMgArane badale azlIla ne azakta zRMgAre sthAna laI lIdhu che. kAM huM ne kayAM pUrNimAnI cAMdanI jevI magAvatI ! kAM aneka patnIo ne upapatnIethI cUrNa cUrNa thayelA arIsA jevA huM, ne kAM zukala pakSanA cadranI jema rAja rAja vadhatu mRgAvatInuM mileTarI kAca jevuM rUpa ! huM kadAca mRgAvatIthI tRpta hA-e mArAthI........ ne zAMtinA sAmrAjyamAM ekAeka zaMkAnA jvAlAmukhI jhagI UThaco. vatsarAjanA vilAsI mananA dAkhaDAmAM purAyelI aneka kuzaMkArUpI pizAcinIe dAkhaDAnuM mAM khUlI jatAM, svayaseva jAgIne--sApaNu peAtAnAM jaNyAMne khAya tema-emanA ja cittane phAlI khAvA lAgI. emane purANIjInI peDhI AAkapakti yAda AvI gaI : Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tara : matsya-galAha striyAzcaritra puruSasya mAgya devo na janAti kuto manuSyaH / puruSanuM bhAgya ne strInuM caritra deva paNa jANatA nathI, te puruSanI zI majAla ke te jANe! rAjA vicArato gayo tema tema enA manamAM chupAyelI cheSa dhUdhavAvA lAgyA. enAM gUMcaLAM rAja zatAnikanA manane vadhu ne vadhu vyagra banAvavA lAgyAM. saMsAranI e khUbI che ke kAmI kAmadaSTithI ja, lobhI lebhadaSTithI duniyAne mUlave che! yegI cagInI daSTie-ne regI regInI dRSTie ! gIne mana game tevuM sauMdarya hADa-cAma mAtra mALo , tyAre bhegInuM jagata emAM kaMI kaMI bhALe che. e veLA bhegIne mana saMyama ke pavitratA jevI vastu saMsAramAM saMbhavI zake te manuSya haze haze e pALI zake, tenI kalpanA karavA mATe paNa enuM mana azakta hoya che. bhUkhyA akhAja khAya, e enI mAnyatA; akhAja game tevI bhUkha hoya to paNa khavAya, e vAta ene na samajAya. rAjA vicAranI UMDI atala khINamAM sarata cAle. ene yAda AvyuM, peluM zAstravacana ! "strIne kAma chANA jevo che; pragaTayA pachI bujhAva sahela nathI. puruSane kAma lAkaDA jevo che. jaladI pragaTe che, jaladI bujhAya che. " strIne kAma puruSathI AThagaNe che!" are, je emAM satya hoya te mane eka puruSane se rANIothI saMtoSa nathI, te AThaguNa vadhu kAmavALI strIne Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnA pa7 : 83 saMtoSa mATe 800 puruSa na joIe to A anupama rUpa-yauvanA mRgAvatI, jene Akho eka paNa pati na hoya tene, khaMDitamaMDita-TukaDA jevA mArA jevA - ekamAtra patithI kema saMtoSa thAya ? aMkagaNitanA AMkaDAonI AMTIghUMTImAM rAjA paDI gayo. saravALA-bAdabAkInA jaDa aMkethI saMsAranA aMkene e nANavA lAgyA. thoDA vakhata pahelAM banelI ne zAstrIjIe bharasabhAmAM rasika rIte kahI saMbhaLAvelI eka AvI ghaTanA enA smaraNamAM caDI AvI! mana-marakaTane nIsaraNI maLI. e ghaTanAnI yAdane e paMpALI rahyo. kSaNavAramAM mRgAvatInI suMdara chabI jANe phalaka parathI bhuMsAI gaI, ane nArIjIvananI eka adhamAdhama kathA e phalaka para aMkAtI rAja nIrakhI rahyo. mananA udhAmAM apUrva hoya che. "caMpAnagarImAM eka brAhmaNa rahe! ene be bALakaH eka dIkare ne bIjI dIkarI! dIkare dUdhanI khIra je paNa dIkarI khATI chAza jevI ! janmI tyArathI raDatI chAnI ja na rahe kajiyA te evA kare ke jene pAra nahi! bahu halarAve teya chAnI na rahe ! mA ne bApane te rAta-dahADAnA ujAgarA thAya. e te bicArA ene hIMcALIne, hAlaraDAM gAIna, halAvI-phulAvIne aDadhAM thaI gayAM. paNa raDatI baMdha rahe e bIjI ! bhAre veravaNa! bhAIne eka dahADe bahenane bhaLAvI mAbApa aneka rAtanI UMgha kADhavA bIje jaIne sUtAM. bhAI te benane khUba paMpALe paNa chAnI na rahe! ema karatAM karatAM ene hAtha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 : matsyabalAala peDunA nIcenA bhAga para gayA ne 85 laI te mena chAnI rahI gaI ! cADI vAre phrI raDI. vaLI eNe e bhAga 5 pALyo ne chAnI rahI gaI. chokarA Azcaya thI joI rahyo. paNa pachI tA ane menane chAnI rAkhavAnI tarakIba maLI gaI. mena paNa enAthI raDatI tarata zAnta thaI jAya ne ghasaghasATa UMghe ! mA-bApane nirAMta vaLI. " ane kizora vayamAM AvyAM. bhAI tA zarIre alamasta khanyA; zAstra karatAM zastranA abhyAsamAM kuzaLa nIkaLyo. zerImAM, galImAM ne zaheramAM e dAdAgIrI karatA pharavA lAgyA; mA-khApane paNa na gAMThavA lAgyA. eka dahADA mA-mApe ene peAtAnI benane pelI tarakIbathI chAneA rAkhatA joyA, ne AvA anArya vyavahArathI ciDAi ene ThapakA ApyA. svacchaMda cheAkarAne e ThIka na lAgyA, ne e sAme thayA. mAApe ene mAra mAryA, eTale e tA jaMgalamAM nAsI gayA. " jaMgalamAM cArasA navANu cAra rahe. e paNa cAra bhege jaIne rahyo. emanI vidyAmAM e pAraMgata banI gayA. thADA vakhatamAM te emanA nAyaka banI gayA. eka rAte te sahue caMpA para chApA mAryAM, ne khUba lUMTa calAvI. lUMTanI sAthe eka suMdara yuvatIne paNa upADI lAvyA. cAse navvANu cArAe pelA nAyakane kahyuM : A kadrupane paNa lajAve tevI kAminI Apane bhAga bhAgavavA mATe cAgya che. nAyaka karDa : bhAio, ApaNA niyama che, ke sahue sarakhA bhAge vaheM'cI khAvuM; pachI te kaMcana hAya ke kAminI ! mATe tame sahu mArA jeTalA ja tenA adhikArI che ! ' vAha, zuM ekabIjAno niyama 1 " ' Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtAnA pahelA : 85 " pAMcaseA lUMTArA pelI eka strI sAthe bhAga bhAgayuvA lAgyA. vakhata jatAM pelA nAyakane vicAra thayA ke A ekalI ApaNA badhAnI sAthe bhAvilAsa bhAgavatAM marI jaze, tA nAhaka strIhatyA lAgaze ! Ama vicArI tee! bIjI eka strIne upADI lAvyA, ne tenI sAthe bhega bhagavavA lAgyA. " pAMcase lUTArA para eka sarakhA huka dharAvatArI pelI strIne AthI manamAM ghaNuM mAThuM lAgyuM. ene peAtAnuM mahattva AsarI jatuM lAgyuM. navI AvelI zokaya AMkhanA kaNAnI jema khUMcavA lAgI. eka divasa badhA lUMTArA phra dezamAM lUMTa karavA gayA tyAre pelI strIe navI AvelI zokacane kUvAmAM nAkhI mArI nAkhI. lUMTArA ghaNe divase pAchA AvyA ne pelI navI sro mATe pUchaparacha karI te eNe kahyuM : * mane zI khakhara ? e te kaI mArA jevI hatI ke tamane pAMcaseAne eka sarakhA hetathI jALave ne ghara jALavIne bese! cAMca nAsI gaI haze !" vArtA pUrI thaI! ne rAjA vatsarAja vaLI vicAranA vaTALamAM jhaDapAyA : pAMcase jaMgalI ne jhanUnIethI tRpta na thanArI A strI ! ane evI sa`sAranI mIjI strIe ! rAjA DhAlanI eka mAstune nIrakhI rahyA, ne utAvaLe manomana nirNaya baMdhAvA lAgyA. jevI e strI evI rANI paNa strI! mahArANI thaye kaI strI maTI javAya che. are, UlaTA A AhvAra-vihAra tA vadhu kAmaprada dvAya che. rAjamahelamAM cegI eka dahADA teA vasI jIe! khIje dahADe cegIne bhAgI anI jAya ! // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 maca-galAha avazya mRgAvatIe mArA premano geralAbha lIdhe. AvA rUpALA raDhiyALA citArAne joI vRddha puruSanI kaI patnI na lobhAya? are! mRgAvatI lobhANI na hoya to enI jaMga parano tala citrakAra kaI rIte jANI zake? vatsarAjanI AMkhomAM agni bhabhUkI UThayo. e vakhate cekIdAre aMdara praveza karIne kahyuM : "mahArAja, citArAjI AvI pahoMcyA che. " jAo, enuM kALuM meM mane na batAvaze. ene laI jaIne kArAgRhamAM keda karo. bapore nyAyasabhAmAM ene nyAya teLIza. enA mastaka para bhayaMkara aparAdha, kALA nAganI jema phaNa prasArIne khaDe che !" dvArapAla ajAyabImAM DUbI gaye. eka kSaNamAM A kevuM parivartana ! are, haju be paLa pahelAM te jene rAjakIya mAnasanmAnathI navAjI nAkhavAnI vAta hatI, ene mATe atyAre beDI ne kArAgRhanI AjJA! pAghaDI baMdhAvavAne badale mAthuM ja mULaguM laI levAnI vAta! paNa A garIba dabAyelA dvArapALe eka sUtra jANatA hatA, ke rAjAnI kRpA samudranA taraMga jevI caMcaLa che. mATe kUvAjAmAjJA avivAranIcA rAjAnI AjJA vicAra karyA vinA uThAvavI. chatAMya eNe yuktipUrvaka pharI vAra AjJAnI spaSTatA karavA pUchayuM : " mahArAja, beDIo jaDuM ke heDamAM nAkhuM ?" "jAo, evI beDIo jaDe ke badamAza jarAya halI ke calI na zake. A saMsArane have thoDI ghaDIne e Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahemAna che. ene gune bhayaMkara che. pRthvI enAthI bhare mare che! " rAjAjI, je sevako sAthe saMkSepamAM vAta karavAnI TevavrALA hatA te, AvAM lAMbAM vAkyo potAnI jAtane saMbhaLAvatA hatA, ke sevakone te prazna hate. dvArapALa zira namAvIne cAlyA gayA. vatsarAjanA dhagadhagatA ke pAnalamAM pharI bhaDakA UThavA lAgyA. emanA cittanuM taMtra dhaDAkA karatuM vicAra karavA lAgyuM: charI bhale sonAnI hAya, paNa Akhare to karI ja ne! peTa paDI lehI ja kADhavAnI ! mRgAvatI bhale paddhinI rahI, paTarANuM rahI, paNa AkharamAM strI te kharI ne! ane zAstramAM kahyuM nathI phAvatI mA rAtru rUpALI strI bharathArane zatrunI khoTa pUrI pADe ! kAle zA mATe e mane viSa ApIne A citArA sAthe veravihAra na mANe? purANIjI kahe che, ke nArI pratyakSa rAkSasI ! nArI! kharekhara, nArI narakanI khANu! sAruM che, ke mAruM aMtapura vizvAsu kaMcukIothI rakSAyeluM che. nahi to keNa jANe zuM thAta? huM rAgAMdha e vAta kema bhUlI jAuM chuM, ke eka dahADe A rANuM mRgAvatIe ja mane kahyuM hatuM ke A kaMcukIone khasI karavAnI manA karIe te? A rIte jorajulamathI e lekene puruSatvathI hIna karavAmAM zo lAbha? emane saMsAra ujajaDa karI mUkavAthI zuM hAMsala ' kahyuM: "te to aMta:pura vezyAvADA jevAM ja banI jAya. A kaMDha rokIdAre ja enA sAcA ne nirdoSa Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 : matsya--galAgala rakSakA che. eka tA, ekAkI hAvAthI maratAM sudhI ahIM paDyA pAtharyA rahevAnA. prema karavAnI zakyatA dUra thavAthI e kAi lAbha-lAlacamAM nahi sapaDAvAnA. vaLI kuTuMbakabIlA nahi eTale je maLe tenAthI satASa pAmavAnA. strIenI rakSA mATe athavA rAjAzmAnAM vizALa aMta:purAnI rakSA mATe anya koinA bhAsA na rAkhI zakAya ! " e veLA mRgAvatIe zuM kaheluM ? are, huM mUrkha e veLA enI vAtane! mama na samajI zako! mArA citta upara enA rUpanI mAhinI evI patharAyelI hatI, ke e rAta kahe te rAta ne dina kahe te dina samajatA. eNe kahyuM hatuM: " svAmInAtha, Apa strIne zuM samajo che ? e paNu zaktizAlinI che. tame mAnA che ke tamArA jela jevAM aMta:purA ne paDadAothI e surakSita ne sayamI rahe che. pazu emAM Apa bhUla khAo che. e dhAre te vajAnA killA paNa bhedIne bahAra nIkaLI jaI zake che. phUlanI jema kAmaLa lAgatI strI aMdarathI vajA jevI hAya che. paNa enI aMdara rahelA eka komaLa mRdu tattvathI e pAte rikhAya che, paNa sAmAne anatAM lagI DaMkha nathI mAratI. eTaluM yAda rAkho ke strI rahe te ApathI ne jAya te sagA mApathI ! " ne rANInAM e vacaneAne me leALA bhAvathI svIkAryA !. are, enA rUpanA huM evA dAsa banI gaye hatA, ke eNe je sAruM khATu kahyuM--meM sadA tenA svIkAra karyo! huM kevA mUDha gheTA jevA ke e mane dAsabajAramAM laI gaI ne mUhanI jema enA dAryA huM... dAyA. ne tyAM pharatAM je DhakSA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA paDaghA : 89 eNe mane batAvyAM e meM joyAM. meM vicAra na karyo ke duniyAmAM keTalIka vAtamAM AMkha ADA kAna karavA paDe che. ne huM na samajyo ke duniyAnuM gADuM to ema ja cAle. A dAsadAsIone vepAra kaMI na che? jamAnAothI cAlyA Ave che. zuM amArA karatAM amArA vRddho ochA DAhyA hatA! emane jevAne AMkha, sAMbhaLavAne kAna ne samajavAne buddhi nahotI! are, saMsAra A nirlajaja, nAga ne nAlAyaka che. sArAM vastro paheryA, jarA saMskAra ne zaNagAra karyA, eTale zuM saMsAra sudharI gaye? mRgAvatanA keTalAka guruo te kahe che, ke laDAI na kare, lazkara na rAkhe ! te zuM vaLI kaI rAjA yuddha vinA rahI zake ? yuddhamAM svarga batAvanAra purANuM puruSe zuM akkala vagaranA hatA ? rAjA zatAnikanI vicAraNA AgaLa vadhI : "jema keTaluMka sAMbhaLyuM-na sAMbhaLyuM karavuM joIe ema keTaluMka joyuM-nA jevuM karavAmAM saMsArane sAra rahelo che. paNa strInI buddhie cAlanAra meM, mRgAe batAvyuM te joyuM ! eNe madhalALa jevA zabdomAM kahyuM: "svAmInAtha! A mahAmAnya dAsabajAromAM kevAM dhRNita kAryo cAle che, te te jue. rAjA, prajAnI kamANunA dazamA bhAgane jema hakadAra che, ema enA pApa-puNyamAM paNa ene hisso che. are, tyAM jue ! pelA dekhAvaDA juvAnane puruSatvathI hIna karavAnI kevI vRNita kriyA cAlI rahI che. lAcAra pazunI jema kevAM kAMsAM e pADI rahyo che. te uparathI vadhArAmAM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 : matsya-galAgala ene cUpa karavA mATe kevA mAra mAravAmAM Ave che! are, e rIte A gulAmanI kiMmata vadhAravAmAM Ave che. kAraNa ke vilAsIjaneAnAM vilAsabhuvanAmAM rahelI vilAsikAonI rakSA mATe A khUba ja upayAgI thaI paDe che! aMtaHpurAnI asaya pasyAenI ceAkI mATe rAja-rajavADAM moTAM mUlya ApI emane lai jAya che! zrImaMta gRhasthAnAM gharAnI ceAphI mATe saddA atRpta rahetA ne pariNAme khijavAyelA rahetA A dvArapAleA bhAre sagavaDabharyo hAya che. sa'sArane emaNe kaThora ne kada joyA hAya che, eTale marelA AtmAvALA A dAseAne game tevuM kaDhAra ke kada kAma karatAM AMcakA AvatA nathI ! " ane svAmInAtha ! kevaLa juvAnane ja nahi, nAnAM nAnAM gulAma bALako para paNa A ghRNita atyAcAra gujarI rahyo che. meoTI uMmaranA dAsa upara e kriyA karatAM ghaNI vAra zastranA ghAnI tIkSNatAthI e mRtyu pAme che, jyAre nAnI uMmaranAM khALakAmAM e kriyAthI mRtyupramANa ochuM Ave che! zuM A bhayaMkara kAMDanA ApaNe javAbadAra nathI ? zruM saMsAramAM jANatAM ke ajANatAM karelAM karma nA khale! mAnavIne avazya maLavAnA che, e vAta ApanAthI bhulAI gaI che?" vAha re puRRlI! meM tArI mIThI mIThI vAtAne sAcI mAnI lIdhI! emAM pelI caMdanAnA prasaMga banI gayA. na jANe mahAyAgI bhagavAna mahAvIre zA kAraNe enA hAthe bhikSA lIdhI haze ! kadAca emanA mAmAnI dIkarInI dIkarI thAya eTale lIdhI hAya. mahAyAgI teA varSothI mona che. paNu emanA maunanA A badhAe jUTho artha tAravyA ne Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA paDA : 1 sahune banAvyAM ! are, huM paNa mUkha ke, ke samasta vadezamAM gulAmInA vepAranI baMdhI mATe rAja-AjJA kADhavA mATe taiyAra thaI gaye. beeka divasa vadhu vItyA hata te ema banI paNa gayuM hota! mane e vakhate vicAra sarakhe paNa na AvyuM ke A strIo A rIte aMtaHpuramAM manamAnyA puruSathI yatheccha vilAsa bhegavavAnI taka UbhI karavA mAgatI hatI ! are, saMsAramAM puruSane badhI bAbatamAM vizvAsa karI zakAya, paNa eka strI, ane te paNuM sauMdaryavatI strInA viSayamAM kadI vizvAsa na karI zakAya. haLAhaLa viSabharelA nAgane gharamAM saMghare ocho bhayAnaka che, paNa suMdara strI je gharamAM che tyAM juvAna puruSane mAtra paDachAye paNa viSathIya vadhu kAtIla bane che! alabatta, A gulAmene thoDuM duHkha jarUra thAya che, paNa emanI kiMmata keTalI vadhI jAya che! AkhI jiMdagI kevI sukhamAM pUrI thaI jAya che! na kaMI ALapaMpALa, na keI jAtanI jaMjALa. bicArA bIjA saMsArIo te na jANe kevI bhayaMkara dazA bhogavI rahyA hoya che ! na khAvAnA ThekANuM, na rahevAnA ! vaLI vadhu mANasenA sukha mATe thoDA duHkha bhegave te kaMI khoTuM paNa nathI! rAjA zatAnikanI vicAra-naiyA bhAre vAvaMTeLamAM sapaDAI gaI hatI. rANanI jaMghA paranA be tala na jANe enA manacakSu AgaLa kevAM kevAM kalpanA-dakSe rajU karI rahyA hatA. vRddha puruSa juvAna strI samakSa potAnI azaktine ekarAra karI zakatuM nathI. paNa e jANatA hoya che, ke Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 : matsya-galAgala pitAnI azakti kyAM rahI che, ne strI kaI vAte pitAnAthI tuSTa thatI nathI. ne tethI e vAtamAM e hameza zaMkAzIla rahyAM kare che ! mahArAja, citArAne nyAyasabhAmAM upasthita karavAmAM AvyuM che " dvArapALe AvIne samAcAra ApyA. cAle, huM AvuM chuM. adharmane bhAra jeTale jaladI pRthvI parathI haLavo thAya eTaluM sAruM ! are, mANasa Izvarane te jANe vIsarI gayela che. sAruM che ke pRthvI para IzvarI zAsananI bIjI AvRttisamuM rAjazAsana hayAta che!" kodhAMdha mANasane zAstra, zikhAmaNe ne zikSAvacane UlaTI rIte pariName che-regIne jema suMdara bhajana pariName tema! Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matasya navamuM keNa kene nyAya kare? bharatakulabhUSaNa mahArAja zatAnika AvIne vastra dezanA nyAyAsana para birAjamAna thaI gayA. yuvarAja udayana paNa bAjumAM AvIne besI gaye. maMtrIrAja sugupta paNa yathAsthAne goThavAI gayA. aMtaHpuranAM strIone paNa pAchaLa AvIne besI gayAM. amA, maMtrIo, senApatio, rAjanya, bhaTTI, mAMDalike vagere paNa yogya sthAne AvIne besI gayAM. prazAstAro (dharmAdhyApaka) paNa potAnA ucca sthAne birAjamAna thayA. nagarazeTha, sArthavAha, zreNanAyaka, dhanike ne gRhastha paNa sabhAmAM AvI gayA hatA. sahunA mukha para bhAre iMtejArI hatI. thoDI vAra pahelAM yakSamaMdiranA suvikhyAta citArA rAjazekharane mAnaInAmanI moTI moTI vAtonI jAherAta thaI hatI. ane bIjI ja kSaNe enI keda ane kalanI vAte havAmAM gUMjatI. thaI hatI. are, rAjakRpA te bhAre caMcaLa che. varase te + vatsarAja zatAnika bharata vaMzanA pAMDavapautra janamejayane vaMzaja hato. mRgAvatI vaizAlInA gANanAyaka rAjA ceTakanI putrI hatI. vAravanitA AmrapAlI paNa vaizAlInI hatI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 : matsya-galAgala - ~~ anarAdhAra varase na vase te hoya teya zoSI le, badhuM bALIne khAkha karI nAkhe. . bharatakulabhUSaNa mahArAja vatsarAje maMtrI sugupta sAthe keTalIka maMtranuM karI. maMtrIrAje sAme keTalIka carcA karI, ne aMte baMne eka nirNaya para AvyA. jANe vatsarAja ema kahetA lAgyA, ke maMtrIrAja, huM te eka ghA -ne be kaTakAmAM mAnuM chuM. baMnene laTakAvI do! maMtrIrAja ema samajAvavA lAgyA ke ema na bane ! rAjavaMzanAM mANasane nirNaya baMdhabAraNe tha ghaTe. ne temAM zikSA paNa zULI jevAM sAdhanothI nahi paNa viSapAna jevAM sAdhanathI thavI ghaTe ! Akhare vatsarAja kaMI samajyAM, ne maMtrI rAjane emanI rIte vAta sabhAmAM rajU karavA kahyuM. thoDI vAre maMtrIrAja pote khaDA thayA, ne sabhAjanene uddezIne belyA: "mahAmAnya, bharatakulabhUSaNanA hAthe Aja jAherasabhAmAM jene nyAya cukavAI rahyo che, e aparAdhI anya rAjakuLanI rIta mujaba nyAya mAgavAne paNa hakadAra nathI; eno te IzvaranuM nAmasmaraNa karavA jeTalI paNa taka ApyA sivAya ziracheda kare joIe. paNa parama udAra mahArAja vatsarAjane e rIta pasaMda nathI. vigata evI che, ke citArA rAjazekhare rAjavaMzanI saMdarIne, aucityane bhaMga thAya te rIte, cItarI che. tema ja emAM keTalAMka avayavo eTalAM tAdaza cataryo che ke e citArAnA naitika adhaHpAta mATe pUratA purAvArUpa che. ane e adha:pAtanI sajA mAtra dehAMtadaMDa ja rAjyazAsanamAM lakhelI che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNa kene cAya kara? : 5 mAre matika adhaHpAta ? konI sAthe?" citAvAe vize kahyuM. tame tamArI vAta bhale kare. paNa yAda rAkho ke rAjakeLanAM koI paNa strI-puruSanAM zIla-saMyamanI jAhera carcA zAsananA dhArAnI bahAra che. ene kaI kAyade spazI zakatuM nathI. rAjakuLanAM mahAmAnya strI athavA puruSomAMnuM eka paNa nAma tamArI jIbha para AvavuM na joIe. tamArA aparAdha viSe khuzIthI je kahevuM hoya te kahe. vatsarAjanI nyAyasabhAmAM vAghabakarI eka Are pANI pIe che !" huM samaje, " citrakAre kSaNavAra vicAra karatAM kahyuM, "jene huM mArI nipuNatA lekhuM chuM ene Apa mAre para dha le che ! aMgazAstranA netA tarIkenuM mAruM abhimAna e mAre aparAdha kare che! mAruM nivedana mAtra eTaluM che, ke A vidyAne meM ta5, vinaya, pAvitrya ne kauzalathI hAMsala karI che. bajavaiyA baMsI bajAve che ne eNe na dhArelI svaramAdhurI prasarI rahe che, ema mane jANa paNa nathI hotI, ne mArI kalamathI svAbhAvika rIte paripUrNa citrakRti AlekhAI jAya che. prastuta citramAM paNa tema ja banyuM. AMkhanI kIkImAM kANuM aMjana bharatAM pIMchImAMthI eka TapakuM adhobhAga para paDayuM. meM jALavIne luchI nAkhyuM. pharI vAra paNa tyAM ja TapakuM paDyuM. pharI meM lUchI nAkhyuM, paNa na jANe kema, pUratI sAvacetI chatAM trIjI vAra paNa biMdu tyAM paDayuM. A vakhate ene lUchI nAkhatAM e citra bagaDavAno saMbhava lA. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 : matsya-galAgala huM thaMbhI gayA. vicAra karavA lAgyuM ke are, mArI kuzaLa lekhinImAM ATalI maMdatA kema saMbhave? zeDa vAra vizeSa vicAra karyo. pachI tarata ja mane yAda AvyuM ke amuka lakSaNethI yukta mahApatrinI strIne jaMghA para tala hAya, ane te eka nahi paNa che. mahArAja, bhAre kadaradAnInI AzAthI A kArya karyuM che." sabhA citArAnA nivedana tarapha deravAI gaI. tarata ja mahArAja zatAnike citArAnA nivedananI chaNAvaTa karavA mAMDI: "kAgaDAne besavuM ne DALanuM paDavuM, e "kAktAlIya" nAmane nyAya ame paNa jANIe chIe. paNa AvI bAbatamAM cAlAka gunegArane e bacAva nathI. puruSanI caMcaLatA ne strIcaritranI durgamatA jANanAra saheje kalpI zake che ." mahArAja," maMtrIrAja sugupta vacamAM dhIrethI kahyuM, "A te ApaNI jAMgha ApaNe hAthe ughADI thAya che." vyagra vatsarAjane vicakSaNa maMtrIe AgaLa bolatAM vAryA. paNa rAjAjIe bUma mArI: maMtrIrAja! eka te corI ane pAchI zirajorI ! caDhAvI de e citArAne zULIe!" suvarNane badale zULI!" citArAe ucaca svare kahyuM, "zuM AnuM nAma vatsarAjanA darabArane nyAya ? ghera ghare Avyo eTale zuM badhuM visarAI gayuM ? mArI kaLA, mArI mahenata, mArI sAdhanA, mAruM tapa-e badhAnuM zuM A InAma ! rAjana ! " ' "bharelA dUdhanA ghaDAmAM viSanuM eka TIpuM paNa ene nirarthaka banAvI nAkhe che. citArA, tArA adha:pAte Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keNa kene nyAya kare : 7 tArI kaLA, tArI mahenata, tArI sAdhanA, tAruM tapa-sarva kaMI niSphaLa banAvyuM che ! pApAtmAone bhAre pRthvI sahana karI zakatI nathI. mATe huM tane dehAMtadaMDanI sajA pharamAvuM chuM." "rAjAjI, Apa jyAre nyAya na chatAM mAtra AkSepa ja kare che, tyAre pariNAmano pUrate vicAra karIne kahuM chuM, ke vatsarAjanA bhAvabharyA hRdayamAM zaMkAnuM viSa sIMcAyuM che. mahArAja, koI vAra mANasa potAnA paDachAyAthI te ja kare che, pitAnA jIvananA paDaghA - pratibiMba svayaM sAMbhaLe che te ja nihALe che, ne ene satya mAne che ! pApAtmA kadAca huM haIza pApa eTaluM ja ke meM mArAthI moTA pApAtmAonI sevA karI haze! rAjasevA zuM ATalI bhuMDI haze ? sajajanee A mATe ja ene AvaDI haze! " "vadhu sAMbhaLavA taiyAra nathI !" vatsarAje ucca svare kahyuM. acAnaka pAchaLa kaMIka paDayAne avAja thaye. vatsarAjanuM lakSa te tarapha kheMcAyuM. mahArAja ! mahArANI mRgAvatI devI ekAeka bebhAna banI nIce pachaDAyAM !" "emane suzruSAgRhamAM laI jAo ne rAjavaidane teDAve." rAja rANajInuM nAma paDatAM deDayA jatA rAjavI Aja kaMIka svastha lAgyA. emaNe pharI kahyuM : maMtrIrAja, tame te dharmanA jANakAra che. A viSayamAM tamAro abhiprAya zuM che?" " mahArAja, aparAdhamAM saMdeha UbhuM thAya che. saMsAramAM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 : matsyagalAgala ghaNI evI vAta che, ke ene sAdI samaja ane cAluM rItathI nyAya teLI na zakAya. keTalAMka rahasyo bhAre gaDha hoya che, ane tethI ja jyAM jarA jeTalo saMdeha UbhuM thAya tyAM AropIne zikSA na thaI zake, evo pavitra nyAyane jUne kAnUna che. mANasa mAtra-pachI bhale ne game te samartha hoya, e paNa-bhUle che. rAjA paNa bhUle! nyAyazAstrI paNa bhUle!" maMtrIrAja! tame mAne che kharA ke citArAe aucityabhaMga karyo che ? ravi zuddha caumviddha nA maLI nALIyeM vastronI nIce kaNa nagna nathI? chatAM zuM tethI badhAM nagna thaIne pharaze ke?" vatsarAja satyane avaLe hAthe rajU karatA hatA. emanI kalapanAnI bhUmimAM citArAnAM duSTa avayave jANe mahArANuM mRgAvatIne sparzatAM jevAtAM hatAM. are, e nayanAM sAme najara nedhanAranAM neNa kaDhAvuM, AMgaLI cIMdhanAranA hAtha vaDhAvuM, haTha halAvanAranI jIbha vaDhAvuM. enAM vatsarAjanI kalpanAmUmi hAhAkAra karI UThI. rAjanI sajA te je karavI ghaTe te karaje, kAraNa ke huM tamAre vaza chuM, ahIMthI tamArI marajI vagara mAre chuTakAro azakya che. paNa AjanA rAjadarabAramAM zuM AvAM citra zekha nathI? hajI te meM AmAM ghaNI maryAdA jALavI che; pAradarzaka vastrone paDade rAkhe che. phakta ekAkI strInuM citra doryuM che. paNa zokhIna rAjAoe pitAnI patnIonI sAthe, sAva nagna, ane kevala nagna paNa nahi." kayA zabdamAM e vAstavikatAne rajU karavI e citrakArane na sUjhayuM. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kANu kAnA nyAya kare : " maMtrIrAja ! cAlAka gunegAra sAthe have vadhu vArtAlApanI dhIraja nathI. tamane pUchuM chuM, ke zuM eNe aucityala ga nathI kAM ?" vatsarAja Aja ucita-anucitatA chaNutA hatA. tame lAkha keAziza kareA pazu cAra pAtAne cAra kadI nahI kahe !" (6 mahArAja, aucityabhaga tA thayA che! " "" " tA khasa, mArI sajA che ke.... " hAM, hAM, mArA nAtha ! sajA vicArIne karo. kalAkAranI sajA zuM hAya te Apa jANeA che. nAgane mAthethI maNi laI leA, klAkAranI pAsethI kalA ! pachI emAMthI ekene haNavAnI jarUra nathI. mahArAja, dayAnidhi che, vivekavAridhi che. zAstramAM kahyuM che, ke sanaspatirAgAmaH| rAjA eka ja vAra ele. mATe evuM elajo, ke mAre kaI dharmovatArane vinaMti karIne pheravavuM na paDe! mArA vatsarAjanA nyAya jhAMkhA na paDe ! bharatakulabhUSaNanA siMhAsanane jhAMkhapa na lAge ! " cr " bhAre jiddI che, matrIrAja ! bIjo rAjA hAta tA tamArI ATalI vAta na sAMbhaLata....' 66 are, mArA svAmI ! e paNa jANuM chuM ke enI vacce ATalI paNa rAkaTAka karata tA aparAdhInI sAthe mAruM mastaka paNa UDI jAta. paNu A tA vatsarAjanA darakhAra che. garIba pArevAne paNa peAtAnI pAMkha phaphaDAvI pakSa rajU karavAnA haka che. ' Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 : matsya-galAgala vA, vAru maMtrIrAja! mArA manamAM paNa hajI saMdeha ja che. bIjA pakSane sAMbhaLe paNa nathI. ApaNe ene saMdehane lAbha ApIe, paNa sAthe sAthe eka aniSTane haLavuM karIe. AvA citArAoe rAjAonAM aMta:pura, je mULathI ja vilAsa-vAsanAnA mAMDavA hatAM, emAM citarAmaNe ALekhI bhaDakA lagADI dIdhA che. jyAM jaIe tyAM evAM citarAmaNa karyo che, ke amArAM haiyAM UkaLatAM ja rahe, amArI A kheMcAI-kheMcAIne emAM AMdhaLI ja thaI jAya. bIjI zikSA e pApAtmAne nathI karatuM-phakta eTale hukama karuM chuM, ke enA jamaNA hAthano aMgUTho kApIne ene vatsadezanI bahAra kADhI mUke. pharI vatsadezanI hadamAM dekhAya te tarata garadana mAro !" vatsarAja sajA saMbhaLAvIne vadhu vAra na thobhyA. e aMtaHpuramAM cAlyA gayA. paNa mUchita mahArASTranA AvAsa tarapha na jatAM e bIjI tarapha cAlyA. vidhavidha sAmagrIothI zaNagArelAM, hAthIdAMtanI kamAnavALA, sonA-rUpAnI chatavALA, sugaMdhI dIpakevALA bhavanamAMthI e pasAra thavA lAgyA. Ayovartana mazahUra citrakAre nirmANa karelAM vidhavidha citrapaTe tyAM laTakatAM hatAM. eka citranI pAse AvatAM vatsarAja jarA thobhI gayA. e citramAM giranAranI guphAmAM, varasAdanA pANIthI palaLelAM devI rAjula pitAnAM vastra aLagAM karIne sUkavatAM dekhAtAM hatAM. ne dUrathI bhagavAna nemanAthanA bhAI rahanemi e suMdara kAyAne kAmavaza thaIne nIrakhI rahyA hatA ! Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kANu kAnA nyAya kare : 101 nirlajja citrakAra ! zuM devI rAjulanA AvA prasaMga ALekhI zakAya ? game tevA putra mAtAnI nagnatA nIrakhI zake? are, nIrakhIne ALekhI zake? dhikkAra ho mane, ke A chabIo meM nIrakhyA karI ne vakhANyA karI ! dhama ne nAme paNa kevaLa kAmane pAdhyeA ! vatsarAje hAthamAM rahelA rAjadaDathI e chaMkhIne teADI nAkhI naSTabhraSTa karI nAkhI ! jarA AgaLa vadhyA tyAM bIjuM citra AvyuM. citArAe emAM suvarNa raMgo pUrIne ajaba kArIgarI ANI hatI. e citralaka prasannacadra rAjavInA putra valkalacIrIne ja MgalanuM jIvana cheDAvIne zaheramAM ANavA gayelI vezyAonuM hatuM. jIvanabhara strIne na nIrakhanAra pelA vanamAnava jevA valkalacIrI pAse peAtAnA unnata vakSasthaLanA sparzI karAvatI vezyAone pelA kumAra jyAre Azcarya thI pUche che, ke tamArI chAtI para A kAM phaLa UgyAM che, tyAre vezyAo kahe che, ke e phaLa zaheramAM ja thAya che, ne khUba rasIlAM thAya che. mArI sAthe cAle tA tArI icchA mujama cakhADuM ! " che. kAI hAjara ? " vatsarAje brUma pADI. pAchaLa ja dAsa-dAsIonuM TALuM paDI AjJA uThAvavA sajja khaDuM hatuM. " zuM mANasAnAM mana che--viSTAnI mAkhI jevAM ! mIThAInA bharelA thALa mUkI viSTA para ja jaine bese. jalAvI de A citrane ! " gaI kAle ja jenI utkRSTatAnAM vakhANa karatAM rAjAjI thAkatA naheAtA, ene ja Aja agnine AdhIna ! paNu Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 : matsya-galAgala rAjAonAM caMcaLa cittane jANanAra dAsa-dAsI AjJAne amala karavA deDayAM. vatsarAja AgaLa vadhyA. acAnaka emanI najare eka naTaDInA sauMdaryane pitAnuM banAvavA nIkaLela ne e mATe vayaM naTa banelA zreSThIputra IlAcIkumAranuM citra AvyuM. naTaDI phUTaDI-sauMdaryanA jharaNA jevI-eka bAju UbhI UbhI kAmaNa karatI hatI. sAme naTanA khela jete rAjA vicAratA hatuM ke A naTa dara cUke ne mAre te A suMdara strIne mArI karuM! pele naTa vicArato hato ke A rAjAne rIjhavI dauM ne InAma lauM te naTaDI enA vacana mujaba mArI thAya ! vAha, vAha, zuM nArInA rUpanI mehinI ! suMdara prasaMga cItaryo citArAe! duniyAmAM AvuM ja cAlyA kare che ! pale pelIne jhaMkhe che; pelI pelAne jhaMkhe che! sahuM jhaMkhatA jhaMkhatA mare che, ne jhaMkheluM kadI maLatuM nathIdAsI, A citrane madhya khaMDamAM suMdara rIte goThava! ane hAM..UbhI rahe dAsI! A kenuM citra che? putrane khAnArI mAtAnuM! paisA mATe dIkarAne vecI denAra ne vecAyelo dIkare pAchAM AvatAM rakhe, pitAnI saMpatti leke laI jaze, e bIke-aMdhArI rAte putrane haNavA janAra mAtAnuM ! zAbAza! saMsAramAM strI mAtra kharAba ! pachI e mAtA hoya ke priyatamA hAya! zAstrIjI kahetA hatA- 1 zrI svAtaMtryati. strIne svataMtratA na hoya. bALapaNamAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNa mane nyAya kare : 1R 5- rakSA kare, meTapaNe pati ne vRddhAvasthAe putra! vatsarAja hasyA e hAsya yaMkara hatuM! eka dehadAhI-meDhe caDhAvelI-dAsI A vakhate jarA AgaLa AvI, ne namaskAra karI kahyuM : "mahArANuM Apane yAda karI rahyAM che ! bALakumAra udayana paNa pAse besIne raDyA kare che!" "jAo, udayanane mArI pAse teDI lAva! tArI saNane kaheje ke rAjAjIe Aja sudhI te strIcaritra sAMbhaLyAM hatAM, paNa have to najare nIrakhyAM. AjathI meM strImukha na jovAnI bAdhA karI che! tArI rANIe te strIpada sAcuM ujaLI batAvyuM !" dAsI gaI. thoDI vAramAM khuda mahArANa mRgAvatI bALakumAra udayanane AMgaLIe vaLagADIne AvatAM jaNAyAM. rAjajIe tarata ja bhayaMkara svare kahyuM : udayana, ahIM Ava! rANI, tame pAchAM pharI jAo! mAre strInuM mukha nIrakhavAnI baMdhI che. Avaze te kAM to tame nahi che, kAM huM !" are re! je kAle dvitIya prANu hatI, kAle je be deha ne eka AtmA jevAM hatAM e ATalA jaladI judA thaI gayA." rANuM mRgAvatI paDadA pAchaLa rahI belyAM, "zuM have jAte avatAre je mee tAMbula cAvyAM e meMe lALA cAvavAnA AvyA. rAjAjI, strInA zIla para prahAra karavAne badale enA zira para prahAra karyo hota te ene maravuM mIThuM lAgata! svamAnI strIne mana maravAjIvavAnI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 : matsya-galAgala mahattA nathI, tame to AvuM ALa mastaka para mUkI maravuM muzkela karyuM, ne AvuM apamAna sahI jIvavuM muzkela che. caMdanAnI mAtAnI huM bena chuM. jIbha mane paNa karaDatAM AvaDe che!" rANa, vadhu strIcaritra na dAkhave." strI! strI ! rAjAjI strI strI zuM kare che? jANe strI sAthe tamAre kaMI levA-devA nathI ! ame strI na hatazAstramAM kahyo che te amAro patIkAM jana pratyene kAma ATha guNa balavAna na hata-te zA sukhe A saMsArane vaLagI raheta? zA kAje A badhAM baMdhane hoMze hoMze svIkArata ? tamArA nityapratinA tiraskAre phUlanI jema zA mATe jhIlyA karata? eziyALuM jIvana jIvI tamArA sukhazAntinA yajJamAM zA mATe pitAnI jAtane homI deta? ne ema karIne bALakone janma ApI-haiyAnAM dhAvaNa dhavaDAvI-tamArA je ja nirlajaja puruSa banAvavA ene zA mATe meTe karata? ane zA lebhe pitAnA hAthe pitAnA dAsatvanI zRMkhalAne vadhu makkama banAvata?" rAjAjI kaMI na belyA; bALakumAra udayanane AMgaLIe vaLagADI bahAra cAlyA gayA. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya dasamuM sabaLa nirbaLane khAya sadhyA raktaraMjita vAdaLonI pAchaLa UtarI rahI hatI. kozAbInAM vizALa taLAvamAM kumudinI dhIre dhIre UMcuM meM karI rahI hatI. sArasabelaDIe kAMThe AvIne stabdha khaDI hatI. ghera jatAM gaudhaNanA gaLAnI vAgatI ghaMTaDIo ne gheTAM cArIne pAchA vaLatA gevALanI vAMsaLInA sUra vAtAvaraNane bharI rahyAM hatAM! e veLA yakSamaMdirane pelo citAre, ghAyala sthitimAM, taLAvanI pALe, vRkSane Teke beThe beThe dUra AbhamAM najara nedhI rahyo hato. hAthanA aMgUThAmAMthI dhIre dhIre rakta TapakI rahyuM hatuM. maMtrIrAje sajA pharamAvatAM ghaNI mahera rAkhI hatI. mAtra aMgUThAne agra bhAga ja chedavAmAM AvyuM hatuM. chatAM e zastranA ghA karatAM haiyAmAM paDelA ghAnI vedanA aparaMpAra hatI! chelI rAta ja hatI - kauzAMbImAMthI vidAya levAnI ! enA hRdayAkAzamAM paNa keI aMdhArI rAta jAmI rahI hatI. ne tyAM jANe have sUryodaya thavAno nahato! saMdhyA jema dizAe Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 : matsyagalAgala para aMdhArapacheDA laTakAvI rahI hatI, ema kalAkAranAM deha, buddhi, mana ne AtmAcAre para bhayaMkara aMdhArapacheDe lapeTAI rahyo hato! mAnavahRdayanA be paDakhAmAM kudarate mUkelA amRta ne viSanA be kuMbhamAMthI-viSakuMbhamAM Aje uchALa Avyo hato. eka tarapha tapa, pavitratA, kauzalane kaThaNAIthI prApta karelI vidyAne AvA vilAsIjanenA caraNamAM mAtra lakSmInI AzAe aparNa karIne karelA jIvanadrohano aMtastApa ene bALI rahyo hato. bIjI tarapha enA vRddha gurune zabda yAda AvI rahyA hatA ke, sarasvatInuM mAnamardana karIne lakSamInA caraNakiMkara banaze mA ! ema karavA karatAM sarasvatIne saparzaze mA ! tamArI vidyA, tamArI kalA, tamArI sAdhanAne parAzrayI banAvaze mA ! satata jyAM kAma-krodhanA vAvaTeLa caDhatA hoya tyAM bIjanI rekha jevI tamArI kalAne laI jaze ! citrakAre eka vAra kapALa kUTayuM ! bIjI kSaNe aMtastApa para jera karIne apamAnanI jegaNuM zaMkha, DAkalAM ne Damaru sAthe jAgrata thaI UThI ! jANe kaI bhayaMkara cikAra karIne kahetuM saMbhaLAyuM: "nAmarda, ATaATaluM apamAna pAmya, lekanI najaramAM durAcArI Tharyo, teya tane kaMI cAnaka caDhatI nathI ! re paMDha! tArA karatAM te kSudra kIDI paNa segaNa sArI. e paNa paga nIce cagadanArane maya pahelAM jarUra caTake bhare che! vaira! vaira ! pratizodha! nirmAlyatAne saMgI banIne zA mATe beThe che! tAruM astitva nA thAya te bhale thAya, paNa e duSTa rAjAne daMDa de!" Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa baLane khAya : 107 citAra vedanAbharI rIte pANInA atala UMDANane nIrakhI sahyo. eka taNakhaluM pahADane toDI pADavAnA manasUbA kare, eka pakSI samudra pI javAnI AkAMkSA kare, keTaluM hAsyAspada! kozAbInA dhaNI pAse keTaluM lAvalazkara! keTalAM kara-cAkara ! keTakeTalI zastrasAmagrI ! enI sAme-hAthInA jhuMDanI sAme-magatarAnI zI visAta! paNa AkAMkSAne pAra kaI pAmyuM che ke A dukhI citAra pAme ! taLAvanAM UMDAM AsamAnI jaLa gUMcaLAM vaLatAM jANe emAM hAmAM hA purAvatAM lAgyAM. mALA tarapha jatAM paMkhIo paNa sUramAM sUra purAvatAM bhAsyAM. havA paNa jANe emAM saMmati darzAvatI vahevA lAgI. AthamatA sUryanAM chellAM kiraNe paNa vidAya letAM e ja kahI rahyAM bhAsyAM: kesariyA kara, e kamanasIba ! vera, vera, vera. kyA daDha saMkalpane siddhi nathI varI ? dhIre dhIre zItaLa banatA jatA jaLanAM khUba UMDANamAM UtarIne bharAI rahelI mAchalIo have upara AvIne ramavA lAgI hatI. suMdara strInI AMkhe jevI, rUperI-sonerI mAchalIo, citrakAra beThe hato tyAM sudhI, ramatI gela karatI AvI pahoMcI. A sukhI svataMtra, niddha ramatI mAchalIone citAre nIrakhI rahyo. bIje badhe jANe Aga lAgI hoya ema leka AMdhaLA thaIne deDaye jAya che. jyAre ahIM kevI zAnti ! kevI saralatA ! are, A saMsAramAM te sarvatra azAnti ne azAnita ja lAgyA kare che. jANe Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 : matsya-galAgala * * . mANasa A pRthvI para samAtuM nathI, eTale ekabIjAne khAIne jagyA karI rahyuM che. enA zvAsamAMthIya hadayanA javAlAmukhIne lAvA nIkaLe che. enA sparza mAM paNa tapAvelA loDhAnA thaMbhanI AMca che. enI jIbhamAM paNa mAraNa viSa che. A jagatamAM kuTilatA e ja sarvazreSThatA-sarvocca guNa--lekhAya che. je vadhu luccA-vizeSa kunehabAja-lekone laDAvI mAravAmAM kuzaLa e rAjane sarvazreSTha puruSa! e ja mAna-pAna pAmavAne pahele adhikArI! prapaMcanipuNatA e ja saMsAra jItavAnI moTI kUMcI ! rAja ane samAja baMne AvI kuTila ne prapaMcI vyaktiothI saMcAlita thaI eka prapaMcajALa banI gayAM che. tyAM nikhAlasatA e durguNa lekhAya, nirdazatA e nirmAlyatA lekhAya, nirabhimAnIpaNuM e nAlAyakI gaNAya! are, saMsAranA A pilA gALAmAM keTakeTale daMbha, keTakeTale anAcAra ne keTakeTalI vyartha mArAmArI bharI dIdhI che! ane te paNa mAnavIe pitAne sage hAthe! citArAnI cittavRSTimAM Aja navA vicAra-sUryane udaya thaI rahyo hato. ekAeka enI najara eka suMdara rUperI mAchalI para sthira thaI gaI. kevI capaLa, kevI ramatiyALa, kevI raDhiyALI ! are, saMsAramAM mAtra sukha ja haze, zAnti ja haze, ema mAnatI nAnI nAnI pUMcha halAvatI e pharI rahI hatI! DUbatAM sUryanAM kiraNe pANInI sapATIne vIdhIne ene raMgI rahyAM hatAM. jema jema prakAza jhAMkhe paDate jato hate-ema ema Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa nimaLane khAya : 109 mAchalIonAM ToLAM jaLanA UMDANune bheTTI mahAra AvI rahyAM hatAM. acAnaka eka khUNethI kAI jarA mATI mAchalI dhasI AvI ne pelI nAnI ramatiyALa gela karatI mAchalIne gaLI gaI! ararara ! citArAthI eka kSaNa mAMmAMthI arekArA nIkaLI gayA. 2 duSTa ! AvI suMdara mAchalIne khAtAM tAru dila kema cAlyu ? citArAe joyuM ke e duSTa mAchalI pelA TALAmAM bhaLI gaI hatI, ne jANe kaMI na banyuM hAya tema sahu pAchAM gele caDhaLyAM hatAM. suMdara mAchalInA nAzanI jANe kAIne vedanA naheAtI, jANe kAIne rASa nahAtA, ema duSTa mAchalI sAthe sahu ramatAM hatAM. hai, nirdaya mAchalI! zA mATe tamArA TALAmAMnI eka nirdoSa mAchalIne khAnAra duSTa khUnI sAthe khelI rahyAM che!! karI dyo ene bahiSkAra ! paNa pelI nirdoSa hatyA sAthe jANe A mAchalIone kaI ja nisbata nahAtI ! e te ema cAlyA ja kare, ema jANe kahetI kahetI hatyArI mAchalI sAthe gela karatI ghUmI rahI hatI. citArI maneAmana prazna karI rahyo: are, eka niSi mAchalIne A rIte haDapa karI javAnA e mAchalIne hakka ze? ekanA jIvanane naSTa karavAnA khIjA jIvane adhikAra kayeA ? zA mATe khIjI mAchalIe enI sAme maLavA jagAvI e hatyArIne hAMkI kADhatI nathI ? paNa A praznanA gaMbhIra rIte vicAra kare e pahelAM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 : matsya-lAgala te taLAvanA UMDA taLiyethI dhasI AvelI keI bIjI moTI mAchalI pelI duSTa mAchalIne haDapa karI gaI. ThIka thayuM! citArAnA meM para jarA malakATa A. khUnI mAchalIne e ja sajA thavI ghaTatI hatI. gunegArane gunAnI sajA thavI ja ghaTe! citArAne pelI khUnI mAchalIne gaLI rahelI mAchalI tarapha bhAva Upajya. enA vIravane dhanyavAdanA be zabdathI vadhAvavAnuM dila thaI AvyuM. are, je Ama gunegArane zikSA maLatI rahe te ja saMsAramAM zAnti ne vyavasthA sacavAI rahe! sUryanAM sonerI kiraNe adazya thaI cUkyAM hatAM, ne AkAza AsamAnI raMganI oDhaNI oDhI rahyuM hatuM. nAnakaDI trIjanI caMdrarekhA pANImAM paDachAyA pADI rahI hatI. citArAne mana vahAlI banelI pelI mAchalI pANImAM gela karI kahI hatI. peluM mAchalIonuM ToLuM te, jemAM pahelI mAchalI sAthe ramatuM hatuM ema, A bIjInI sAthe paNa khelavA lAgyuM. emane jANe harSa paNa nahote, viSAda paNa nahoto. UMDANamAMthI mAsyanAM jhuMDa AvI rahyAM hatAM. acAnaka bIjI eka moTI mAchalI dhasI AvI, ne pelA citArAne mana vahAlI banelI mAchalIne gaLI gaI! ararara! parama parAkramI, bahAdura mAchalIne Ama akALe nAza? eNe te julamInI jaDa ukheDI nAkhavAnuM puNyakArya karyuM hatuM ! enI A dazA? citArAnI kalAviSTa AMkho enA tarapha kepa varasAvI rahI, ane rAha joI rahI ke kaI bIjI enAthI jabarI mAchalI e zetAnanI sAnA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa nibaLane khAya : 111 ThekANe ANe! e rAha tarata ja phaLI. bIjI eka meTAM bhIMgaDAMvALI mAchalI tyAM dhasI AvI, ne pelI khUnI mAchalIne, bIjI pAMca paMdara mAchalIonI sAthe, ahiyAM karI gaI. citArA hasatA hasatA tha'bhI gayA. A navI Aga tuka mAmblInA kAryone abhinakretA abhinaDhatA e vicAramAM paDI gaye. are, pelI khUnI mAchalIne khAdhI te teA vyAjabI hatuM; paNa sAthe A nirdoSa anya mAchalIeno pazu AhAra zA mATe karyo ! ghaDIbhara A dIvAne citArA pelI AgaMtuka mAchalI mATe sArA abhiprAya thAya tevAM kAraNeA manamAM upajAvI rahyo. eka sArA rAjA bIjA duSTa rAjAne mAre che, tyAre sAthe sAthe anivAya rIte thoDuM ghaNuM sainya paNa yuddhamAM haNAya che! paNa A upamA ene kharAkhara na lAgI. kaDI kAMka tUTatI hatI, vAstavikatA kAMya khaMDita thatI hatI, satya kAMka haNAtuM hatuM. paNa e vadhu vicAra kare tyAM kinArAnI khakheAlamAMthI eka nAneAze magaramaccha nIkaLI AvyeA. AvatAMnI sAthe eNe cIlajhaDapa karI. pelI Aga Mtuka mAchalI sAthe khIjI sA-masAne peAtAnA kALacukA jevA jaDakhAmAM jakaDIne e uttaramAM utArI gayA. ararara! A zuM ? re khUnI magaramaccha! nyAya, nIti, niyama kaMI nahi ? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 : matsya-galAgala " kaMI nahi !" ema jANe kahetA haiAya tema magaramacche jaDabuM paheALu karI avAja karyA. enA mATA rAkSasI dAMtA vacce bharAI rahelAM nAnI nAnI mAchalIenAM e cAra nirjIva zama pANI para paDayAM. ane eNe bIjI mAchalIAne jhaDapavA jaDabuM vistAryuM. citArAnI cittataMtrI khaLabhaLI UThI. are, ahIM tA judo ja nyAya che. A tA eka bIjAne khAya che-nAnu meTAne khAya che. mATAne enAthI moTu khAya che. dayA khAvA caiAgya mAtra sahuthI pahelI mAchalI hatI. paNa pahelI mAchalIne khAnAra mAchalI ene khAnAra mAchalI karatAM kai vizeSa aparAdhI nahAtI. aparAdha tA mananA eka ja hatA. nRtya paNa eka ja hatuM: mAtra eNe eka niSa mAchalIne khAvAne gunA karyA hatA. citArA vaLI vicAranA vamaLamAM UMDA UtaryA: " pahelI mAchalI nirdoSa zA mATe ? zuM eNe potAnAthI nAnI mAchalIone nahI. khAdhI hoya. me' mArI AMkhe enA aparAdha na joyA eTale zuM e zANI sItA thaI gaI ? nA, nA, ahIM tA eka ja nyAya pravartatA lAge che: mATu' nAnAne khAya! ane zu' saMsAramAM eke gunA karyo, eTale khIjAe evA ja gunA karavA ? pahelA gunA thayA eTale pachI zuM gunegArane haNanAra aparAdhIonI paraMparA badhI mAk thaI javAnI ? citArAne peAtAnuM manevizleSaNa peAtAne ja mUMjhavI rahyuM ! ghaDIbhara e vicAratA ke sa'sAramAM nyAya, nIti, saujanya, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa nirbaLane khAya : 113 saMskAra e kaMI nathI. mANase bIjA mANasane bheLavavA mATe ja enI racanA karI che. kaTakALamAM mANasa eke saMskArane jALavato nathI ! e mAtra svArthI, jhanUnI, lohItara pazu banI rahe che. eka rAjA bIjA rAjA para caDhAI kare tyAre e kahe che ke julamanI jaDa ukheDavAne nyAyanuM zAsana pravartAvavA jaIe chIe. paNa zuM caDhAI eja julama nathI? pachI e aparAdhI ke niraparAdhInI kala kare che. ghara bALe che, khetara ujADe che. paiso lUMTI lAve che. strIo harI lAve che. gaudhaNa vALI lAve che. zuM A badhAne samAveza nyAyanA zAsanamAM thAya che! ne pele rAjA-ke jene julamI mAnI laI caDhAI karI hatI enA je julama e pote ja varasAve che. vaLI enA julamanI jaDa ukheDavA bIje baLiye rAjA caDhI Ave che, ne pelAe je hatyAo, dhvaMsa, julama karyA hatA e che ke cAra gaNe guNAkAra kare che, ne nyAyanuM zAsana pravartAve che! kevI buddhinI bhramaNa ! nyAyanI kevI mazkarI! bhalA, aMga dezanI caMpA nagarIne reLI nAkhI, rAjA dadhivAhanane naSTabhraSTa karatI vakhate, A mahArAja zatAnIka pite ja nyAyanA avatAra banIne nIkaLyA nahatA ! paNa prajA zA mATe A vinAzakArI viplavane uttejana Ape che? eka rAjAnA julamathI je badhA rAjyamAM julama prasarI jate hoya te-asaMkhyAta prajA zA mATe ene kAna pakaDIne tagaDI mUkatI nathI! zA mATe navuM zAsana sthApatI nathI! nyAyanI sthApanA mATe A bhaMDAM kALamukhAM yuddhonI zI AvazyaktA, prajA je svayaM samartha hoya che? Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 : malya-galIgala paNa prajA tA gheTAMnu ToLu che! ane ema na hata tA jema mahAmatrIe mArI sera karI, ema prajA zA mATe pAkAra karI na UThata ke rAjAjI, citArA nirdoSa che. tamArI ekAda zaMkAmAM enA jIvanane dhULadhANI na kare. rAjAjI zaMkA DAkaNane vaza thayA hatA. e DAkaNanA joramAM jo AgaLa vadhe tA prajA paDakAra karata ke khabaradAra, ema ame julama nadghi thavA dai e ! paNa A bhIru prajA ! enI pAse AzA kevI ? pazujIvanamAMthI mAnavajIvanamAM ANelI A prajA dekhAve mAtra mAnava che, AkI te aMdara svAthI bhIru pazu kheDu che; je namaLAMne satAve che, samaLAMnI sevA-pUjA kare che! e prajAe ja peAtAnA gharAmAMthI kADhIne pazu jevA sainikA ApyA che, jaLeA jevA rAjakama cArIe ApyA che : varu jevA pacapaTele ApyA che. ukaLatA carUnA rezamanA kIDA peAtAne ja tAMtaNe vIMTAyeA che ! tyAre pRthvI para mAtra hajI pannurAjyanA ja niyama pravarte che? sakhaLa nirmULane khAya ! e nyAya ! trIjanI jhAMkhI caMdrarekhA AchuM ajavALuM DhALI rahI hatI. taLAvanAM AsamAnI nIra kALAM bhammara anI gayAM hatAM. enA kinAre ramatAM navajAta deDakAMnA cArA caravA sarpa ahIMtahI` jhaDapa mAratA jovAtA hatA. divase jenA mALA kAgaDAe cUMthIne herAna karyA hatA, e ghuvaDA atyAre rAtanA cAra adhakAramAM kALa khelI khelatAM kAgaDAMnAM baccAMnI ujANI jamI rahyAM hatAM. veranA gheAra adhakAra jevA aMdhakAra jAmatA jatA hatA. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa nirbaLane khAya : 115 citArAnA hRdayamAM paNa pratihiMsA-verane aMdhakAra jAmata jate hate. ' are! huM nirbaLa eTale ja rAjAe mane apamA, Tha, tiraskAryo ne jiMdagIthI bAtala ko ! je huM sabaLa hata te rAjA mane spazI zakyo paNa na hata! eNe pitAnA zatru caMpAnA rAjAnI rANIne jema eka senikane havAle karI ne chokarIne gulAma bajAramAM haDaselI, ema huM paNa enI rANI mRgAvatIne AryAvartanI mahApadminIne! vatsarAjanuM abhimAna cUrNa cU! citAra eka vAra ha. veranI dhUnamAM ene pitAnI nAnI zI kAyA pracaMDa banatI lAgI. enuM mana nAnuM banIne je gaLI jatuM hatuM, emAM jANe vAthe beDa nAkhI ! e huMkArA karavA lAgyuM. manamAMthI dInatA sarI gaI. nirmAlyatA nisarI gaI! paNa huM nirbaLa chuM!" vaLI kSaNabhara mana gaLiyA aLadanI jema besI gayuM. vaLI manamAM boDa nAkhIne beTheluM viranuM varU chI keTA nAkhavA lAgyuM ! tuM nirbaLa nathI ! sabaLa che! tArI pAse kaLA che. keI sabaLa rAjAne sAdhI le! loTAthI letuM kapAya. hIrAthI je hIre kapAya. jherathI jhera TaLe! mArI vidyA, mArI kalA ! gaI, e te A aMguThA sAthe gaI. have A AMgaLIo rUDAM citarAmaNa nahi karI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 : matsya-galAgala zake, saMsAra mugdha banI zake evAM citrakA saI nahi zake! chellI apUrva kRti-jeNe apamAna ne tiraskAra ApyAM, enA jevI apUrva chabI have e nahIM derI zake! je mU! koI paNa raste kArya siddhi karI le. vAru, citra nahIM derI zakAya, te e uThAvIne paNa nahi laI javAya! A zetAna saMsAramAM mANase kAryasiddhi mATe eTalA apramANika banavAmAM leza paNa vAMdho nathI ! uThAvI lAvuM? citAro ghaDIbharamAM cAra banI gaye. enA paga nIsaraNI jevA thaI gayA. enA hAthane pAMkhe AvI. enA vALa ziheALiyA jevA khaDA thaI gayA. enA nakhamAM vAghanakha AvI beThA. ene yAda Avye eka rAjavI, mahA baLavAna, mahA parAkramI, mahAviSayI ! ane te ujajainIne rAjA pradyota ! vIra ane zRMgAra rasane svAmI! strI-sauMdaryane e zekhIna ke na pUcho vAta! eka strI meLavavA rAja AkhuM phula karI nAkhe! e mamatI ke lIdhelI vAta pUrI karavA mAthuM utArIne aLaguM mUke. e kaheto ke strI te ratna che : ukaraDe paDayuM hoya te paNa laI AvavuM! paNa protanI rANu zivAdevI mRgAvatInI bena thAya! zivA A kAryamAM viddha nahi nAkhe ! paLa vAra guMcavADe thaI AvyA. zAnti karatAM azAnti baLavAna che. kSamA karatAM krodhamAM ananta guNa tAkAta che. viSayanAM jhADa kalamI jhADa jevAM che. enA para jhaTa phaLaphela Ave che! Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhaLa nirmULane khAya : 117 citArAne ekadama yAda AvyuM : are, paNa huM kevA mUrkha chuM! zuM caMpAnA rAjAnI rANI dhAriNI, mRgAvatInI mahena nahAtI ! ane ene mAthe zuM jIna vItyuM! pachI agara zivAdevI mRgAvatInI bahena hAya tethI zuM ? rAjakuLamAM kANu kanu sagu kANu kAtu hAluM ! ahikuLa jevuM ja rAjakuLa ! pArakAMya khAya ne peAtIkAMye khAya! zAbAza vIra rAjA pradyota ! mRgAvatI jevuM ratna tAre ja ceAgya che ! kAyara zatAnIka te enI pAnI cUmavAne paNa lAyaka nathI ! kAgaDA dahIMtharuM laI gayA che! vidhAtAnI bhula sudhArI nAkha! jevI tAre mana zivA evI enI bahena ! mUrkha zatAnIka mRgAvatIne na ApetA kSatrI dharma !....laDAi, hiMsA, pratihiMsA, pratizeAdha, krUratA, atyAcAra, katleAma ! bALakAne phUlanA daDAnI jema AkAzamAM uchALI chUMdI nAkhavAnAM ! strIonA mRdu ayavAne bhraSTa karIne kApI nAkhavAnA, eka eka sazakta jIvAnane--je sAme thAya tene haNI nAkhavAnA, zaraNe Ave ene mRtaprAyaH karI nAkhavAnA ! citArI kalpanApaTamAM yuddhanu citra ALekhI rahyo. gheADI vAre e bhayaMkara rIte hasyA : " bicArI prajA ! are, eka rAjAnA gune emAM prajA para julama ! rAMka prajA !" " rAMka prajA !" citArA peAtAnA praznanA pAte uttara ApavA lAgyA : " rAMka zA mATe? eNe ja AvA nAlAyaka mANusane rAjA anAbyA, eNe ja rAjAne laDavA mATe sainika, rAjacalAvavA mATe karmacArIe ApyA. prajAnA jora cr ' Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 : matsya-galAgala para te rAjA kUde che. satya ne nyAyanI DIMgo ThekanAra eka paNa prajAjana zA mATe mArA para thatA julamanI ADe Ubhe na rahyo? aMgUThe kApavA daI zA mATe mane jIvatuM meta apAvyuM! mane jIvate zA mATe daphanAvI dIdhe? saMsAramAM dayA-mAyA kyAM che? rAjA sainikane De che, saMnika zreSThine daMDe che. zreSThi gumAstA para ropha kare che. gumAste cAkara para jora jamAve che. cAkara gharanI bairI para reSa ThAlave che. gharanI strI potAnA bALakane DhIbIne zAnta thAya che. bALaka vaLI kUtarAnAM baccAMne lAkaDIe mAre che. kUtaruM bilADIne dekhyuM choDatuM nathI, ne bilADI pArevAne pakaDIne chUMde che, pArevuM jhINuM jatune choDatuM nathI. jaMtu vaLI enAthI nAnAM jaMtune saMhArI jAya che. nAnAM jatu jIvatA cheDanA choDa bharakhI jAya che. cheDa vaLI dharatI ke jenA para e UbhA che, ene rasakasa pIdhA kare che. Ama sabaLa nirbaLane khAya e vizvano niyama che-tyAM dayA ne mAyAne kyAM prazna ! saMsAranA A viSama cakane keI Adi ke anta nathI. sadoSa keNa ke nirdoSa kaeNNa ene nirNaya sAmAnya nathI. khUna konuM ne khUnI koNa, e nirNaya kare muzkela che. je sApa deDakAne khAvA taiyAra thaye che, e sApane mAravA naLiyA pAchaLa khaDe che; ne je deDake atyAre nidoSa rIte haNa dekhAya che-e ghaDI pahelAM nirAMta aneka UDatAM jatune bhakSya karI gayo hate. dayA eka jAtanI kAyaranA manamAM vaselI nirbaLatA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabaLa nirbaLane khAkha : 119 che, zaktizaithilya mAtra che. huM kauzAMbI pAsethI-kauzabInA rAjA pAsethI-enI prajA pAsethI pUrepUre badale laIza." citAra eka vAra hasya. e hamezAMnI svastha rItabhAta bhUlI gayo. Ubhe thayo, te paNa ThekaDe mArIne, paga mAMDayA te paNa chalAMga mArIne ! kSaNa vAramAM e adazya thaI gaye. citAre dabAte pagale dakyo. rAtane pahora vadhatA cAlyA. caMdrarekhA AthamI gaI. madharAtane pahora pele citAre kaMI laIne nAsate hate. karmanuM eka kaNa Aja mahAvaTeLa ANavA jatuM hatuM. je kIDInI hamezAM upekSA thaI hatI, e kIDI hAthInuM kaTaka netaravA hAlI nIkaLI hatI ! rega ne zeka kyAMthI, kaye ajANye khUNethI Ave che ne Avaze, e kaNe jANe che ! Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 11 mu avantipati pradyota kSiprA nadInA suMdara taTa para avantInuM pATanagara ujajenI AveluM che. gaganacuMbI mahAlaye ne Abha UMcI aTTAlikAothI zobhatuM e nagara hatuM. kAvya, sAhitya ne zagAranI ahIM nadIo vahetI. vilAsa A nagaraprajAne khAsa guNa hate. kAraNa ke ahIMnA kavi-kalAkArone nAyaka rAjA mahAna pradyota, zaMgAra ane vIrarasane svAmI hate. yuddhanI vAta AvI ke e cAra page sajaja thaI jate. . saMgAranI sAmagrI AvI ke bhUkhaDI bArasanI jema tUTI paDatA. A be enA rasAsvAda, emAM je vina nAkhe, enI sAme e yamarAjanI adAthI, bhayaMkara kALArUpa banIne jhUjhatA. e veLA enA krodhane parisImA na rahetI. sadeSa ke nirdoSa, zatru ke mitra je kaI vacce AvyuM e dAI jatuM. enA kapAlane zAnta kare sAmAnya nahote. A kAraNe ene ghaNA caMDa-(pracaMDa) pradyota kahetA. yuddhanA medAnamAM enA talavAranA vAra jovA e kharekhara apUrva hatA. so senAonuM sAmarthya enA ekamAM dekhAtuM, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avantipati prota: 121 enA nAma mAtrathI bhalabhalA bhaDavIronA chakkA chUTI jatA. AkhI senAnI hiMmata enA nAma mAtrathI nAsI jatI! A avantipati pradyote pitAnI sAthe pitAnA jevA cauda rAjAone rAkhyA hatA. je enA khaMDiyA hatA ne sAmaMtagIrI karatA. A alabelI ujajenInA tIre, thAkyo pAkyo citrakAra cAlato cAlate AvI pahoMce. mArganI muzkelIoe, kSudhA ane tRSAe enA verabhAvane bamaNe banAvyo hate. thAkyo, hAryo citrakAra saMdhyA samaya thaI javAthI zaheranI bahAra eka vaTavRkSa nIce rAtri gALavA the ahIM keTalAya vaTemArguo rAtavAse rahevA rokAyA hatA, kAraNa ke rAjA caMDapradyotanI ajANyAne nagaramAM pravezavAnI manAI hatI. hamaNuM e paradezIothI bhAre saciMta raheto. vaTemArguomAM jAtajAtanA mANase hatA. keI sArthavAha, keI vaNajhArA, keI vepArI, koI anya dezonA pravAsI, keInRtya-saMgIta jANanArA, kavio ne vidvAna hatA. mahAsana pradyotamAM je kAmaguNanI tIvratA na hatA te prarAkramI rAjA tarIke, kadaradAna rAjavI tarIke vikhyAta thaI jAta. paNa e durgaNe ene vivaza banAvyuM hatuM, ane enA bIjA sArA guNe DhaMkAI gayA hatA. yakSamaMdirane citAre ArAma karavA jyAM ADe paDakhe thaye hatuM, tyAMthI thoDe ja dUra be sAdhupuruSe jevA pravAsIo paNa UtaryA hatA. teo guru-ziSya hoya tema vAtacIta parathI lAgatuM hatuM. nitya dharmakriyA karyA pachI teo dharmakathA karatA hatA. citArAnuM dila vyAkuLa hatuM. vera Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 : matsya-galAgala veranA pikAre aMtaramAM paDatA hatA. UMgha UDI gaI hatI. svasthatA harAI gaI hatI. mUDImAM to mAtra vatsadezanA rAjamahAlayamAMthI corIne ANelI rANI mRgAvatInI soMgasuMdara chabI hatI ziSya kahyuM "gurudeva, kaMI vAta saMbhaLAvo." vatsa!" gurudeve kahyuM. "huM eja IcchAmAM hatuM. jo ke sAdhu mATe sAmAnya rIte rAjakathAne niSedha che, paNa je nagarImAM ApaNe jaI rahyA che ene viSe, enI prajA ne enA rAja viSe puratA khyAla Ave te mATe eka kathA kahuM chuM. bhagavAna mahAvIrane paNa sparzatI che, eTale dharmakathA paNa kahI zakAya. he ziSya! A kathA sAcI che, ne banelI. che ane e viSe saMdehanI leza paNa AvazyakatA nathI." ziSya kathA sAMbhaLavAmAM dattacitta thayo. citArAe paNa e tarapha kAna mAMDyA. kSiprAnA taTa upara pUrI zAnti hatI. AkAzamAM caMdra paNa sudhA DhaLI rahyo hato. nadItIre AvelI abhisArikAonA jhabUka dIvaDA ne jhAMjharane mRdurava Acho Acho saMbhaLAIne lupta thaI jatA hatA. vatsa!" gurudeve vAta AraMbhI, "patitapAvana bhagavAna mahAvIradevane sarva prathama namaskAra ho. he ziSya, e mahAprabhunI pariSadAmAM jAta jAtanA ne bhAta bhAtanA bhakto che. pApa tarapha pUrNa aci rAkhanAra e mahAprabhu, pApIone tiraskAra karatA nathI, balake emane premabhayo satkAra kare che. dIna, hIna, daMbhI ke dUSita kaI AtmAnuM mana, kadI kaDavI vANIthI ke kaThera vyavahArathI dubhavatA nathI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanipati pradyota : 123 ane A kAraNe temanI lAktapariSadAmAM jema jagavikhyAta guNa, zIlavAna ne apramatta ja che, tema jagajAhera kAma, krodhI, lebhI ne mahI paNa che. emanI pariSadAmAM vItabhayanagarane sarvaguNasaMpanna rAjarSi udayana paNa che, ne vRddha vaye nAnI navoDhAne aMta:puramAM ANanAra zraddhAvAna magadharAja zreNika paNa che -ne jene ApaNe vAta karIe chIe te yuddha ne zaMgAranA adhirAja-kAmI ne krodhI-avantinAtha pradyota paNa che. vatsa, suzIla svabhAvI bhakto prabhunI A ati udAra vRtti tarapha ghaNIvAra TIkA karatA. pitAnA bhaktonI uNapothI jagadRSTie pite upAlaMbhane pAtra Thare che, ema paNa sUcavatA : chatAMya bhagavAna mahAvIra to hasIne e carcAne TALI detA. paNa koI vAra cAre taraphathI eka sAmaTA praznottare thatAtyAre maMda maMda smita karatA teo kahetA: "lekaci vA lakanI zaramamAM dekhAdekhI cAlavAthI dharma na cAle. pApane tiraskAra yogya che, pApIne tiraskAra agya che. AtmabhAve sahu kaI baMdhu che. pANInI paraba tRSAtura mATe hoya chenahi ke tRpta mATe !" "he vatsa! jaganI niMdA ane prazaMsAnA pallAmAM ja toLI toLIne jIvana jIvanArA-emAM zAsana prabhAvanA lekhanArA bhakto bhagavAnanI A vANIthI saMtuSTa na thatA, chatAM mona rahetA. teo mAnatA ke mahAtmAo ghaNIvAra manasvI hoya che. vAryA rahetA nathI, hAryA rahe che. chatAM vaLI kaIvAra lekaniMdAthI akaLAIne bhagavAnane bIjI rIte pitAnA bhaktonAM vratanI--emanI suzIlatAnI, emanI nItinI kaDaka Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 : macagalAgala kaseTa para parIkSA levAnuM sUcavatA ne e rIte saMghanI punaracanA mATe Agraha karatA. "chatAM jJAtAzailI-kathAzailI para upadeza denAra bhagavAna navI navI rIte bodha ApatA. koI vAra kahetAH "gI ja Adarza rAjA banI zake, kadAca A vAta Adarza rAjavI mATe hoya. chatAMya sAmAnya rAjavI paNa sArAM suzIla mAtapitAthI janmele, pote maryAdAvALo ne loka mATe maryAdA bAMdhanAra, pitAnuM ne pArakuM kSemakalyANa karanAra, janapadane pitA, purohita, setu ne ketu dhana meLavavAmAM ne tene upayoga karavAmAM kuzaLa, baLavAna, durbaLane rakSaka, nirAdhArAne AdhAra ne dune daMDa denAra hovo joIe." A veLA phUlanI AsapAsa madhumakSikAo guMjArava karI rahe ema aneka prazno guMjArava karI rahetA keI kahetuMH prabhu, khUba bhega bheLavIne AdamI Akhare kaI divasa paNa dharAI jAya kharo ne !" "bhAI jalathI samudra kadI saMtuSTa thAya che?" prabhu, ApanA upadezanI asara keInI upara na paNa thAya ema kharuM !" avazya, game te kuzaLa citrakAra paNa sArI bhIMta vagara suMdara citra na derI zake." "mahAprabhu, je puNyazAlI na hoya te pApI kahevAyane !" "bhAI, keTalAka jIvo AkAMThe paNa nathI, pelA kAMThe paNa nathI. emane ekAMta bhAve pApI ke puNyazAlI na kahI zakIe." Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avantipati pradyota : 125 "evA tarapha ke bhAva rAkhavo joIe?" " "premabhAva. ApaNe sAmAnI nirbaLatAo jANIe, chatAM enA tarapha prema dharAvIe enuM ja nAma dharma. mANasanuM mana nirbaLa che, paNa hRdaya mahAna vastu che. mana ane hRdaya vacce sadA saMgrAma cAle che. hRdaya jIte tyAre mANasanA jIvanamAM ajaba palaTe Ave che. rAjAo mATe eka nAne ze niyama ApuM. rAjAe je eTaluM ja kare ke pitAnA sukhabhege-jenAthI anya jIvane duHkha pahoMce che te chAMDI de. nirdoSa sukhane sadA vAMche " gurudeva chelyA. ziSya to A guruprasAda meLavavAmAM layalIna banyA hatA. paNa gheDe ja dUra UMghavAne Dhaga karIne paDelo, paNa kAna mAMDIne kathA sAMbhaLI rahelo citAro A suninI dharmakathA para ciDAtuM hatuM. e AgaLa AvatI rAjakathA mATe AkAMkSita hate. gurue AgaLa calAvyuM. rAtri nIrava rIte AgaLa dhapI rahI hatI: jeonA kAna mAtra ja mArA upadezane sAMbhaLavA taiyAra hAya, pachI bhale enAM mana-deha ene amala karavA taiyAra na heya, are, mArA upadezanA arthane anartha pariNata karanAra hiya, paNa ene huM mArI upadezasabhA mATe adhikArI na lekhuM. AtmAnI khUbI aura che. na jANe e kayAre, kaI paLe jAgrata thaI jaze! jagamAM-AtmAmAM zraddhA rAkhatAM zIkhe!" paNa bhagavAnanI vAta paranI zraddhAne DelAvI nAkhe te banAva tarata ja banI gayA. mahAkALa avanipati Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra6 : matsya-galAgala' pradyote rAjarSi udayananuM ja ghara mAryuM. enA ja rAjamahelamAMthI, analagiri nAmanA bhayaMkara hAthI para caDhI AvIne, rAjarSi udayananI eka suMdara dAsIne ane enA devamaMdiranI mahApavitra evI ca danakASTanI pratimAne e carI gaye. - dAsI ane pratimA bajAramAM maLe che tevAM sAmAnya hata, te to rAjarSi udayana kaMI virodha na dAkhavata. paNa A devapratimA tribhuvanamAM aprApya hatI. ene eka mahAna zipIe svargamAM thatAM caMdanakASThathI rimita karI hatI, ne khuda devAmAM AvIne enI priya patnI prabhAvatIne arpaNa karI hatI. A saMsAramAM be prakAranA chamAM dharamI theDA, pramANika theDA, siMha thoDA, haMsa DA, sAdhu ceDA, sujANa thoDA, gaMbhIra thoDA, dAtAra thADA, udAra DA, apakAra para upakAra karanAra thoDA, sAcA dhamI cheDA, saMyamI thoDA, ne vAta rAkhanAra thatA hoya che. e thoDA lokomAMnAM A rAjA-rANa hatAM. rANu prabhAvatI ne rAjA udayana enI ja pUjA karatAM. rANI prabhAvatIne e prANathI paNa vizeSa priya pratimA hatI. paNa acAnaka e satI rANI prabhAvatI mRtyu pAmI. mRtyuveLAe rAjAne e pratimA pUjavAne ne enI kubajA dAsIne enuM jatana karavAno Adeza Ape. patnI premI rAjavI A pratimAne nihALI potAne hiyAzaka ocho karatA, ne dhIre dhIre e saMsArI mohane * A vArtA mATe "vIradharmanI vAta" bhA. rajanI "zilpI" nAmanI kathA juo. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dUra karatA cAlyA. nayAmAM e jaLakamaLanI jema rahevA lAgyA. A pratimAnuM pUjana karanAra kubjA dAsI tanamanathI devamaMdiranI rakSA karavA lAgI. evAmAM gAMdhAra dezathI eka gRhastha A daivI mUrtinAM darzIne Agye. Avye te kharA, paNa AvatAMnI sAthe pravAsanA zramathI te havA-pANInA ekAeka parivartanathI khImAra paDI gayeA. peAtAnA prabhunA bhakta gRhasthanI durdazA joI kukhta dAsIne dayA AvI ne eNe khUba sevAsuSA karI. gRhasthe sAjA thatAM eNe dAsIne upakAra vALavA peAtAnI pAse rahelI ' suvarNa zulikA ' ApI. emAM mAnavInuM rUpa jAgrata karavAnA guNu hatA. eka gALI, e gALI ne trIjI gALI khAtAM kubjA dAsInA deDhupara rAjarANInAM rUpa DhoLAvA lAgyAM. AkhI dehayaSTi 52 lAvaNya damakI rahyuM. enA tisvarUpa yovana para rAjakumArA vA javA lAgyA. rUpa te kevuM ! dainikannarI jevuM ! TUMkA kharachaTa vALanI jagyAe-nava meghathI nava vRkSa pallave tema-savA vAMbhanA cAle laheriyAM levA lAgyA. cInnu nAka pApaTanI cAMca jevuM aNIdAra surekha khanI gayu. zyAmavaNI tvacA geArAM geArAM rUpa kADhavA lAgI. suvarNa zuTikAnA pratApe kAyA jAsavatI jevI banI. dAMta dADamakaLI jevA thayA. jADA hoTha paravALAnI zeAbhA dharI beThA. zvAsa le ne sugaMdhI jhare, hase ne hIrA gare, cAla tA huMsano yAda Ape. mele tA padminInI prabhA pATI jagatamAM khIjAne chApare caDhAvanAra leAka kayAM echAM che? Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 : matsya-galAgala sahu kahevA lAgyAM : are, kubajA ! tuM te kaI rAjAnI rANI thAya te ja A rUpa arthe! lakSamI hAthamAM Ave ne zeThAInA zokha thAya, adhikAra hAthamAM Ave ne avanipati thavAnA keDa jAge, ema sauMdarya paNa evuM mAna-lAlasAvALuM che! dAsIe rAjarANuM thavAnA koDa karyA. rAjA udayana para enI dRSTi karI. paNa e to jaLakamaLanuM jIvana jIvatA hato. saMsAranI vAsanAnA baMdha e cheDI rahyo hato. dAsI tyAMthI nirAza banI pAchI pharI. evAmAM ene saMdeza maLe ke avaMtipati pradyota sauMdaryane bhAre zokhIna che. dAsIe pitAnuM citra mokalyuM. caMDapradyota paNa AvI zodhamAM rahete ja hatA. sauMdaryanuM nAma sAMbhaLyuM ke ene saMyama sarI jate. ane A te vaLI svecchAthI sAme pagale varavA AvatuM sauMdarya enI nA kema paDAya! baMne vacce saMketa racAyA. udayananA darabAramAMthI dAsIne kema karIne harI javI? strInAM haraNae te kSatrIdharma gaNAta, paNa mahAbalI udayananA mahelamAM kaNa praveze? yamanA meMmAM kaNa mAthuM ghAle ! rAjA pradyota khuda caDayo. e potAnA parAkamI hAthI analagiri para saMketa karelA samaye AvyuM, ne rAjamahelanA gavAkSamAM rAha joIne UbhelI dAsIne phUlanI jema taLI lIdhI. dAsInA hAthamAM eka suvarNamaMjuSA hatI. rAjA pradyote mAnyuM ke dAsIe kaMI senuM rUpuM ke jarajhaverAta sAthe lIdhuM haze. strI AkharamAM mAyAne avatAra ne ! "suMdarI, kSatriya suMdarIonA haraNamAM zarama samajatA nathI, paNa suvarNanI cerImAM zarama mAne che. avantinA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanipati prIta H 129 bhaMDAro suvarNa ropyathI chalakAtA paDayA che!" rAjA pradyote dAsIne potAnA bhujapAzamAM dabAvatAM kahyuM. "rAjana, e te mane suvidita ja che. paNa A suvarNamaMjuSAmAM saMsAranI sarva dolata kharca paNa na maLe tevI vastu che. enI aMdara devAdhidevanI pratimA che, jenA pratApe mane A nave avatAra maLe che. e pratimAnI huM roja pUjA karuM chuM. enA vinA huM eka pagaluM paNa nahi AgaLa mUkuM " dAsInA zabdomAM aphara niradhAra guMjate hate. rAjA pradyote vadhu virodha na beMdhAvyuM. rUpasuMdarIne e levA AvyuM hata-rUpasuMdarIne laIne e pAcho pharyo. paNa A samAcAra rAjarSi udayanane maLyA tyAre enuM citta zubhita thaI gayuM. are, mArA mahelamAM pravezavAnI hiMmata ! ane mArA devanI cerI ! sAthe sAthe dAsInuM paNa haraNa! re, rAjA caMDapradyote mArA dharma ane mArA rAjanI AbarU mAthe hAtha nAkhe ! rAjadharma rAjAne kahete hato ke rAjA kadI nirarthaka hiMsA na kare, paNa jyAM sudhI rAjapada dhAraNa kare tyAM sudhI daMDazakti jALave. aparAdhIne daMDa na daI zake, e rAjAnuM rAjapada nakAmuM e avaLacaMDA rAjAne daMDa deve ghaTe. ene rAjadaMDa hAkala karavA lAgyo ke de nagAre ghAva ! roLI nAkha ujenIne ! keda karIne garadana mAra enA rAjAne ! paNa sAthe sAthe e nItiparAyaNa rAjavIne purata khyAla ha ke AvezamAM AvIne yuddha khelavAmAM nyAya sAthe anyAya paNa thaI jAya che. ane nirdoSenAM rakta reDAya che. jana Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 : matsya-galAgala vastI ujjaDa ane che: samajAvaTathI-zAMtithI-kSamAthI kAma sare tyAM sudhI sAruM ene kRta mekalI zAMtithI ukela lAvavAnA sakalpa karyA. dUta mAkalI ene kahevarAvyuM : te rAjA, devapratimA ane dAsIne pAchAM pherava ! yuddhamAM kaI sAra nahi kADhe. ta ravAnA thayA paNa e veLA mahelanI anya dAsIee kahyuM : "mahArAja, e dAsInAM ja A karatuta che. ene ja rAjarANI thavAnI jhaMkhanA hatI. eNe ja A kAmI rAjAne nAta[ hatA. e dAsIne teA bhayakara zikSA thavo ghaTe. " 66 vAta evI che ?" rAjA vicAramAM paDaco ne thADI vAre melyAH "o e dAsI rAjI thaI ne gaI hAya tA bhale gai, mANasane peAtAnA bhalA-khurAnA haka che. e have pAchI nathI joItI. are, che keAI! khelAvA khIjAtane !" cr thADI vAramAM bIjo rAjadUta hAjara thayA. rAjA uDDayane ene sa Mdeza ApatAM kahyuM : " jA, ujarenI jaI ne enA rAjAne kaheje ke dAsIne rahevuM hAya tA bhale rahe. enA para ame maLajakharI calAvavA mAgatA nathI. paNa amArI pUjanIya devapratimA pAchI vALa ! ' A vakhate rAjamaMtrI vacce khelI UThayA : A saMdeza rAjadhama ne zeAlatA nathI. zUravIra rAjAe peAtAnI mAgaNIne eka vAra jAhera karyAM pachI alpa karavI na joi e, e azaktinuM cihna gaNAya che. eka vAra te dAsIne ahIM ja pakaDI lAvIe. " 662108th na " maMtrIrAja, eka mAtra rAjagavane khAtara ApaNe yuddhane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avantipati pradyo : 131 uttejana na ApavuM joIe. yuddha teA TALI zakAya tema hAya tATALavuM joI e. yuddhamAM janakalyANu nathI, sadhimAM che" yuga'dhara maMtrIne A vAta na ruci, ene lAgyuM ke mahAvIra vamAnanA bhakta rAjavI, ahiMsA ne premanA parikhaLathI raNakhelananA utsAhamAM kAyara banI gayA che. bIjo dUta paNa ravAnA thayA, paNa enuM pariNAma matrIrAje kahyu hatu, e ja AvyuM. 'Dapradyote kahyuM : "ta, huM tArA rAjAnA trIjA dUtanA AgamananI rAha jou chuM, je tArA rAjAnA sa MdezA lAve ke ame tamane kSamA karI che, bhale dAsI ne devapratimA tame ja rAkheA. tArA rAjA tA rAjiSa kahevAya che ne! yuddha e emanA gajA bahAranI cIja che. " " maMtrIrAja ! " rAjA udayane kahyuM : karo ! jue, jeTalI hiMsA alpa thAya 4thI kAma saratuM heAya te tema karA ! hu rAjA pradyota " huve sainya saja teTalu yuddha khelA. sAthe laDIza. ' 'mahArAja, ApanI kSamA e veLA Dhage deze." maMtrIrAja, sadguNlRAmAM zraddhA rAkhatAM zIkho. da Nune kAraNe marIe-enA kannatAM sadgune kAraNe maravuM mahetara che.' avantinA raNamedAnamAM rAjarSi udayana te rAjA pradyota e lo meghanI jema khAkhaDI paDayA. peAtAnI zakti para gumAna dharAvanAra rAjA pradyota rAjarSi udayananA dvaMdva yuddhanA AvAhanane pAchuM pheravI na zakayo, ane enu gumAna UtarI jatAM paNa vAra na lAgI. sAttvika jIvana 66 66 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 : ma ca-galAgala jIvanArA rAjAnA vAMga dehamAM evuM baLa hatuM ke hajAra chaLaprapaMca jANanAra A kAmI rAjA ene parAsta karI na zakyo. jotajotAmAM e cattopATa paDayo ne leDhAnI jaMjIromAM jakaDAI gaye. rAjA udayane avantimAM praveza karyo. eNe sAthe sAthe amAriyaDaha vagaDAvyuM. jAhera karyuM ke nirdoSanuM rakSaNa karavAmAM Avaze, amArI zaktithI kaI bhaya na pAme! amAre avantinuM rAja joItuM nathI ! tarata bIje hukama chUTyoH "dAsIne hAjara kare!" DIvAramAM samAcAra AvyA ke e nAsI gaI! sAruM thayuM. cAla, devapratimAnA darzane jaIe." rAjA chaDI savArIe darzane cAlyo. dAsIe potAnA A priya deva mATe rAjA pAse kSiprA nadInA taTe suMdara devAlaya nirmANa karAvyuM hatuM. ratanapaThikA racI enA para ene birAjamAna karyA hatA, AratI, dhUpa, dIpane naivevanI ghaTA tyAM jAmI rahetI. jotajotAmAM ujainInA leke devamaMdira pAse ekatra thaI gayA. teoe kahyuM: "he rAjana, leka tamane rAjarSinA nAmathI oLakhe che. tamAre mana zuM vItabhaya ke zuM avanti ! ame mAgIe chIe ke amane A pratimA Ape. sthApana karelA devane na ukhADaze. ame paNa premathI caraNa pakhALIzuM ne pUchazuM." rAjA udayana prajAnA A prema pAse namI paDayo eNe pratimAne-pitAnI priya patnInA A puNya smArakane Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanipati praNota : 13 ujainImAM ja rahevA dIdhuM. e khAlI hAthe pAcho pharyo ne eNe pradyotane hAjara karavA hukama Ape cheDI vAramAM jaMjIramAM jakaDAyelA rAjAne hAjara karavAmAM AvyA. are, enA lalATa para " dAsIpati" zabda DAmo! jIve tyAM sudhI strIo enAthI dhRNA karatI rahe. saMsAra enA kAmAbhilASane jANe! ane jyAre paNa arisAmAM pitAnuM mukhAraviMda nihALe tyAre pitAnA A niMdyakarmathI ene sadA lajajA AvatI rahe. A rIte navAM pApakarmathI kadAca bace te!" thoDI vAramAM rAjA pradyotanA kapALamAM "dAsI pati" zabda caMpAI thayA. e abhimAnI rAjAe cuMkAra paNa na karyo. "cAlo, ene ApaNI sAthe laI le. ApaNI rAjadhAnImAM e raheze." bIje divase avantine rAjaamala tyAMnA kuzaLa kAryavAhakone soMpI rAjarSi udayana pAcho pharyo senAe daDamajala kUca zarU karI. tyAM te anarAdhAra varasAda laIne comAsuM AvyuM. kUca mATenA rastA nakAmA thaI gayA. rAjAe mArgamAM ja paDAva nAkhe. zrAvaNanA divaso hatA. sAMvatsarika parva cAlatuM hatuM. bhagavAna mahAvIranA A bhakta ATha dahADA mATe dAnadharma ne vrata, japa, tapanI rela relAvI. Aje e parvano antima divasa hatuM. rAjA udayane savAramAM ja jAhera karyuM: Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1344 matsya-galAgala ame Aja upavAsa karIzuM. paNa ethI je upavAsa na karatA hoya tene bhUkhyA na mAraze." "mahArAja, bIjA te sahu Apane anusaryA che. vAta mAtra rAjA pradyotanI che." rAjanA vaDA rasoIyAe kahyuM. vAru, vAru e bhegI rAjAne bhUkhe na mAraze. je IcchA hoya te pUchIne banAve." pAThazALAno vaDe adhikArI rAjA pradyotane pUchavA gaye. koI divasa nahi ne Aja thatI pUchaparachanA kAraNa viSe rAjAe jijJAsAthI pUchayuM. pAkazALAnA vaDAe badhI vAta vigatathI kahI saMbhaLAvI. prapaMcamAM rAcI rahelA pradyote manamAM vicAryuM ke rakhene khorAkamAM jhera ApavAnI A navI rIta hAya, mATe mAre paNa Aje upavAsa karavuM hitAvaha che. eNe kahyuM : "are, huM paNa bhagavAna mahAvIranA dharmane anuyAyI chuM. mArI te A durdazAmAM mata ja muMjhAI gaI che. eTaluM yAda paNa na rahyuM! jA, tArA rAjAne kaheje ke mAre paNa upavAsa che." pAkazALAnA vaDAe athathI te Iti sudhI badhI vAta vistArIne kahI. rAjA udayana ekadama vicAramAM paDyo : are, A prota te mArA sahadhamI thaye. Aja te mAre sAMvatsarika kSamApanA karavAnI. premInI sAthe kSamApanAnI zI kasoTI ! kharI te verI sAthenI kSamApanA zobhe! ene khamAvuM nahi te mArI parva-ArAdhanA kema paripUrNa thAya !" rAjA udayane ekadama maMtrIone bolAvyA, ne vicAraNA karavA mAMDI: Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanipati pradyota : 135 mahArAja, sahadhamI bhale hoya, paNa zatru che ne !" maMtrIrAje kahyuM. "tethI zuM? zatru bhale hoya, paNa sahadhamI che ne !" rAjAe zabda ulaTAvIne javAba Ape. rAjana, e to bhagavAna mahAvIranI pariSadAmAM bese che eTaluM ja bAkI te badhI vAte pUre che. dharmane ane ene zuM lAgevaLage? je thathA caMvanamAvadI caMdananA bhArane UMcakanAre gadheDo mAtra che. ene enA suvAsanI kazI samaja nathI ! bhale game te hoya, paNa bhagavAne potAnI pariSadAmAM besavAnI ene eka divasa nA pADI? na jANe mAnavInuM sUtuM aMtara kaI paLe jAge ! cAle, ene dharma e jANe. ApaNe dharma ApaNe pALIe. Aja ene mukta karIe sahadhamI dAve kSamApanA karIe-karAvIe. " "zuM vAghane pAMjarethI choDI devo che?" to zuM, ApaNe banAvaTI kSamApanA karavI che?" prabhu, kAle e lehItara vAgha pharI vikhavAda jagAvaze. na kare nArAyaNa ne ApaNe hAryA te ApaNuM satyAnAza vALatAM pAchuM nahi jue!" te ApaNe kyAM kAyara banI gayA chIe. mAtra zatrune zikSA karavAmAM ja vIratva samAI jatuM nathI. kSamA ApavI e paNa vIranuM ja lakSaNa che." ne e paMcamIne caMdra AkAzamAM camake e pahelAM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 : matsya-galAgala rAjA udayane svahaste enI eDIe dUra karI. enI pAse sahudhamI tarIke avinaya-aparAdhanI kSamA mAgI. pradyota paNa sAmethI bheTyo ne jaladI jaladI chAvaNIne vIMdhI ati tarapha cAlI nIkaLyeA. eka divasa rAjarSi udayane peAtAnA maMtrIonA mananI zAnti mATe bhagavAnane prazna pUchyo: 66 bhagavAna, game teTakA dheAI e tAya kAlasA dheALA thAya ! viSadharane sA vAra dUdha pIvarAvIe taiAyajI... nirviSa thAya !" 66 jarUra thAya, prayatnavAna apramatta puruSanI kadI hAra nathI. evA pavitra yatnathI sAmAnuM kalyANu jarUra thAya. ane kadAca tenuM kalyANu na thAya teA kalyANa karanAranu tA akalyANa kadI thAya ja nahi !" * ahI gurudeve peAtAnI vAta thabhAvI. kSiprA nadInA taTa para rAtri samasama karatI vahI jatI hatI. ziSye utsukatAthI prazna pUchyA : " jJAnanA dhavaliMgara, tapanA meruparyaMta, cAritranA suvaNu meru evA prabhue e pradyotane hajI pAtAnI pariSadAmAM sthAna ApyuM che ? " ,, ' avazya "ne have e sudharyA che? " 66 nA vatsa ! Aje teA e vadhu ugra banyA che. eNe sainyanuM bhAre jUtha jamAvyuM che--sAthe bhagavAnanA upadezamAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanipati prIta H 137 paNa javAnuM cAlu rAkhyuM che. pelI devapratimAnAM darzane paNa jAya che. chatAM kAle vaLI enA kAma-krodhane joItuM bhakSaya maLe te pharIthI kAmI-krodhI banI jatAM vAra na kare! e te kUtarAnI pUMchaDI ! rAta ghaNuM vItI gaI hatI. ziSya A kathAthI saMtuSTa thaye hate theDI vAramAM A baMne niSpA5 che ghasaghasATa UMghI gayA, paNa veranI DAkaNa jene vaLagI hoya ene nidrA kevI! citArAe AkhI rAta pathArImAM paDyA paDyA ALoTyA karyuM, ane A dharmavArtA para vicAra karyA karyo. vahelI pareDhe eNe eka vAtane nizcaya karyo: "mAre eDe pAra karI zake te avantine praghAta karI zake !" chelI rAte enI AMkha mIcAI gaI. svapnamAM paNa veradevIne ArAdhI rahI. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya bAramu rajamAMthI gaja mADI savAre jyAre citArA zekharanI AMkha ughaDI, tyAre vaTavRkSanI nIce e ekalA ja hatA. badhA vaTemArgu nagaramAM praveza karI gayA hatA. citArI jhaTa jhaTa nadItIre prAta:karma thI nivRtta thayA, ne citra laIne AgaLa vadhyA. kSiprAtIre AvelA devAlayanI pavitra ghvajA savAranI zInI havAmAM pharI rahI hatI. citArAe e dizA sAMdhI. thADI vAramAM e tyAM pahoMcyA, tyAre devAlayanA dvAra pAse rAjahasti UbhA hatA ne rAjasevA nagarajaneAnI bhIDane niyatrI rahyA hatA. gheADIvAramAM avantipatinI je thI vAtAvaraNa mAcha UThayuM. sAkSAta kAmadevanI mUrti ze! rAjA pradyota dvAramAMthI nIkaLatA najare paDyo. paDachaMda enA deha hatA. dIrgha enAM bAhu hatA. vizALa enuM vakSasthaLa hatuM. enA lalATapara suvarNa 58 bhIaA hatA. citArAe nirNaya karyo ke Aja e dAsIpati rAjA pradyota. enI vAghanA jevI mAMjarI ne vedhaka Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajamAMthI gaja : 139 AMkhamAM hajI vAsanAnI lAlI hatI, ne adhara para jANe suMdarInA adharAmRta AsvAdavAnI jhaMkhanA hatI. atyAre e bhaktane chAje tevA sAdA pozAkamAM hatuM, chatAMya enI vilAsitA achatI nahotI rahetI. eNe kSIrasamudra jevuM dhaLuM ne puSita uttarIya oDhayuM hatuM rAjatAthI pAse AvIne e UbhuM rahyo tyAre airAvata pAse UbhelA IMdra jevI enI zobhA thaI rahI. barAbara A veLAe citAro bhIDane mahAmahenate cIrato AgaLa Avyo. ne enA caraNamAM mUkI paDyo. keNa che? kyAMthI Avo cho?" bolavAmAM bhAre beparavAI hatI. kAcApocAnI chAtI thaDakAvI nAkhe e Ataza hato. "kauzAMbIthI?" kauzAMbIthI?" jarA mAtra Azcarya dAkhavI, eNe tarata svasthatA meLavatAM kahyuM: "hA, zuM kahevuM che?" " A citra bheTa karavuM che" citArAe pitAnI pAse kapaDAmAM vIMTALeluM citra rajU karyuM: rAjA enI sAme nIrakhI rahyo. citarAmaNanI suMdarIe paLavAramAM potAnI rUpamehanI sarvatra prasArI dIdhI. jaDa chatAM cetananI zobhAne vistArI rahI. A kaI jIvaMta vyaktinuM citra che, ke devAMganAnuM ?" - "jIvaMta vyaktinuM. rAjarAjezvara ! A te jaDa citra che! mATInA raMge ne vALanI pIMchI jIvaMta dehanI barAbarI kayAMthI karI zake ! caMdradhavala deha, caMpakakaLI jevI AMgaLIo....." Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : matsya-galAgala citAnA zabda zabdane avantipati jANe haiyAmAM katarI rahyo. paNa acAnaka ene bhAna AvyuM ke are, A te devaprAsAda che. eNe kahyuM : citArAjI! avantinI evI rasamaryAdA che ke jyAM bhakti rasa che tyAM bhakti rasa, zRMgAra rasa che tyAM zRMgAra rasa, ne vIra rasa zobhe tyAM vIra rasa! devaprasAda ne rAjaprAsAda baMnenI maryAdA sAcavavI joIe rAja mahele Ava. tamArI zIdhra mulAkAta mATe utsuka che." rAjAjI rAja hAthIe caDayA. citAra dete rAjamahAlayamAM pahoMcyo enA pravAsane saphaLatA maLavAnAM cihno daSTigocara thatAM hatAM. ene pitAno zrama saphaLa thatA jaNAya. ja prAsAdamAM jaIne tarata rAjA pradyote citArAne teDAvyuM. ahIMne ThATha apUrva hato. aneka rUpabharI paricArikAo sevAmAM hAjara hatI. keTalIya rANIo hajI hamaNAM ja jAgI hatI. emanA hAra-keyUra khasI gayelA, patraracanAo bhuMsAI gayelI, veNI DhIlI paDelI ne mukha para prasveda hatA. paNa ethI te teonA rUpamAM vadhAre thatuM hatuM. citArAe ahIM rUpasAgara laherAte je. koInA adhara para maghagaMdha, keInAM netra madirAmaya, keInI AMkhe lahere jatI hatI! bhegasAmagrI paNa bharapUra hatI. gaMdha, mAlya, caMdana, divya AbharaNa, amUlya pAna, zreSTha Asava, gIta, nRtya, ne vAdya cAlI rahyAM hatAM. sthabhe sthaMbha navanavI kalA kArIgarI hatI. sugaMdhI telanAM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajamAMthI gaja : 141 jhummare jalI rahyAM hatAM. khAdya che peya vidhavidha bhAtanAM sAme mojuda hatAM. vAjIkaraNa laIne javedya paNa hAjara hatA. navanavAM vAjIkaraNa sAthe navanavAM vazIkaraNa paNa joIe ! ahIM vazIkaraNanI khAmI hatI. te laIne citAra hAjara thaye. eNe potAnuM varNana AgaLa dhapAvyuM: "mahArAja, kAgaDo dahIMtharuM laI gayo che. A ratna te Apa jevA cakravartIne uMbare ja zobhe. caMpakakaLI jevI AMgaLIo, zrIphaLane zaramAve tevuM vakSasthaLa, hAthInA kuMbhasthaLa zA nitaMba, khaMjana jevI AMkhe, mRgamada ne kapUrabharyA zvAsa, nAgapAza ze keza kalApa, kinara za kaMTha... zuM kahuM, rAjarAjezvara ! vahemI patithI saMtapta e suMdarIne keNa cheDAvaze ? vidhAtAnI A bhUlane bIje kaNa sudhAraze? mahArAja, A bhava mIThA te parabhava ke dIThA? A phUlane vAsI ane lekhatA : kSaNe kSaNe navIna zebhA dhare e A phUlavela che. " citArA, parabhavanI, puNyanI, pApanI vAta na karIza. enI yAdathI mAruM mana nirmaLa thaI jAya che ! ne bhagavAna mahAvIranI yAda jAge che! ne enI sAthe ja aMtaramAM vasatI rUpamohinI sarI jAya che! re, A suMdarI zatAnikanA darabAramAM na zobhe, avantipatinA aMta:purane ce gya e ratna che. belA maMtrIrAjane !" vayevRddha maMtrI rAja AvyA. svayaM dharmarAja AvatA hoya tevAM emanAM bhavya dADhI-mUcha hatAM. avaninA zAsananA pAyAmAM A maMtrInI rAjanIti kAma karI rahI hatI. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tenI mA mahArAjanI jaIne 142: matsya-galAgala maMtrIrAja, mane mAre kSatrIdharma hAkala karI rahyo che. veranI Aga sukhe sUvA detI nathI.' sAcuM che mahArAja ! tayArIo paNa tevA ja prakAranI thaI cUkI che. avantinI senA jeIne zatrunI chAtI phATI jAya, evI racanA karI che. cakravartI pada mArA rAjAnA hAthamAM joIne raNa-pathArI karavI che, mahArAja !" maMtrIe kahyuM: "A te vAtamAM ne vAtamAM UMdara DuMgarane cAMpI gayo !" te maMtrIrAja, de nagAre ghAva! "paNa mahArAja, kaMI nimitta te joIene!" "nimitta taiyAra che. vatsadezanA rAjA zatAnikathI ApaNe gaNeza mAMDIe." paNa rAjA zatAnikane kaMI vAMkagune!" "maMtrIrAja, rAjakAja karatAM dhoLAM AvyAM paNa eTaluM na samajyA. vAMka zune zodhe hoya to kena nathI zodhI zakAte? juo, yakSamaMdiranA citAra zekhara para e rAjAe namAlI vAtamAM julama gujAryo che-zekhare ApaNe Azraya lIdhe che. lakhI do e rAjAne ke jenA citra mATe te julama karyo-e rANI amane suprata karI de. nahi te laDavA taiyAra rahe!" "mahArAja, vaLI ApanI najaramAM keNa vasI?" maMtrIrAja, tame gAyatrI japatA gharaDA thayA eTale tamane zuM samajaNa paDe! haraNane cAre ne vAghane cAro e bemAM phera keTalo? rANuM mRgAvatI padminI che." Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajamAMthI gaja : 143 patinI hoya tethI zuM?' te e avantinA aMtaHpuramAM ja zobhe!" "mahArAja, dIkarInAM mAgAM zebhe, patnInAM mAga na hoya" maMtrIrAja, emAM tame na samaje. avatinAM mahArANuM zivadevInI e bahena thAya. paNa emAM ghaNe phera che. e veLA parakhavAmAM bhUla thaI avantinI mahArANI tarIke te mRgAvatI ja zobhe. teDI meDI paNa bhUla sudhArIe." "mahArAja, avinaya thAya te kSamA. paNa pAcho Apane kAmaguNa." kAmaguNa nahi, vIratva guNa ! ane maMtrIrAja, juo, vitabhayanagarane khedAna-medAna karyA vagara mane japa vaLavAne nathI. ne e mATe zatAnIka upara chata e paheluM pagaluM che. dUta mokalIne khabara Ape ke rANuM mRgAvatIne ApaNA darabAramAM mokalI Ape, nahi te ame AvIe chIe !" paNu mahArAja, rAI zivAdevIne A vAtanI khabara paDaze to? e to bhagavAna mahAvIranAM sAcAM anuyAyI che. Apa te jANe ja che, ke A nagarImAM vAraMvAra Aga lAgatI. keme karI e vaza nahatI thatI, tyAre rAjagRhathI buddhidhana abhayakumArane teDAvelA. temaNe kahyuM ke A daivI Aga che. keI ziyaLavaMtI jaLa chAMTe te zame. ane ziyaLavaMtAM rANI zivAdevIe jaLa chAMTIne zAnta karI. evAM rANIne prakepa thAya temane bhaya lAge che." "juo maMtrIrAja, A rAjakAraNa che. emAM strIonI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 : matsya-galAgala dakhala leza paNa sahana nahi thAya. vaLI zivAdevI te satI che. satI strIo patinI icachAne ADe kadI AvatI nathI. tAkIde dUtane ravAnA kare." citArAnuM kArya saphaLa thatuM hatuM. dharmavaMta maMtrIne Akhare rAjAnI vAtane sahamata thavuM paDyuM. bIje divase dUta ravAnA thaye, paNa enuM pariNAma te nizcita hatuM. je gaye hatuM te pAcho Avye. game te durbaLa mANasa paNa pitAnI patnIne sAme pagale sepe khare! rAjA pradyote bhayaMkara senA taiyAra karI. pracaMDa ghaTApa sAthe e madAne paDyo. enI sAthe enA cauda coda khaMDiyA rAjA paNa caDhayA. dharatI ekavAra yuddhanAdathI gAjI UThI. gAmaDAMo ujajaDa banyAM. navANe nIra khUTayAM. avantine pati vatsadeza para AMdhI ke vAvaTeLanI jema dhasI AvyuM. verabhUminuM eka nAnuM rajakaNa bhayaMkara ghaTATopa jamAvI beThuM. jaja banyAM. navA yuddhanAthI e aDiyA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masyA teramuM hAthanAM karyA haiye zaradaraDatune ThaMDogAra vAyu jema upavanane UbhAM ne UbhA bALI nAkhe cheH ema badhI dharAne ujajaDa karate rAjA pradyota kauzabIne ghero ghAlIne paDyo che. kAlabhairava jevA pradyotane talavAranA baLathI pAcho kADhavo azakya thatuM jAya che. nAnI nAnI sainya TukaDIo laDavA gaI te gaI. pAchI pharI ja nathI. zatrunA lazkarane te mahAsAgara ghUghave che. emAM A zeTha Idhana jevAM vatsadezanAM sainya ene zuM bujhavI zake ! rAjA zatAnika bhAre vimAsaNamAM paDyo che. pitAnI hAra upara hAranA samAcAra ene maLI rahyA che. enI DAbI AMkha pharakI rahI che. apazukana para apazukana e joI rahyo che. paMkhIo amaMgaLa svara kADhe che. dhvajA para gIdha AvIne bese che. ziyALavAM AkhI rAta raDyA kare che. dharma adhyayananA grahomAM naryo sApa nIkaLe che. rAjazALAnI gAyanAM dUdha eAchAM thaI gayAM che. ghaDA haNahaNatA nathI. hAthIone mada jhara baMdha thaye che. bhayaMkara kALamRtyunI chAyAe badhe se pADI dIdhuM che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 maya galAgala rudranI krIDAbhUmi jevI rAjadhAnI bhAse che. rAjA zatAnika divasothI mauna che. ene pote karelI caMpAnI lUMTa yAda Ave che. tyAMnA rAjA dadhivAhanane je krUratAthI mAryo, e smRtimAM sajIva thAya che. bhara zerImAM ghoDe besIne vijetAnI chaTAthI ghUmatAM ghUmatAM tyAMnI prajA para gujaratA julamane je hAsyathI nihALyA hatA. are, evI ja atyAcAranI paraMparA jevAne vakhata AvI lAge pradyota bhAre krUra che. e vinAzamAM kaMI bAkI nahi rAkhe. rAjA zatAnika kauzAMbIne durganI dIvAla para pharI rahyo. dUra dUra ghuvaDa bhAre citkAra karI rahyo hato. pAchalI rAtane caMdra rUperI ajavALAM DhALI rahyo hate. cheDe dUra raNabhUmi dekhAtI hatI. nAnA nAnA TekarA jevI sainikonI leze paDI hatI. vaizAkhamAM kesUDe pRthvI chavAI jAya tema badhe raktavaNuM AbhA hatI. keTalAka dehamAMthI raktadhArA hajI vahetI hatI. enI AjubAju mAMsamajajAne kAdava hato, ne kapAyelI bhujA ne mastakarUpI ma emAM taratAM hatAM. keTalAka adhamaryA sainikenI AchI cIse kAnane sparzatI hatI! rAjA zatAnika vyAkuLa banate cAlyA. AkAzamAM patharAyelA tArAnI jema kSitija rekhA sudhI rAjA pradyotanA sainyanA taMbuo patharAyelA paDyA hatA. A mahAkALa rAjAne ane mahAsAgara samI senAne kema thaMbhAvI zakAya? mahArAja zatAnika jema vadhu vicAra karatA gayA, tema vadhu vyagra banatA cAlyA. teo ga uparanA eka AvAsamAM gayA. tyAMnA paheregIrane hukama karyo ke, "mAre ekAMtanI jarUra che. koIne maLavA mATe mokalIza nahi!" Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthanAM karyAM haiye : 147 aMtara asvastha hoya tyAre ekAMta bhayAnaka nIvaDe che. mANasanA manacittamAMthI e veLA zaMkA-kuzaMkAnI rAkSasI ne bhaya ane mRtyunA kAlabhaira chUTIne khaMDane AvarI le che! eka mANasa ATalI senA sAthe kema karIne laDI zake! mANasa mane mana laDI, hArI, thAkIne nizcaNa banI jAya che. rAjA zatAnikanuM ema ja banyuM! Akho bhUtakALa AvIne sAme UbhuM rahyo ! are, Aja pitAne zvAsa paNa pitAne gaMdhAya che. vikRti ne vikAranuM pAtra bharAI gayuM. pRthvI te ajaba keIdhArAdhAraNa para cAlI jAya che. jamaNe hAthe vA-DAbA hAthe laNe. karmano eka apUrva taMtu sahune niyaMtriI rahyo che. pachI keNa rAjA ke koNa raMka ! tame tamArI zaktithI Aja sudhI ene Thokare caDhAvyuM paNa have samaya bharAI gayA. vizvano nyAyAdhIza jenI pithImAM dayA-kSamA nathI, je dAMtane badale dAMta, mastakane badale mastaka mAge che. ene nyAya cukavavAnI kALaveLA AvI khaDI thaI gaI! saMsAranI strIone vikAranuM pAtra banAvanArA tame-tamArI strI sAme kaI melI najare nIrakhe, e vicAra paNa kema sahI zakatA nathI! jenA tarapha najara nAkhatA pharo che, jene luTo che, badanAma kare che, e paNa tamArI patnI jevI patnI, tamArI mAtA jevI mAtA che ! re zatAnika, saMsAramAM te Aja sudhI zuM sArAM karma karyo ke Aja dayA mAgavAne tAre adhikAra rahe! te je bIjA sAthe AcaryuM, e ja AcaraNanuM A pratyAcaraNa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148: matsya lAgela mAtra che! Aja tane nyAya maLe che-dayAne te hakadAra nathI ! nirbaLa para julama gujAranAra e divase bhUlI jAya che, ke eka dahADo tArAthI adhika sabaLa jyAre tArA para julama gujAze, tyAre dayA mAgavAno tane lavaleza adhikAra nahi rahe. zatAnika pAgalanI jema potAnA paDachAyA sAme joI rahyo! emAMthI mAramAra karato pradyota dhasI Avate dekhAya. thoDIvAramAM pradyota adRzya thayA ne dadhivAhana dekhAye. "yAda che caMpAnI caDhAI! sago sAddha hatA, paNa rAjakIya bahAnA nIce ene cagadI nAkhe. enI strInI zI dazA thaI, e tane khabara paDI ne ! enI putrI te tArA gulAma bajAramAM ja vecANI ! bhagavAna mahAvIra kahetA hatA ke hasatAM karelAM duSTa kama raDatAM bhegavavAM paDe che! pApanuM prAyazcita karavAnI ghaDI AvI pahoMcI che! zatAnIka! have zA mATe bhIru thaI pAche bhAge che! mardanI jema medAne paDa ! te anekanI strIone vidhavA, nirAdhAra banAvI che, tArA eka yuddha pachI hajAro strIo gulAma banI che; karaDee zIla vecavAnAM hATa mAMDayAM che. keTalAMya AzAspada bALako jiMdagI veDaphI galIe galIe peTa mATe bhIkha mAgatAM pharyo cheH ne mAgI bhIkha na maLI tyAre luccAI, degAMI ne duSTatAne paMthe paLyAM che! tArA paga nIce dabAyelI kIDInI sthiti te na Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthanAM karyA haiye : 149 vicArI te-hAthInA paga taLe dabAyelA tArI sthiti keNa vicArI zakaze? prajAnI sevA mATe rAjA che, e niyama tuM bhUlI gayo. prajAne tArI sevA mATe vAparI ! je cekIdAra gAmanI rakSA mATe hatuM, ene badale gAme cekIdAranI rakSA karI. rAjA zatAnika sAme saMsArane nakaze citarAte cAle. are, zerane mAthe savAzera che, e pATha kema bhUlI gaye ! sabaLanI pharaja nirbaLanuM rakSaNa karavAnI zrImaMtanI pharaja garIbane anna ApavAnI. e siddhAMta A visA, ne vADe nirAMte niSphara bhAve cIbhaDAM gaLyAM. rAjAnI pavitra saMsthAe bhAre anartha janmAvyA. tame janmAvelA anarthIe duniyA jarjarita banI gaI tame tamArA vilAsa, vikAra, vaibhava piSavA hajAre tUta jagAvyAM tamane e mATe dunyavI InsApha aDI na zake! ne prajAne e mATe sajA ! paNa Aja daivI nyAya cukavAya che. tamAruM yuddha bIjA yuddhane kheMcI lAvyuM ! re, bAvaLa vALIne kamalakula vaNavAnI AzA nakAmI che! nAnI evI bArI vATe eNe dUra dUra dUra nIra ! be prakAzamAna tAraliyAo para enI unmatta daSTi sthira banI. are, e te mahAkAmI ne mahAkrodhI pradyotanI A hatI! e AMkhe mRgAvatIne mAgatI hatI. mRgAvatInA pratyeka aMgane e lAlasAthI gaLI jatI daSTi hatI! "suMdarIo! tamArA meM para paDadA nAkho! tamArA mehaka caherA puruSanI sukha zAMti haNI le che. tamArA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 : matsya galAgala eka eka AkarSaka avayava upara AvaraNa nAkho-jethI puruSanI AMkha ene spazI na zake! cauda coda khaMDiyA rAjAonuM sanma laIne avatIne pradyota AvyuM che. vikarALa, pUnI, jallAda, krodhI, pradyota mArI nagarIne khedAnamedAna karaze, mArA nagaranI latane lUMTI jaze. je eka paNa sauMdaryavatIne sparyA vinA e keDe nahi choDe! eTaluM ja nahi, mArI rANI mRgAvatIne paNa e laI jaze, enI lAja lUMTaze ! mArA kumAra udayanane e pakaDIne hAthInA pagataLe cagadaze! vinAzane jhaMjhAvAta mArA samagra rAjyane AvarI leze. huM zuM karuM? mRgAvatIne soMpI dauM! nA, nA, e nahi bane ! mRgAvatIne jhera ApIne mArI nAkhuM! enuM gaLuM pIsIne jIva laI lauM! paNa teya e hatyArA pradyotane zI khAtarI thaze ke mRgAvatI marI gaI! citAro enI najara samakSa Avyo. citArAnI AMgaLIethI dhaDadhaDa lohI vahe jatuM hatuM. e kahete hate: "rAjA, te mArI AMgaLI kApI mane jiMdagI mATe nakAme banAvyuM. paNa huM tane mArIza nahi, jivADIza. paNa maryAnI jema! tuM jIvIza paNa azAMtibharI rIte! veranuM vera kema levAya, e Aje tane samajAze. te tArA mApathI duniyAne mApI. duniyAnA mApathI tArI jAtane mApavAnI kadI IcchA na karI ! Aja tAruM mApa kADhI levAnI ghaDI AvI pahoMcI che ! Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthanAM karyAM haze 151 vatsarAjanA meM para mRtyunI bhISaNa vedanA jhaLakI UThI ! bhayanuM gAMDapaNa ene jhanUnI banAvI rahyuM! bhagavAnanI vANI yAda AvI. e kahetA hatA, sahune jIva vahAlA che. badhA jIva jIvavAne cAhe che. sAcuM che. paNa A DahApaNa rAMDayA pachInuM che. are mRgAvatI, tuM paNa maravAthI AnAkAnI kare che! tane ya jIvatara vahAluM che ! maneya jIvatara vahAluM che! mAre jIvavuM che. mRgAvatI, tuM mAre mATe marI phITa ! tuM satI che. huM kAmI chuM. mAre mATe marI phITa. Ava, Ava, mRgAvatI ! tArI baMkI garadana jenA para mArA bhuja pAza vIMTAtA, are, jemAM paherAvavA mATe huM hAra gUMthate e garadana mane pakaDavA de! mUMjhAIza mA ! mAtra huM tane gaLe cIpa daIza! bhayaMkara cIpa daIza. tAro prANa cAlyo jaze. pachI tArA zabane kAmI pradyota zuM karaze! suMdarI, vizvAsa rAkhaje ke tArA koI paNa suMdara lAlitya bharyA avayavane leza paNa hAni pahoMcADIza nahi! vatsarAje potAnA hAthe potAnA gaLAne pakaDayuM. jA jorathI dabAvyuM. vadhu jorathI dabAvyuM. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya cidam sa tI mA satI rANI hAthamAM viSane khyAle laIne AvatAM hatAM. divasathI patidevanAM darzana nahetAM thayAM. rAjAjInA manamAM rANI tarapha divasothI udAsIna bhAva AvyuM hatuM. ghaNIvAra e gaNagaNatA, "rUpavatI bhAryA zatru !" are, je rUpanI tasbIre utarAvatAM, jenAM varNana karatAM thAkatA nahi, e rUpa tarapha ATalI beparavAI ! are, ATaluM rUpa laherAtuM hatuM, chatAM patideva mITa paNa kema mAMDatA nahatA ? yuddhanI jaMjALamAM kadAca bhUlI gayA haze ! paNa dhIre dhIre satIne badhI vAtanI samajaNa paDatI gaI. re, yuddhanA A paDachAyA kauzAMbIne pitAne kAraNe vIMTAyA hatA ! rAjAjIe citArAnA citrane joIne zaMkA karI, ke kadAca ghaNIjI asatI thayAM hoya! hAya re ! A vahema, darda, kalaMkabharyA jIvanathI jIvavuM enA karatAM mRtyu kaMI vizeSa duHkhada nathI ! Akhare emaNe nirNaya karyo ke citA jevA haiyA karatAM, satInI citA sArI ! sukhada! Aja e chellAM darzana levA cAlyAM AvatAM hatAM. patidevanA caraNadvAra para khaDA rahIne chelA juhAra karI levA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satImA H 157 hatA. chatA patie paNa mRgAvatI satI thavAne niradhAra karI cUkyAM hatAM. veza paNa e sane hate. pAnI sudhI keza DhaLatA chuTA mUkyA hatA. bhAlamAM kesaranI meTI ADa karI hatI. sarva zaNagAra sajIne AryAvartanI pavinI Aja asarAone paNa jhAMkhI pADe tevI banI hatI! vasaMtapuSpanI mAhinI deha para virAjI rahI hatI. pAchaLa maMtrIrAja yugadhara mauna bhAve, bharyuM haiye, bhAre pagale cAlatA hatA. satIe dUrga-khaMDanAM dvAra ThekyAM, paNa kaMI javAba na maLe. maMtrIrAja yugaMdhare mahenata karI, paNa niSphaLa gaI! ekAMta eAraDAno paheregIra eTaluM ja be : "mahArAjA kAla rAtathI ekAMtamAM che. badhAne mulAkAtathI pAchA pheravyA che. rAkhI rAta mahArAjAe jora jorathI bolyA karyuM che. bArIo khakhaDAvyA karI che. pAchalI rAte jarA eka jaMpyA lAge che!" maMtrIrAjano vahema vadhato cAlyo. je ke chellA divasamAM rAjAjI nAhiMmata ne nirAza jaNAtA hatA. vAraMvAra kahetA ke, maMtrIrAja Abha phATayuM tyAM thIgaDAM kema devAze! paNa maMtrI rAje dhIraja baMdhAvI hatI. e dhIrajano baMdha Aje tUTI gayo hoya te.... zakti mANasanI zaMkA duniyAne khAya che, ne chevaTe pitAnI jAtane khAya che. maMtrIrAje bAraNuM para jorathI pATu mAryuM ! vija jevAM kamADa jarjarita dIvAlanI jema khaDI paDayAM! Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 : matsya lAgala re AvuM puruSAtana kevuM veDaphAya che! je puruSAtanathI saMsAra nirbhaya thave jaIe, enAthI Aje bhayabhIta banyA che. jenAthI strIe surakSita thavI joIe, enAthI sAzaMka banI che! rANuM mRgAvatIne bhagavAna mahAvIranI e vANI yAda AvI. eNe eka vAra pUcheluM ke jIvanuM sabaLapaNuM sAruM ke dubaLapaNuM! udyamIpaNuM sAruM ke ALasapaNuM! emaNe spaSTa bhAkheluM ke dhamo januM udyamIpaNuM ne sabaLapaNuM sAruM ! adhamanuM dubaLapaNuM ne anudyamIpaNuM sAruM. manathI rANI bhagavAna mahAvIrane marI rahI ne vAdI rahI, paNa acAnaka je dazya enI najare paDayuM, eNe ene ghelI banAvI mUkI. khaMDanA madhya bhAgamAM rAjA zatAnIka hAthapaga prasArIne paDyA hatA. maLamUtrathI emanAM vastro kharaDAyelAM hatAM. meM phATeluM hatuM, ne AMkhanA DoLA bhayAnaka rIte ughADA hatA. kSaNabharamAM e vAtanI khAtarI thaI gaI ke e jIvate deha nahote, mareluM zaba hatuM! rANI pitAnA patidevanI A hAlata na joI zakyAM. e deDayAM, paDayAM ne bebhAna banI gayAM. rAjakumAra udayana thoDI vAramAM deDate Avyo. e hRdaya pIgaLAvI nAkhe tevuM raDavA lAgyo. putranA rudane mAtAnI mUchIne vALI. e jAgatAMnI sAthe raDavA lAgI haiyAphATa vilApa karavA lAgI. maMtrIrAja bhAre cite rAjAjIne yogya aMtyeSTi saMskAranI vyavasthA karI rahyA. atyArano gabharATa vatsadezano vinAza notare tema hatuM. nirAza sainya nAsIpAsa bane tema hatuM. temaNe rAjIne kahyuM: "jharAmAMthI pANI vahI gayuM, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satImAM : 155 mAtAjI! game teTale zeka karIe teya vRthA che! navA pANanI jogavAI karo!" maMtrIrAja, huM te satI thaIza. zabane dena sAthe mArI paNa vyavasthA karazo." rANamA, tame satI thazo, pachI A kumAranuM zuM? A nirAdhAra prajAnuM zuM ? zuM bAjane cakalAMne mALe cuMthavA soMpI devo che?" maMtrIrAje pitAnuM DahApaNa darzAvyuM. A bhAre aniSTha prasaMgamAMthI prajAne e bacAvavA cAhatA hatA. huM jIvIne UlaTI upAdhirUpa banIza. mAre mATe Aja sudhI maravuM jarUrI hatuM-Aje te e dharmarUpa banyuM che." satImA, mAre kahevuM joIe ke te Apa paristhiti samajyAM nathI ! gaI kAle kadAca tamAruM mRtyu jarUrI hatuM, Aje tamAruM jIvana ja eTaluM jarUrI banyuM che. satImA, citAnA aMgArA te tamane kSaNabhara prajALIne hamezAMnI zAnti Apaze, paNuM kartavya-citAnA A aMgArA tamane jIvatAM rAkhIne bhUjaze. kasoTI Aje jIvanamAM che, mAravAmAM nahi ! kumAra udayananA nasIbamAMthI zuM hamezane mATe rAjagAdI mITAvI devI che! vatsarAjanA verane badalo lenAra zuM keIne taiyAra kara nathI ! mahArAjanuM chate putra nakheda vALavuM che!" rANuM mRgAvatIne maMtrI rAjanA DahApaNa para vizvAsa AvyuM. paNa re, pitAnA khAtara te A saMgrAma maMDAya che! eNe kahyuM: "maMtrIrAja! mArA jIvavAthI zuM phAyade che, te samajAtuM nathI. huM jIvatI haIza tyAM sudhI avantipati pAchA nahi phare!" Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 : maya-galAgala "pharaze. rANajI, jarA rAjaramatane anusaro. baLathI eka jaNane harAvI zakAya-buddhithI hajArone haMphAvI zakAya. yuktithI kAma le. kAle sahu sArAM vAnAM thaze." rAjaramatamAM huM zuM jANuM?" "badhuM jANI zake che. ame chIe ne! maMtrIo pachI zuM kAmanA ! rANajI, mAruM kahyuM kare. tame premabharyAM vacanathI rAjA pradyotane kahevarAve, ke rAjAjI gujarI gayA che. kumAra udayana nAno che. koTakAMgarA jarjarita thayA che. badhuM ThIka karI levA de, rAjA ! pachI huM tArI pAse cAlI AvIza." maMtrIrAja, tame A zuM kahe che? mAre meM A vacana ! are, jIvatAM enuM meM jovAmAM paNa huM pApa mAnuM chuM." te huM kabUla karuM chuM, satI mA ! paNa rAjanIti kahe che ke baLavAnane anusaravuM. ATale kapaTayukta vyavahAra vatsadezane bacAvaze, kumAra udayanane rakSaze ne vatsadezanuM satyAnAza thaMbhAvaze. vadhu sArA mATe thoDuM khoTuM karavAmAM kaI deSa nathI, satI mA !" maMtrIrAje gaMbhIra rIte paristhiti samajAvIne vizeSamAM kahyuM: "aMtara kapAtuM hoya ne amInA oDakAra khAIe tyAre koTI kahevAya. manane jarAya rucatuM na hoya, paNa kaI mahAka mATe e catuM karIe emAM ja kharI agniparIkSA. duHkha Ave mRtyu vAMchanArA ane sukha Ave jIvita cAhanArA kAyarane te kyAM to che?" maMtrIrAje tarata ja lahiyAne AmaMca ne eka lekha taiyAra karAvavA mAMDe. emAM lakhyuM: Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 huM vIra zajavo. " mArA patideva ekAeka avasAna kauzAMkhI anAtha che, ne kAI tamArI sAthe nathI. vaLI ame kAi tamArAM verI nathI. mANasanA aMta sudhI-mRtyu sudhI ja hAya vIratva para mugdha che. satImA : 157 pAmyA che. have laDavA mAgatu tema ja vera paNa che. huM tamArA " mATe huM zANA rAjavI, 66 huM vinati karuM chuM ke atyAre pAchA pharI jAe. mArA putra udayana bALaka che. vaLI jagaSTie mAre zAka paNa rAkhavA joIe. pAMca varSanI huM mahetala mAguM chuM. kozAMkhInA jati killAne samarAvI levA Dho, putrane rAja para besADI levA Dho. pachI ghInA ThAmamAM ghI paDI raheze. prIti parANe thatI nathI. puSpa paNe praphullatu nathI, mATe huM vIra rAjavI, mArI ATalI vinati mAnya karazeA. gherA uThAvI leze, ne kauzAMkhInA keTa killAnA samArakAmamAM ceAgya madada karaze. " jo A patrano niSedhamAM javAma Avaze, tA mArA joddhAo, marI phITavA taiyAra che. e maraze-sAthe bIjA gheADAghaNAne paNa mAraze. vaLI jene mATe tame yuddha notarIne AvyA che. enI mAtra rAkha ja tamAre hAtha Avaze. AzA rAkhuM chuM ke verathI nahi paNa premathI kauzAMkhIne jItaze. " patra pUrA thaI gayA, satI rANI ma MtrIrAjanI caturAI para mugdha thaI gayAM. emanA nirutsAhI hRdayamAM AzAnA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 : matsya galAgala aMkura phUTI nIkaLyA. raDatuM aMtara sthira karI peAtAnA suMdara maroDadAra hastAkSara karyo ane rAjadUtane ravAnA karyo. gheADIvAramAM te avantinA sainyamAMthI sulehanI raNabherInA sarAdo AvavA lAgyA. sahue killA para caDhIne joyuM tA sainyazibiro sameTavA lAgI hatI. raNumAracA parathI lazkarI khasavA lAgyAM hatAM. A taraph aMtyeSTi kriyAnI taiyArIe thaI rahI. tyAM tA rAjA caDapradyotanA dUta AvyA : " avantipati potAnI gajasenA sAthe mRtarAjavIne chellu mAna ApavA hAjara raheze." kauzAMkhInA daravAjA khullI gayA. zaraNAI e vilApanA sUra cheDavA lAgI. avantipati pradyota enI gajasenA sAthe agninI javAlAne abhinI rahyo ane kauzAMkhInI senA svayaM rudrAvatAra avantipatine nIrakhI rahI. avantipati pradyote mIThAM vacanathI uyanane pAse AlAngeA, premathI enA khabhe hAtha mUkayo, ne be ghaDI e kumAranI sAme joi rahyo! rANI mRgAvatInI AbehUba mUrti jevA e bALaka hatA. manamAM mAyA janmAve tevuM tenu rUpa hatuM. vAgha jevA avantipatine paNa kauzAMkhInA A mALa rAjavI para vahAla AvyuM. eNe svahaste udayanane siMhAsana para besAryA. peAte Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satImA : 159 ja enA mastaka para vatsadezane rAjamugaTa mUkyo, ne rAjasabhAnI vidAya mAgI. sahue vidAya ApI. pradyotanAM netra mRgAvatIne eka vAra najare joI levA lAlAyita hatAM. paNa ene nirAzA ja sAMpaDI. Akhare eNe vidAya lIdhI. saMdhyAnuM raMgaberaMgI AkAza jyAre jagata para chellAM ajavALAM pAtharI rahyuM hatuM, tyAre avantipatinI pracaMDa gajasenA kSitijamAM cAlI jatI hatI. killAnA buraja parathI mA-dikaro joI rahyAM hatA! mA, zuM A avantipati ajeya che!" "beTA, e ajeya nathI. enI gajasenA ajeya che." kumAra udayana kaMI na belyo. e phakta saMdhyAnA prakAzamAM asta thatI senAne nIrakhI rahyo! ne phakta eTaluM ja gaNagaNyaH ga ja se nA !" vAghanuM baccuM zatrunuM lohI cAkhavA sajaja thatuM hatuM ! Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya paMdaramuM vatsarAja udayana vipattinAM bharyA vAdaLa vatsadeza parathI vagara varasyAM cAlyAM gayAM. maMtrIrAja yugadharanI yukti-prayuktioe tatkAla mATe parAjayanI kAlimAmAMthI kozAbIne bacAvI lIdhuM. jIvato nara bhadrA pAme, e vicAre eka vAra to kharekhara sahu vijayanA je AnaMda anubhavI rahyAM. paNa jene zire AvatI kAlanuM uttaradAyitva che : e pUrepUrAM jAgrata hatAM. maMtrI rAja yugadhara sainya vyavasthAmAM paDayA hatA. pitAne vRddhAvasthA gheratI AvatI hatI, eTale kadAca keI kAma pitAnAthI adhUruM rahI jAya to ene pUruM karavA temanA yuvAna putra gaMdharAyaNane taiyAra karI rahyA hatA. zastra ane zAstra, rAjamaMtra ne rAjazAsana badhAthI ene paricita karI rahyA hatA. vidhavA rANI mRgAvatI satI sItAnI bIjI AvRtti banyAM hatAM. potAnA priya patine zoka vicArIne-potAnA bALA rAjA para badhuM dhyAna kendrita karyuM hatuM. ene zastra zAstra, azva, gaja, saMdhi, vigraha, hepIbhAva vagere aneka Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 11 jAtanuM zikSaNa apAI rahyuM che. mAtA ekanA eka putrane haiyAmAM ghAlIne zikhAmaNa Ape che. nyAyanA, nItinA, udAratAnA pATha paDhAve che. bhagavAna mahAvIranuM jIvana saMbhaLAve che, emanA upadeze kahe che, emanI upadezakathAonuM pAna karAve che. chatAM A satI nArI eka vAta bhUlI zakatI nathI; pitAnA patinuM akALa mRtyu ne eno nimitta bananAra caMDapradyota ! badhI vAtamAM kSamA, udAratA, nyAya-nItinA pATha paDhAvanArI nArI A vAta Ave che, ke Avezamaya banI jAya che. e kahe che, "beTA, tuM vAgha! verInuM lehI pIvAne tAre dharma ! tyAM dayA, udAratA ke nyAya-nIti javAnAM nahi!" mana-cittathI patine ja paramezvara mAnI beThelI rANI raMgarAgathI dUra rahI vairAgyabharyuM jIvana jIve che. Aja gaDhanA mUhabharyA daravAjA racAve che, te vaLI bIjI kAle sinyanI kUca nIrakhe che. vaLI kaI sAMje akSaNadhI ghanudhanI zarate jI emane utsAhita kare che, te kaI veLA azvaparIkSA jevA satI rANI raNamedAnanI mulAkAta le che. bhATa, cAraNe ne baMdIjane vIratvabharyA duhA gAya che, ne avanti tarapha haDahaDatuM vera keLavAya evI kathAo cakale ne cauTe maMDAya che. ghara gharanuM sUtra banyuM che, ke "avanti amAruM zatru che. avantine nAza e amArA jIvanamaMtra che." utsAhI yuvAna ddhAo "maravA ne mAravA mATe thanaganI rahyA che. have teo dezabhakta banI cUkyA che, ne janmabhUminI sevA mATe jagata AkhAnI katva karatAM e kadI pAchA haThavAnA nathI ! janani janmabhUmizca svargAdapi Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 : majya-galagala garithasi! janmabhUmi vatsadezanI sevA karatAM, enA pratApI rAjavI ane rANInI vaphAdArI khAtara game tevAM hIna kRtya karatAM svargane badale naraka maLe te paNa A hA acakAze nahi! alabatta, dharmazAstrIo te kahetA hatA ke raNabhUmi upara maranAra harakoI mATe svarganAM dvAra khullAM hoya che, ne svarganI suMdarIo svAgate hAjara hoya che. ATaATalI sagavaDe haya, pachI keNa nAmarda pAcho haThe ! vatsadezanA A juvAna e vaMTeLa jamAvavAnI yejanAmAM hatA ke jemAM avaninuM strI ke bALaka paNa bharakhAI jAya. zatrunuM nAmanizAna na rahe. bhagavAna mahAvIranAM anuyAyI satI rANuM mRgAvatI A zaurya ne A svArpaNabhAva joI khuza khuza thaI rahyAM hatAM. patinA mRtyuno zoka A verabhAvanAnI jvalaMta AgamAM ThaMDo thaI gaye hate. maMtrIrAja yugadhara paNa evI evI yukitae zeAdhI 2hyA che, ke vAtavAtamAM zatrunA sainyanuM dhanotapanota nIkaLI jAya. mArganAM khetaromAM ke anya ugADAya che. navAmAM dhArIe te paLe halAhala bheLavI zakAya-tenI yejanA vicArAya che. ekAeka dava lagADI zakAya tevAM araNa kASTanAM tho jAya che. rUpAbharI viSakanyAo mArganAM udyAnamAM Azrama bAMdhIne rahe che. zatrunAM vadhu mAthAM utArI lAvanArane InAmanI jAherAta thAya che. kIDanI dayA jANanArAM satI rANI yuddhanI hiMsAne anivArya lekhatAM hatAM. Ama kauzAMbImAM A raNaraMga utsava cAlI rahyo hate. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udadhana : 163 zakA pradyotanA dUte AvatA zastrasAmagrI be AlasAmagrI laIne AvatA. mANasa game teTale vIrdhazALI bane, paNa bene deha te pacA mAMsano me saheje kIDInA DaMkhathI bhedI zakAya tevI cAmaDIno ja rahe che. jagatavijetA bananAra mAnavI emAM kaMI parivartana ANuM zakya nathI. siMha je e mRtyu pAse gheTA je banate kaMI paNa upAye aTakI zakyo nathI. nahi te javA de e vAta. paNa anubhavathI eTalI vAta te jarUra kahI zakAya ke zakitathI bharyobhayo mAnavIonA dudharSa zaktinA puMja nIce paNa eka ajANI azakita dabAyelI hoya che. zakitane paMja satyAnAza vatAvI mUke tyAre pelI nAnIzI nagaNya azakita prabaLa thaIne ene nIcethI agni cAMpIne uDADI de che. rAtane ghuvaDa divase ne nihALavAnI azakitavALo che. viSadhara sarpa paga vinAnA paMgu che. vanano vAgha agnithI bIe che. rAjA pradyotanuM paNa ema ja thayuM. kaMcana ane kAminIno rasi e jIvaDe-e be vAta pAse namI paData. rANuM mRgAvatInA rUpamAM e pitAnI musaddIvaTa khAI beTho. yugaMdhara maMtrI paNa koI vAra premAlApanA, kaI vAra virahAlApanA, kaI vAra RtusaMhAranA, koI vAra vasatotsava te keIvAra kaumudIvihAranA rasabharyo patro lakhatA. rANuM nIce hastAkSara karatAM. rAjA pradyota kAgaLa vAMcI vAMcIne sAhitya, saMgIta ne sauMdaryakalAnI triveNI samI rANI para mane mana sudha thaI jate. e ghero upADIne haTho hato, paNa AvaDA moTA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 : matsya-galAgala sainyane zu nika ekatra karyuM ne have ema ne ema arthahIna rIte vikherI nAkhavuM ? sainyazakita pAse chetA enA upayAga kAM na karavA ? caDapradyote pAtAnA jevA aLiyA rAjA magadharAja zreNika para caDhAI jAhera karI. A samAcAre vatsa dezamAM zAMti pravartAvI. e maLiyA khAkhaDacA che, teA ThIka ThIka vakhata vahI jaze. ma`trIrAja yuga'dhare rANI mRgAvatI vatI eka patra lakhI avantipatine navA nirNaya khala dhanyavAda ApatAM jaNAvyuM ke eka vAra magadhapatine evA raNuraganA svAda cakhADajo ke pharIthI kho bhUlI jAya. A tarapha jenA upara vatsa dezanA saMpUrNa AdhAra hatA, e kumAra udayana paNa dhIre dhIre yAgya thatA jatA hatA. maMtrIrAja yugadhare pAtAnA putra paNa enI sAthe caiAnyA hatA, ane samavayaska hatA. suzikSita hatA, suzIla hatA. vidvAna hatA, kavi hatA, rasiyA hatA. te raNujaMganA jANakAra banyA hatA. rANI mRgAvatI potAnA khALane tIkSNa nahAravALA mRgarAja banatA nihALIne ane maMtrIrAja yuga dhara peAtAnA putrane peAtAnA jevA ja parAkramI dekhI, mANasa arIsAmAM peAtAnuM pratibiMba nihALe, ema khana jaNAM harakhAtAM hatAM. pazu chellA divaseAmAM bALa rAjA ane bALamatrI ane vanavihArI banyA hatA. divase sudhI jaMgaleAmAM pharyA karatA. jaMgalI hAthIthI bharyAM... vanAmAM e ghUmyA karatA. udayana 'sI bajAvatA te ma MtrIputra sAMbhaLyA karatA. paNa A khasI dhIre dhIre leAkeAnA AkarSaNanA viSaya banatI cAlI. jagadyAnA nAke te pahADanI taLeTImAM vaselAM gAmaDAMnAM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 165 sika nara-nArIo A baMsIsvara viSe aneka kiMvadantIo joDatAM. mahAbhArata kALamAM zrIkRSNanI baMsIne svara madhura mehaka kAmaNagAro hate. evA mehaka svare pharIthI saMbhaLAyA hatA, yuganI pachI ! e svaronA AkarSaNe gAye khIlA cheDIne jaMgala tarapha deDI jatI, govALe pazunI dekharekha bhUlI Atmavilepana anubhavatA ne mahiyAraNe te kamaLa adhara para gerI gerI AMgaLI mUkI keI sukhada vanabhAgamAM sarI jatI. havAmAM svaro ghUmatA ne kaIne kAmakAjamAM citta ja na lAgatuM. rotAM bALa chAnAM rahetAM, bhAMbharatAM Dhera khIlA para UMcuM meM karI svaradizA tarapha nihALI rahetAM. are, A saMtapta pRthvIne zAnta karavA bhagavAna zrIkRSNa pharIne avatAra dharyo lAge che ! A baMsInA svara bIjA koInA na hoya, ATale prANa anya koInA nAdamAM gAjate na hoya. emAM eka camatkAra banyA. jaMgalanAM gAmaDAMomAMthI nAkA paranA eka gAma para vanahAthIonA vaMde eka vAra dhasAro karyo. mahuDAnI Rtu haze. piTapUra mahuphaLa ArogIne mastIe caDelA hAthIoe ramata mATe e gAmaDuM pasaMda karyuM ! sabaLanI ramatamAM te nibaLanuM mota khaDuM hatuM ! gAmanAM nara-nArIo kALe kapAta karatAM nAThAM. paNa hAthIone te mAnava-daDA vaDe khela khela hate. jhADa ne pahADanI ramata te roja ramyA, paNa A pa pica mAnavadaDA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 : majyagalAgala kyAre maLe ! hAtha paDayAM strI, bALaka ke puruSane suMDhathI ulALI phaMgaLavA mAMDayAM. satyAnAzanI-sarvanAzanI bhayaMkara paLa AvIne khaDI thI mAnavI A baLanA peja upara hamezAM buddhinA chaLabala calAvIne je rIte kAbU rAkhate, e Aja nirarthaka nIvaDyo. anAthe grAmajane mATe upara Abha ne nIce dharatI sivAya bIjo AzA na rahyo. ekAeka havAmAM pahelI mehaka baMsInA sUra saMbhaLAyA. are, dhanyabhAgya! maratI veLAe paNa mIThA svaro sAMbhaLatA maravAnuM saddabhAgya varyuM. zAntinA mehaka vAtAvaraNane gherA banAvatA svare badhe gUMjavA lAgyA. pavana, pANuM, pahADa, strIpuruSa, vAtAvaraNa sahu svarathI sabhara banI gayAM. madaghelA banIne tephAne caDhelA vanahAthIo paNa jANe gaMbhIra banyA. eka paLa suMTha halAvyA vinA zAnta UbhA, ne pachI pAchA pagale pharIne dhIre dhIre svaranI dizAmAM cAlyA gayA. gAmaDuM ajaba rIte sarvanAzanA paMjAmAMthI bacI gayuM! leke bolI UThyAM. "are, eja vRMdAvanavihArIe ApaNuM bhera karI! kaMsavadha karanAra bhagavAna zrIkRSaNe ApaNAM kaSTa kApyAM! dhanya dhanya vardhanadhArI !" badhethI jayajayakAra pragaTI nIkaLyo. paNa jANakArIe jANI lIdhuM ke e baMsI bajave emane taruNa rAjA udayana vatsarAja che. hastikAnta vINAnI eNe sAdhanA karI che. e nAdasvara mATe eNe bhAre tapa tapyuM che. ajaba Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 167 brahmacarya sAdhyuM che. e svAmAM evI saMkalpasiddhi pragaTAvI che, ke manuSya tA zuM, jagalanAM jIvA paNune jaMgalanA jIvA te zuM-pavana pahADa ne pANI pazu-pavana, pahADa ne pANI tA zuM paNuM vRkSa, DALa ne vanaspati paNa mugdha bhAve vaza thaI rahe ! A vartamAna tarata ja rANI mRgAvatIne maLyA. verabhAvanI ArAdhanAmAM AMtara bAhya nimagna banelAM rANI A samAcArathI cha cheDAi UcAM " maMsIthI te ApanAM vera vaLAze ? " jamAnAne pichANanAra maMtrIzvara yuga dhare kahyuM: " rAjamAtA, vera levAnA ya aneka prakAra che. keTalIka vAra zatrune harAvIne haNavA karatAM jivADavAmAM veranI adbhuta vasUlAta hAya che. mArA mALA rAjA paNa AvI kAi veravasUlAtanI taiyArImAM kAM na hAya! matrIrAja, tame teA amAruM aMga che. tamArAthI vAtanuM rahasya na chupAvAya. mane zaka che, ke pitAnA jevI rUpameAhinI putramAM pragaTI na nIkaLe ! Akhare tA e satAna kAnuM ? idriyasukha-pachI bhale e grUpa, rasa, ga dha ke sparza'mAMthI ekAdanuM hAya, paNu e eka sukha pAMce sukha ekatra karyo vinA ja patuM nathI. svaramAhanInuM avibhAjya aga saudarya - mAhunI che. " '' " tA rANIjI, cADhA tapAsa mATe nIkaLIe. mane tA mane hIrA jevA lAge che! "enuM ja nAma mAmApa ! kALuM saMtAna paNu ane gAru gArDa lAge. cAlA, ApaNe pravAse nIkaLIe. ApaNI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 : matsya-galAmala verasAdhanAnI eka paNa kaDI huM ni`La rAkhavA mAgatI nathI. nirmaLa rahI gayelI eka kaDI AkhI sAMkaLa chinnabhinna karI zake che, e tame kayAM jANatA nathI ? " " satI rANI ! jeTaluM jANIe chIe enAthI jIvanamAM ajANyu' ghaNuM che. jenA tAga ame musaddIe tA zuM, mahAtmAo paNa meLavI zakayA nathI ! " maMtrArAje kahyuM. chellA keTalAeka samayathI matrIzvaranI vicArasaraNI kaIka sAttvika bhAva tarapha jhUkatI dekhAtI hatI. satI rANI peAte paNa dharmaniSTha hatAM. bhagavAna mahAvIranI pariSadyAnAM eka anuyAyI tarIke peAtAnI jAtane lekhAvatAM, paNa jyAre verane peAtAnA dhama lekhyA hAya tyAre AvI tAttvika vArtAnA ragaDA zA ? maMtrIrAjane rANI jA mIThe ThapakA ApatAM tA matrIrAja kahetA : " satI mA, ver ane vaLI dharma ! viSa ane vaLI amRta ! e te kevI vAta! dharma tA kSamA ja hAI zake ! vadvatA byAghAta jevuM kAM bhaNA! jaLa game tevuM garama hAya, paNa tenAthI Aga na lAge ! " paNa rANI pachI AgaLa na vadhatAM, dharma carcAnAM zeAkhIna hAvA chatAM, Aje te rAjacarcA sivAya emane kaMI rucatuM nahAtuM. ane eka dahADA rAjahasti upara taruNu rAjA ane taruNu maMtrInI zodhamAM nIkaLyAM. vanaja galanI zeAbhA aparaMpAra hatI. phUla, phaLa ne paMkhIothI jaMgalamAM maMgaLa racAI rahyuM hatuM. paNa rANI te trune AMtaravA mATe karyu sthaLa sugama che, enA ja vicAramAM hatAM. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 169 mArgamAM vanahastionA vinAzamAMthI baceluM peluM gAma AvyuM. sahue "jaya he mahArAja udayana vatsarAjane' nA nAdathI rANI ane maMtrInuM svAgata karyuM ! badhI kathA vistArIne kahI, paNa rANajIe emAM khAsa lakSa na ApyuM! putrane A vijaya emane mana mahattavane naheAte. mAnavajIvanamAM evAM nAnAM moTAM parAkrama te cAlyA kare che, paNa sAcuM parAkrama te eja je lakSyasAdhanAmAM lekhe lAge! rANIe putranI bhALa pUchI. kyA vanajaMgalomAM atyAre vihare che enA vartamAna mAgyA. paNa svairavihArI rAjanAM pageru keNu kADhI Ape ! tyAM ekAeka havAmAM pelA vINasvare guMjI rahyA. rAjahastie pitAnI sUMDha hileLavI baMdha karI. e stabdha banIne paLavAra Ubho rahyo. grAmyajAe kahyuM: "mA, A e ja svara ! Apa hoddA para zAMtithI besI raho. A hAthI svayaM Apane tyAM laI jaze. aMkuza te zuM, avAja paNa karaze nahi. nahi te sahu kaMI phagAvIne e cAlyo jaze ! A svaramAM mAtAnAM hAlaraDAM, patnInA nimaMtraNa-sAdanI mAhinI che. jene paze che, e sudhabudha bhUlI jAya che!" zastranI zaktithI suparicita rANIne A svarazakti addabhuta lAgI. paLavAra sthira thayela rAjahati vagara doryo svaradizA tarapha derAI rahyo hato nadI, navANa, vana, jaMgala, aTavI araNya vaTAvate hAthI-tIra jema lakSita sthaLa tarapha jAya tema cAlyo jate hate. AkhAya vanapradeza ajaba svaramohanItha gUMjI rahyo hato. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 : mayagalAgala baMsIne e addabhuta bajaveco pahADanI eka taLeTImAM, rUperI jharaNAne tIre, kadaMbavRkSanI DALa para beTho beThe svara cheDI rahyo hato. eka zilA para siMhanI jALamAM mAthuM pasavArate azva stabdha banyuM khaDe hato. taLeTImAM hAthIenAM vRda gAyanA dhaNanI jema namra banIne khaDAM hatAM. caMdanakASTha vaNatI bhIlaDIenA hAthamAM bhArA rahI gayA. hatA ne UbhI jholAM khAtI hatI. udayana !rANIe cIsa pADI. AvA suMdara vAtAvaraNamAM, re, A nAda-paththara koNe pheMkyo ! hAthIe chIMkoTA nAkhI rahyA. kesarI siMha gaI rahyA. kasturI mRga sugaMdhanAbhi chupAvatA havAmAM uchaLyA. "udayana! tArI bALaceSTA chAMDI de!" satI rANanA surekha adharomAMthI amI nahi-verajheranI varSA thatI hatI. AkhuM vana A nAdamAdhuramAM tarabaLa hatuM tyAre verabharI A vIrAMganAnuM haiyuM becenImAM taraphaDI rahyuM hatuM. mA, A mA !" vINAnA svaro thaMbhyA kadaMbanI DALa parathI madhura avAja AvyuM. lAgala ja udayana kudIne bhUmi para AvyuM. ke rUpALe kumAra! kevI sauMdaryabharI taruNAvasthA ! taruNe rAjahasti pAse AvIne chalAMga dIdhI. eka chalAMge gaMDasthaLa para jaIne UbhuM rahyo. mAe taruNa putrane gedamAM kheMce. svarapravAha sthagita thatAM vanamAMthI AvelA hAthIo pITha pheravI hyA hatA. kesarI siMha ALasa maraDatA UbhA thayA. hatA, ne Darapoka karatUrI mRga kudatAM kUdatAM adazya thatAM hatAM. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 17 "vatsa, tArA bApane khUnI hajI jIve che." "huM jANuM chuM." te pachI A rAgaraMga!" "zAnA mA rAgAraMga ! meM suvALAM bichAnAM sevyAM nathI. palaMgamAM kadI paDhaSo nathI. pakavAna kadI ArogyAM nathI. strIne svamamAM paNa samajI nathI. mA, pachI zAnA rAgaraMga!" "A baMsI! A vAtAvaraNa ! A ghelI banelI grAmya vadhUo! beTA, tArA bApane khUnI pradyota Aja magadhanA sImADA para laDAI cheDI beTho che. magadhanA mahAmaMtrI buddhinidhAna abhayakumArathI ene pAlo paDyo che. jaladI e jItI nahi zake, paNa teTalA kALamAM ApaNe taiyArIo pUrI karI levI joIe ne !" "enI ja taiyArImAM chuM. mA, mane sUte na samajIza. siMhaNane putra chuM. tiyArImAM ja chuM. mArA bAlamaMtrI ne mitra yogaMdharAyaNane magadhanA vartamAna meLavavA mokalyA ja che." khAkhanI taiyArI, beTA! zuM vaNAthI vikarALa zatru vaza thAya kharo ! alabatta, suMdarIo jarUra vaza thAya." rANanA zabdomAM vyaMga hatA. mA, tyAre te na samajI! te eka divasa nahotuM kahyuM ke rAjA pradyotanuM kharuM parAkrama gajasenA che." " avazya. >> Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 : matsya-galAgala e gajasenA vipharI bese te e vikarALa vAgha garIba gheTuM banI jAya ne !" gheTuM bane ke na bane, paNa jaladI vijaya na meLavI zake !" basa tyAre. A viNAnI sAdhanA e mATe ja che. A vINAne sAmAnya na samajIza, mA ! e hastikAnta vINA che. bAra bAra varSanAM brahmacarya sAdhyAM hoya, e ja A nAda svara cheDI zake. A svare sAMbhaLyA ke gajasenA raNamedAna chAMDI deze." "dhanya putra! dhanya vatsa!" rANI khuza thaI gaI. mAe kaMI paNa bolyA vinA putrane godamAM laI lIdhe. cumIothI ene navarAvI nAkhe. juvAnInA dvAra para ubhelA putrane nAnA bALanI jema vahAla karavA lAgI. enA vALa samAya, gAla pUMchaDyA ne mIThA kaThe kaMI kaMI gAvA lAgI ! juvAna putra samajatA ke tribhuvana para sattA calAvI zake tevI mAne vidhAtAe joIe tevA saMyoge na ApyA ! vidhavA mAtAnuM pUrNa caMdra jevuM meM e nIrakhI rahyo "mA, tArA meM para kavitva karavAnuM dila thaI Ave che. pRthvIne amRtasudhAthI nAna karAvatI pUrNimA zuM A mukhacaMdrathI vadhu suMdara haze! bhagavatI vasuMdharAnA hadayapaTamAM zuM tArA adharamAM vahetA amRta jevI saMjIvanI sudhA haze kharI!" "beTA, tuM kavi thaI jaIza. koI rAjakumArInI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja udayana : 173 zodhamAM ja chuM. keI kAvyakalAnI rasiyaNa zeAdhI lAvIzuM. menA-popaTa jevAM tame baMne pachI rAjajharUkhe besI kAvyakala karyA kare che. paNa beTA, pahelAM tAruM pitRRNa adA kara, nahi te tArA bApa je sauMdarya ghelA banI kaMI kaMI anartha netarI lAvIza." mA, mArA kavitvane viSaya tuM che: vIratvane viSaya pradyota che." udayana kaMI kaI kAlI paMktio bolavA lAge. mRgArANuM ene nIrakhI rahI. pitAnuM sauMdarya enI rekhAe rekhAmAM UtaryuM hatuM. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya seLayuM baLa ane buddhine jhagaDe saMsAramAM sarvatra zaktinAM jharaNa bharapUra vahyA karatAM hoya che. nirbaLa mAnavI sahelAIthI enuM pAna karI sabaLa banI zake che. paNa Azcarya ane anubhavanI vAta e che, ke e jharaNanuM pAna karIne sabaLa banelA nibaLa pitAne prApta thayelI zaktithI anya nirbaLone satAvavAM zarU kare che! saMta nirbaLa sabaLa banavA prayatna kare che, ne e paNa sabaLa banI anya nirbaLane saMtApe che ! Ama sabaLa-nirbaLanI jhAlajhalAmaNa saMsAramAM cAlyA kare che. zakita pAmIne jeNe bhakita jALavI hoya evA saMsAramAM viralA hoya che. zakitanI sAthosAtha garva, abhimAna ne ahaMtA pragaTa thaI jAya che. sabaLa banela mAnavI saMsArane pitAno sevaka, pitAnA upaganuM dhAma mAnI le che, ne pariNAma e Ave che, ke e sabaLane khAnAra nave sabaLa nIkaLI Ave che. saMsArane kaI khAI zakyuM nathI. viSayane kaI bhegavI zakayuM nathI. saMsAra sahu koIne khAI gayuM che, viSaye sahu keIne haNI nAkhyA che, Aje je haNanAra. che e kAle haNanAra che. Aja je kasAI che, e kAle gheTuM che! paNa zakti pAmIne paNa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaLa ane buddhinA agaDho : 171 namra rahenAra satA ke mahetA sivAya A rahasya kAI pAmyuM nathI. kSamAma dira zramaNa bhagavAna mahAvIra divasethI tu A nahAtA kahetA. are rAjAe! tame sudharI. tame sudharazeA tA prajA sudharaze. yathA rAjA tathA prajA ! saMsAramAM zakitano saTTupayAga jeTalA thayeA haze, enAthI enA durUpayAga vizeSa thayA che. zaktithI zAntinuM sAmrAjya jeTaluM prasaryu haze, enAthI pralayanuM pUra vadhu vahyuM haze. A tattvajJAnanI pratIti mahAmatrI yuga ne temanA putre karI ApI. magadhanA raNamedAna para zatrunI carcA jovA gayelA A kuzaLa juvAna ghaNA divaseA bAda badhI mAhitI lai ne AvyA hateA. vatsarAja udayana, rANI mRgAvatI ane mahAmaMtrI yugadharanI hAjarImAM A juvAna maMtrIputre peAtAnI kathA AraMbhI: ' avantipatti pradyota ane magadharAja zreNika mi'bisAra vacce je yuddha laDAyuM ane huM yuddha kahetA nathI, mAtra maLa ne buddhino jhagaDA kahuM chuM. " maMtrIputranI vAtanI navIna prakAranI rajuAte sahune AzcaryamAM nAkhyA. tamAmanI yAta viSenI iMtejArI vadhI gaI. vAta AgaLa cAlI, '' vAta evI anI, ke madhamAM avantipatinI caDhAinA jevA samAcAra maLyA tevA mahArAja zreNike peAtAnI maMtraNAsabhA khAlI. keTalIeka gupta vicAraNA bAda sahue A yuddha sa McAlananI tamAma javAbadArI mahAma`trI buddhi nidhAna alayakumArane suprata karI. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 : matsya galAgala " yuddhatA kharekhara bhayaMkara thavAnuM. avantipati sAmAnya laDavaiyA nahAtA. enA pracaMDa sainyakhaLa pAse bhalabhalA rAjA mAmAM taraNuM lai adhInatva svIkArI salAmatI zeAdhatA. mahAmaMtrI abhayakumAre sainyane sajja thavA AjJA ApI, paNa khIjI kaMI vizeSa taiyArI na karI. vAvaTALane vege. arthAntanuM lazkara AvI rahyuM hatu. have tA kAle pATanagarInA du`ne gherI leze. chatAM re, mahAmaMtrI kALajhALa duzmanane thabhAvavA raNamedAna para magadhanI senAne kAM dvAratA nathI ? magadhanA cAddhAo kaMi sAmAnya naheAtA, chatAMya magadhanI prajAne peAtAnA buddhinidhAna maMtromAM zraddhA hatI, vizvAsa hatA. e mAnatI ke A dharmavIra ne ka`vIra, surata maMtrI evA kAi camatkAra karaze ke zatrunuM sainya vagara laDaye bhAMgI paDaze. zraddhAnI paNa kaseATI thAya evI kaTokaTI UbhI thaI. kALabhairava jevA avantipatie rAjagRhane gherI lIdhu. enI sAgara samI senA dUra dUra sudhI patharAi gaI. hAthIe huMkAra karavA lAgyA. azvo khU`khAravA lAgyA. rAjagRhanI saLagatI bhAi ALaMgavAnI ne vahetI khAI taravAnI ceAjanA ghaDAvavA lAgI. cauda cauda khaDiyA sAma'tarAjAgmAne judI judI kAmagIrI para mUkI dIdhA. ATaATalI magadhane rALavAnI taiyArI chatAM mahAmaMtrI abhayakumAranA peTanuM pANI paNa hAlatuM nathI. chellA cAreka divasathI vahelI prabhAte rAjadugA~ para keTalAka dhanudharA sAthe e dekhAya che. havAmAM e cAra tIra eka kAgaLanA kaTakA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLa ane buddhine jhagaDe : 177 sAthe cAlyAM jatAM dekhAya che, bAkI kaI pravRtti dRSTigocara thatI nathI. chatAM prajA naciMta che kAraNa ke pitAnA prANa eka javAbadAra vyaktinA hAthamAM salAmata mUkyA che.' | zraddhA moTI vastu che. keTalAka divaso bAda avanitapatinI senA moTA ghoMghATa sAthe ghere uThAvIne pAchI pharI. rAjA pradyota te evA vegathI pAcho pharyo ke na pUcho vAta! ane rAjadhAnImAM pahoMcIne eNe caude coda khaMDiyA sAmaMta rAjAone kedamAM pUryA! paNa kaMI vAMkagune ! bicArA sAmaMta rAjAe te InAmane badale kArAgRha maLeluM joI AbhA banI gayA. bIje divase emane nyAyasabhAmAM UbhA karavAmAM AvyA, tyAre badhA bheda khulyA. rAjA pradyote kahyuM ke "raNa medAna para AvIne zatru sAthe bhaLI javAne bhayaMkara droha tame karyo che. enI sajA mAtra dehAMta daMDanI ja hoI zake !" "paNa mahArAja avati pati pAse enuM kaI pramANa te haze kharuM ne!" rAjAe pUchayuM. jarUra. juo A tamAro chUpe patravyavahAra ne tamArA taMbU nIcethI nIkaLeluM A jarajavAhara !" avantipatinA IzArA sAthe e badhuM hAjara karavAmAM AvyuM. ghaDIbhara code sAmaMta rAjAo e joI rahyA. bhAre banAvaTa karavAmAM AvI hatI. e patro magadhanA mahAmaMtrI abhaye lakhelA hatA, temAM je sAmaMta rAjAe magadhane jatAvI de tamane InAma hatAM. A patramAM kone avatine kayo bhAga Apa, ne kene magadhane kayo bhAga Apa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 : mAya gallAla je ume reDa jarajavAhara keTaluM kApavuM tene ullekha hato. keTalAkane te pahecA vadhAnI vAta paNa emAM hatI. ne jene "oMcADavuM hatuM tenA taMbU nIce hatA e maLI paNa AvyuM hatuM. rajU thayeluM jarajavAhara ene pratyakSa purA hatA. kahe, AthI vadhu sAbitI zuM joIe? mahArAja, A tarakaTa che, mahAmaMtrI abhayakumAra buddhinidhAna kahevAya che. hajAra lazkaranuM baLa eka enA mastiSkamAM che. " huM badhuM jANuM chuM bhagavAna mahAvIranI pariSadAmAM mArI jema e paNa besanAre che. paNa jyAre magadhanA pATanagaramAMthI eka paMkhI paNa AvI zakatuM na hoya tyAre A badhu kema AvyuM?" "ame paNa e ja prazna karIe chIe. mahArAja, A te enI pUrvataiyArI ja hoya. enI rAjaramata jaladI samajAya tevI nathI. ane amArI rAjabhaktine nANI jevI hoya te game te paLe ame kasoTImAM khaDA rahevA taiyAra chIe." sAmaMta rAjAonA avAjamAM satyane nirdoSa hatA. avantipati protanA dilamAMthI zaMkAnI vAdaLI sarakI gaI ene tarata ja bhAna AvyuM, ke buddhinidhAna maMtrI ene AbAda banAvI gaye. have game te rIte ene badale levuM joIe. pharIthI kUca karavI? thAkeluM sibhya A jAtanA prathama hIna rajhaLapATathI kadAca kaMTALI uThI baLa kare te! hAya Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLa ane buddhinA aA : 179 kArAgRhamAM baMdI banIne amAna pAmelA sAmata rAjAe have eIe teTalA jhanUnathI na paNa laDe te ? tA!!! tera maNanA tA! avantipatie Akhare nirNaya karyo ke buddhinidhAnane buddhithI ja parAsta karavA ! X ra 27 " khULa karI, buddhinidhAne ! dhanya maMtro ! " rANI mRgAvatI vacce besI UThayAM. "ne khUba karI mArA khAlamaMtrIe ! bhAre bheda lAvyo. vAru, pachI zuM thayuM te kahA ! " bAlarAjA uDDayane kahyuM. * 66 aLa ane buddhinA jhaghaDA AgaLa vadhyuM: " maMtrI cAga dharAyaNe vAta AgaLa calAvI. 88 avantipati e ujainInI kuzaLa gaNikA AlAvI. mahArAja, avantikA suMdarIe bhArata bharamAM vikhyAta che. madranI strIone rUpa hAya che, kAmaru dezanI strIomAM kAmaNu hAya che: paNa avantikAomAM je sau`, sAhitya ne saMskArane triveNI saMgama hAya che, tevA anyatra maLatA nathI ! vizvamAM jue tA e agresara, kAvya, chaMda, duhA, helikA-prahelikAmAM e prathama Ave! zaNagAramAM jue tA enuM cApalya sahuthI caDhatuM. rAjakAraNa dharma kAraNuM sahumAM e bhAga le! avantinI abhisArikAe para tA bhalabhalA cAgIo ghelA banI gayA che!" " vAtamAM bahu meNu nAkhIza mA!" manIdhara mAla Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 : matsya galAgala yuga'dhare putrane anya vigatAnA pravAhamAM ghasaDAtA joI kahyuM: tAkAta hAya tA tArA rAjAne evI kAI adbhuta avantikA lAvI kreje !" 66 " e teA nakkI karI rAkhI che." " kANu ? '' "" 16 vAsavadattA ! ,, mahArAja pradyotanI lADaghelI putro? vAha, ghara phADavuM tyAre sAmAnyanuM zuM kAma phADavuM! vAru, vAru! tuve tArI vAta AgaLa calAva. " rANI mRgAvatIe kahyuM. ' rANIjI, Apa jANeA ja che!, ke bhagavAna mahAvIre peAtAnA upadezane AcaraNamAM mUkanArano eka saMdha-samAja sthApyA che. emAM sAdhu, sAdhvI, gRhastha puruSa ne gRhastha sro ema cAra bhAga pADavA che. bhagavAna mahAvIranA anuyAyI gRhastha puruSa te zrAvaka kahevAya, gRhastha strI te zrAvikA kahevAya. ApaNAM cadatA jemanA hAthe aDadanA bAkaLA temaNe lIdhA hatA, temane sAdhvI samudAyanAM netA manAvyAM che. * bhagavAna mahAvIra kaeNvaLajJAnanI prApti sudhI ekAkI hatA. pachI te apApA nagarImAM AvyA. ahIM, 11 brAhmaNu paDitAe sahu prathama peAtAnA ziSyagaNu sAthe temanA upadezane svIkAryAM ne ziSya thayA. Ama jJAnI, dhyAnI te tapI brAhmaNeAe bhagavAnane mA prathama graMtho. pachI rAnta zatAnikane tyAM rahelI caMdanAe paNa saMsAratyAganI icchA dAkhavI. ene prathama sAdhvI banAvI abhayakumAra prathama zrAvaka thayA. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLa ane buddhine jhagaDe : 181 AmAM saMsAramAMthI saMnyAsa levAnI tAtkAlika sagavaDa na hovAthI, chatAM bhagavAna mahAvIranA upadezane anusaravAnI pUrNa taiyArI hovAthI mahAmaMtrI abhayakumAra prathama zrAvaka thayA. bhagavAna mahAvIranA anuyAyIone saMgha racAye, eTale e saMghanA harakoI sabhAsada mATe emane amApa prema! ane sAthe prema te sarva kaMI kurabAna karavA taiyAra rahe. A premane geralAbha levAne rAjA pradyote nirNaya karyo. eNe sarva kaLAkuzaLa eka gaNikAne zrAvikA banAvI. bhagavAna mahAvIrane upadeza zikhavADyo ne mokalI rAjagRhimAM! bhagavAna mahAvIranA dharmanA anuyAyI zrAvikA banIne AvelI A avantikAo, rAjagRhimAM te bhAre dhUma macAvI. sAdhuo mATe jelAM pAMca mahAvratanI jema gRhazA mATe jAyelAM pAMca aNuvratanI ne sAta zikSAvratanI e carcA karyA karatI. keIne upadeza detI ne kahetI"juo bhagavAna mahAvIre gRhastho mATenAM A vrate Ama kahyAM che. juo. sthala hiMsAnA tyAgI strI puruSe keIne bAMdha nahi, vadha na kare, aMgapratyaMga na kApavuM. gajA uparAMta bhAra na bhare. koIne bhUkhyA tarasya na rAkha. evI rIte sthUla mRSAvAdamAM koI para ALa na mUkavuM, gupta vAta prakAzita na karavI, strI-puruSanA marma na khelavA, beTI salAha ke khoTA lekha na karavA. sthUla cauryanA tyAgI zramaNopAsake cerInI preraNA na karavI, cerIne mAla na saMghare, be virodhI rAjya niSedha karelI sImA na oLaMgavI, vastumAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18ra : varasa salAkAra bheLaseLa ke banAvrata na karavI. kuDAM tela mApa na karavAM. cAvatamAM potAnI patnI ke potAnA patimAM saMtoSa dhara. puruSa vezyA, kumArI ne vidhavA na vAM. zRMgArazna na karavI. A vivAha na karavA. ne chelluM parigrahavrata emAM gRha zetravAtu (gharajamIna, hirayasuvarNa, dhanadhAnya, pazu ne gharavakharInuM pramANa nakI kahyuM. A uparAMta sAta zikSAtrata dhArIne zrAvaka* kahe." vAha, kevI suMdara vyAkhyA! eka tarapha bharyuM bharyuM rUSa ne bIjI tarapha A vairAgya ! vAta mahAmaMtrI abhayakumAra pAse pahoMcI. zrAvikAnuM jJAna joI teo khuza thaI gayA, ne dareka prakAre sagavaDa karI ApI. vAta vadhatAM vadhatAM eka dahADo eka sAdharmika (samAna dharmavALAnI)nA hake teNIe parvanA divase mahAmaMtrIne bhejana mATe nimaMtraNa ApyuM. rAjakAjamAM nipuNa maMtrIrAja dharmamAM saraLa citta hatA, AmaMtraNane svIkAra karI jamavA AvyA. pilI banAsTI zrAvikoe bhejanamAM kephI vastu bheLavI hatI. bhejana karatAMnI sAthe mahAmaMtro bebhAna banI gayA. yojanA pramANe avantinA phata taiyAra hatA. eka rathamAM nAMkhIne sahu upaDI gayA. vaheluM Ave ujajainI ! "mahAmaMtrI abhayakumAra jAgyA tyAre joyuM te AvanDikA kArAgAramAM ! emaNe joyuM ke catura kAgaDe ThagA che! paNa A to abhayakumAra ! kyAM jAya tyAM mAga mukAve te nara! avantimAM ya enI lAgavaga vadhI gaI. sahu * zrotti hitavAsayAni yaH sa zrAva : hitopadeza sAMbhaLe te zrAvaka Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLa ane buddhino jhagaDe : 183 jelamAM ya enI salAha levA Ave! rAjA protanI rANa zivAdevIne enA para pUro bhAva! eka dahADe karNATakane eka hata kaMIka samazyA laIne Avyo, avatine te AvI bAbatamAM abhimAna ! eNe aneka vidvAno, buddhimAnene netaryA, paNa keI samazyA belI na zakayuM! e veLA rAjakedI abhayakumAre samazyA ukelI ApI. avanti zaramamAMthI bacI gayuM. eka vAra rAjAne priya hAthI gAMDA thaI gaye. ene laDAI jevuM vAtAvaraNa sarjI DAhyo karI dIdhuM. rAjA pradyota khuzI khuzI thaI gayo, ne eka vacana mAgavA kahyuM. eNe kAM vakhate mAgIza. rANabA, abhayakumAra che magadhane yuvarAja, paNa gAdI nathI levAno. e te sarvasva tyAgIne vahela mATe bhagavAna mahAvIrane paMthe paLavAne. paNa atyAre kyAM che e?" rANIe pUchyuM. e ujajenImAM beThe lahera kare ! eNe te pratijJA karI che, ke bhale rAjA mane bebhAna karI; chAnAmAnA upADI lAvyA. paNa huM te rAjAne sAjA sArA, avantinI bajAra vaccethI baMdIvAna banAvIne laI jaIza. ane te ja mAruM nAma abhayakumAra !" sahu hasI paDyA. paNa rANI mRgAvatI te gaMbhIra rahyAM ne bolyAM "atyAre hasavAne samaya nathI. kALa mAthe gAje che ! rAjA pradyota have nivRtta thaye haze. ene ta A samaje !" sahu gaMbhIra banI aiyA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya sattaramu magaLabhUti mahAvIra Akhare eka divasa rAjA caMDa pradyotanA bhrama bhAMgyA. rANI mRgAvatIe spaSTa zabdomAM tane javAkha ApI dIdhA. << 'sUryane hajAra kamalinIe hAya, kamalinIne eka ja sUrya hAya. satI strIne meLavavAnA manArathA chAMDI kreje. kaMika svadharmanA vicAra karatA thA, rAjA ! 99 rAjA pradyotanA krodhAgni A javAkhathI pracaMDa anI beThA. are, enA ajoDa sAmarthyane cAlAkIthI sahu dhULa meLavanArA maLyA. vizvAse ja peAtAnuM vahANa DUbyu. duniyA vaLI kaI vizvAsa karavA lAyaka che! eNe vatsadezane nAza karavAnI pratijJA karI. AMdhi, vAvaTALa ne ulkApAta samI sainya ne zastrasAmagrI sAthe e kauzAMbI para caDhI AvyeA. A vakhate kAinA cheto e chetarAya tema nahAtA. kAI nA manAvye mAne tema na hatA. saMsAramAM nyAya, nIti ke dharma che ja kayAM ke have huM enuM pAlana karuM! adhI te saMsAranA dharmanI bhAre ciMtA rahe che! Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magaLamUrti mahAvIra : 185 kauzAMkhI ane avanti vacce digpALa TADhI jAya tevu yuddha jAmyuM. rAjA pradyote tvarAthI enA nikAla lAvavA peAtAnI gajasenAne medyAnamAM hAMkI. paLavAramAM gaDhanA dvAra tUTyAM samajo ne kauzAMkhInuM satyAnAza nIkaLI gayuM. mAnA ! hAthIe gajArava karatA killA tarapha dhasyA. evAmAM acAnaka hastikAnta vINAnA svara chUTathA! vAtAvaraNuM navA prakAranA bhAvathI gUMjI rahyuM. bhayaMkara pahADa jevA hAthIonA kAnamAM e svara pravezyA ke jANe dhULanA DhagalA jevA DhIlADhasa thai UbhA rahyA. mAvAe ghaNAM aMkuza mAryA, khame vAra mahu-jaLa pivarAvyuM paNa hAthI na mAnyA te na mAnyA ! e divase emane pAchA laI javAmAM AvyA. bIje divase khamaNI taiyArI sAthe emane medAna para lAvavAmAM AvyA. adhA hAthI bhayaMkara nazAmAM kALa-bhujaMga jevI phA ghUmAvI rahyA hatA. liAnAM dvAranA kaccaraghANa vacce samajo ! hAthIone hulakAryAM! hAthIe dhasyA, paNa tyAM te pharI pelA svara saMbhaLAyA. uchaLatA mahAsAgara ThaMDAgAra ! sUMDha mAMmAM ghAlIne badhA cUpacApa UbhA thaI rahyA. rAjA pradyota peAte raNamedAna para AvyeA. paNa enAthI ya kai ana sa! ya (' mahArAja, kAi hastikAnta vINA bajAve che. mAralI para sApa nAce ema A vINA para hAthI nAce. A hAthIsenAne have upayogamAM levI nakAmI che. jo jaMgalamAMthI hAthI khelAvatI hAya evA * priyakAnta' svare emAMthI chUTayA, tA A badhuM bhAMgI kacaDI, baMdhana tADI jaMgalamAM cAlyA jaze. " Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 : matsya galAmA avantinA vijayanI cAvIrUpa hAthIcenA A rIte niSphaLa nIvaDI. ene sainyanA pAchaLanA bhAgamAM lai javAmAM AvI. paNa have laDAI avazya lAMkhI cAlavAnI. rAjA pradyote lAM gherA mATenI taiyArIo karI lIdhI. peAtAnI rANIone raNamedAna para khelAvI lIdhI. annanA bhaDArA mANavAmAM AvyA. tamAma rastAo para cAkIe mI devAmAM AvI jethI kauzAMbImAM anAjanA kaNa paNa na jAya. gherA ghAlyAne divaseA vItatA cAlyA. kha'ne pakSamAM bhIMsa vadhatI cAlI. kauzAMkhInA bhaDArA khAlI thatA cAlyA ne avantinu sainya paNa khetarAmAM ugADelA ker3I annathI ne haLAhaLa bheLavelA jaLapAnathI rogISTa khana cAlyuM. chatAMya avantinA sanya mATe bahArathI anna-jaLa ANavAnA ghaNA sagregeA hate. rAja pradyota pAtAnA nirNayamAM aDaga hatA. kauzAMane pAdara anAvIne ja pAchA kvA e! yuddhanI devI evI che, ke kai maLe peAtAne kRpAprasAda kAnA para utAraze, te kaI nizrcita kahI na zakAya. ane raNakhelanane utsAha pazu eve che, ke e maravA mAravA mrivAya mojI kaI gagutarI karatA nathI. vAtAvaraNu dhIre dhIre abhIra khanatuM cAlyu ! yuddhane utsAha AsaratA cAlyA ne AvatI kAlanI bhayaMkara 5nAe AvavA lAgI. A pralayamAMthI ugAranA kAi upAya jaDatA nahatA. hAthI ane magaranA grAha thayeA hateA. hAthI evA kAdavamAM khUcyA hateA ke enAthI pIchehaTha zakaya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLasUti mahAvIra : 107 naheAtI. ne magara evA dAMta bhIDAvI dIdhA hatA ke cheDayA chUTatA nahotA! A gaMjabadha koNa choDAve ! mRtyu sivAya te kezu? abhimAnI haMmezAM AdhAra vinAnA hoya che. savamAnathI sAme mukhe ghA daIne ne sAmI chAtIe ghA jhIlIne maravAno sahue saMkalpa karyo ! | Ama zatrurUpI davamAM AkhuM kauzAMbI bhIMsAI rahyAM hatuM, tyAM ekAeka zAtinA samIra vAyA. dizAomAM prasannatA relAI rahI. davajalantI duniyAne ThAravA AkAzamAM jANe navame AvyA hoya evA, zramaNa bhagavAna mahAvIra kozabInA udyAnamAM padhAryA. agnibharI marumUmimAM jANe zAntinI saritA relI rahI. rANa mRgAvatIne dvArapAle A vRttAMta nivedita karyo. mUMjhAI beThelI rANI praphullita thaI UThI. eNe nirAdhAranA tAthane uddhAravA Avate da. pitAnuM abhimAna, chaLa, buddhi, baLa badhuM thAkI cUkyuM hatuM, tyAM anAthanA nAtha AMgaNe padhAryA. eNe mahAmaMtrIne AjJA karI: "nAM dvAra khelAvo. bhagavAnanAM darzane jaIe." "paNa rANIjI, bahAra kALamukha zatru beThe che " bhale beTho. vasudhA para sudhAnI saritA vahetI hoya, pachI haLAhaLanI paNa zI paravA! jenI caraNarajathI rega nAza pAme, jenA kRpAkaTAkSathI gRhe kuTilatA taje, jenI daSTi mAtrathI vAgha ne bakarI matrI sAdhe, e A prabhu che. pavitra jIvananI zakita ApaNe daMbhI, svAthI ne kuTila banI bhUlI gayA chIe. Aja parama tAraNahAranAM pagalAmAM kAM te Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 : vatsarAja udayana ApaNe nAza kAM ApaNe uddhAra ! eka rItamAM ApaNane kaMI khavAtuM nathI." - "paNa rANIjI, kaMI mAnavabuddhi vAparavAnI kharI ke nahi? basa, AMdhaLA thaIne jhaMpalAvI devAnuM !" mahAmaMtrIjI, tame duniyAnA rAjazAsananA dera calAvyA che. huM te strI chuM, paNa eka vAta zIkhI chuM. jyAM mAnavabuddhi mUMjhAIne UbhI rahe, ApaNuM DahApaNanI sImAM AvIne khaDI rahe, tyAM ApaNA vizvAsane pAtra pUjanIya vyaktimAM sarva AkAMkSAo samarpita karI devI ! maMtrI, caMDapradyota paNa pitAne bhagavAnane bhakta kahAve che! kAM enI bhakti sAcI Thare che, kAM enI bhaktinI phajetI thAya che>> mahAmaMtrI kaMI na bolyA. kahevAnuM mana te ghaNuM thayuM ke nizALamAM eka gunA hAtha nIce se nizALiyA hAyaethI zuM badhAne samAna vidyA varaze! vaLI A vAta gaI kAle kAM yAda na AvI? A te vAryAnuM jJAna nathI, hAryAnuM che. chatAM bhale ! bhUMDA bahAne maravuM enA karatAM sArA bahAne maravuM sAruM ke mahAmaMtrI yugadhare senAne kezariyAM mATe taiyAra rahevA Adeza Apyo. strI-bALakane gupta raste cAlyA javA hukama karyo na karyo ne kauzAMbInA durganA daravAjA khelI nAkhyA. e dvAramAM thaIne rANI mRgAvatI sAdAM vastro sajI bhagavAnanA darzane javA nIkaLyAM! ( zvAsozvAsa thaMbhAvIne mAnavI nIrakhI rahe evI A ghaDI hatI. pratyeka ghaDI eka asti-nAsti laIne vItatI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLasUti mahAvIra : 18 hatI hamaNAM avantinI camasenA nagaramAM peThI samaje. hamaNuM jhATakA UDyA samaje ! bharyuM nagara smazAna banI gayuM mAne ! - paNa paLepaLa zAMta vItatI cAlI. bIjI tarapha azoka vRkSa nIce beThelA zramaNa bhagavAna mahAvIranI amRtavANuM vAtAvaraNamAM gUMjI rahI. zaradanA caMdra jevA bhagavAnanA mukhamAMthI. sudhA jharatI hatI. emanI pariSadAmAM rANuM mRgAvatI AvIne beThI! eNe mArgamAM ja joyuM hatuM ke eka haMsanuM nAnuM zuM baccuM bilADI sAthe gela karI rahyuM hatuM. maMtrI rAjane IzArAthI batAvyuM hatuM ke jue, alaukika vibhUtionA nirmaLa jIvanane A prabhAva ! ApaNe te janmathI ja jUThuM, vaMcanAbharyuM ne daMbhI jIvana jIvyA ! jIvanaprabhAvanI ApaNane zI gama! zramaNa bhagavAnanAM cAtaka zA nayana eka vAra rANuM mRgAvatI upara ne bIjI vAra sAme ja gadAhAsane beThela rAjApradyota para pharI gayAM. e nayanaprakAzamAM rANIe UMce joyuM te sAme ja rAjA caMDapradyota ! are, kALanuM kevuM paribaLa yamarAja je rAjA namra bhaktivaMta gRhasthanA lebAzamAM hato. leke ene caMDa kahetA, paNa ahIM te zAMtine avatAra thaIne beTho hato. bhagavAnanI vANI ene sparzatI hoya ema enA caherA parathI dekhAtuM hatuM! mAnavI paNa paristhitino gulAma che ne ! AsopAlavanAM pAna dhImI havAmAM saheja khakhaDyAM. bhagavAnanI vANImAM e ja svAbhAvika palaTe AvyuM.. bharI pariSadAmAM koIne e vAtanI jANa na thaI, paNa rANI mRgAvatI ane rAjA caMDapradyotanuM aMtara hakArA bhaNavA lAgyuM che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 : mahI-AlA "he mahAnubhAve, vaya ne yauvana pANI vege cAlyAM jAya che. cALaNamAM pANI bharI rAkhavuM ne kAmanAo pUrI karavI, baMne barAbara che. bhegI kkI tRSaNa zamatI nathI. vesthI aMtaranI Aga ThaMDI thatI nathI. kAma pUrNa thavA zakya nathI, ane jIvita vadhArI zakAtuM nathI." madharAtane zILe pavana retIne barabacaDA paTane eka samAna banAvI de, evAM sahumAM aMtara banI gayAM. "tame zAnI che ke nahi, tenI ciMtA nathI. tame tarkavAda ke tavavAdamAM kuzaLa che ke nahi, te jANavAnI jarUra nathI. saMcama, tyAga ne tapa tamArI pAse hoya, te tamAruM kalyANa kare pUratAM che." | bhagavAna te daSTAMtazailIthI upadeza ApanArA hatA. emaNe tarata ja eka daSTAMta upADyuM. mahAnubhAva, Asakti bhAre mUMDI cIja che. A bhegavavAthI zAti thatI nathI, paNa ethI Ahuti Apela agnijavALAnI jema bhegalAlasA vadhe che. eka sAcuM baneluM dRSTAMta tamane kahuM chuM. caMpAnagarImAM eka mahAkAmI zrIla paTa sonI hato. te kayAM jyAM jatA tyAM tyAMthI rUpAnI kanyAe pasaMda karIne lAvate, ne pAMcase senaiyA ApIne tenI sAthe paraNate. Ama karatAM karatAM eNe pAMcase strIo ekaThI karI. paNa jema jema AonI saMkhyA vadhatI gaI, tema tema strIonA zItala mATenI tenI zaMkA vadhatI gaI. eNe keTakillAvALuM makAna banAvyuM. aMdara koI pravezI na zake tevA khaMDa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - :. : maMgaLamUrti mahAvIra : 191 abhAvyA. daravAjA para bhacaMkara paMDha paheregIra mUkavA. temaja tamAma patnIone pA karI ke je strIne potAnI pAse AvavAne vAre hoya teja snAna kare, zaMgAra kare, vastra bhUSaNa saje! bIjI kaI kaMI na kare ! A pramANe krama cAlyA kare, paNa enI strIo upara vizvAsa Ave ja nahi. koI bArI upADI rAkhI havA ArevAdavA cAhe A mupita thaI jAya. pitAnA kaI mitra sAthe hasIne vAta kare te bhAre vahemamAM paDI jAya. A kAraNe eNe mitrAne AvatA baMdha karyA ne pAse mitrane tyAM jate baMdha thayo. ekavAra evuM banyuM, ke sonIne keI bALamitra ene jamavAnuM nimaMtraNa ApavA Avyo. sanInI IrachA te nahatI, paNa A mitrane nA kahI zakAya tema paNa nahatuM. anicchAe javAnuM kabUla karyuM, paNa pAMcasoya strIone bolAvI hukama karyo ke tamAre huM na AvuM tyAM sudhI khaMDanI bahAra DokiyuM paNa na karavuM! sonI mitrane ghera javA ravAnA thayA. pAMcaso strIee bhAre chuTakArAne dama kheMce. sanIne pAchA pharatAM vilaMba thaze, mATe sahue ghaNe divase bahAra pharavA javAne IrAdo karyo. pAMcasoe snAna karyuMzuMgAra karyo, vastrAbhUSaNa sajyAM, ne heli-prahelikA macAvatI bahAra nIkaLI. saMjoganI vAta che. pele sanI aDadhe rastethI pAcho pharI gaye. ene pitAnuM aMtaHpura sUnuM mUkavuM na icyuM. ne badhI strIo jAtaMtra rIte AnaMdaprada mANatI hatI, tyAM AvI pahaye! Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 : matsya-galAgala "badhI strIone ThATha mAThe sAthe Anadna pramAda karatI joI ne seAnIne pagathI te mAthA sudhI jhALa lAgI gaI! eNe eka strIne pakaDIne gaLacI maraDIne mArI nAkhI. seAnI esADavA tA gayA rAk, paNa pelA akhaLAnA manamAM AvyuM, ke are, A ekane mArI nAkhI. have eke eke ApaNuM sahune mArI nAkhaze. eTale peAtAnA jIva khacAvavA abaLA samaLA banI. hAthamAM rahelAM dapa NuM vagere sAdhanAthA sAnIne jhUDI nAkhyA. seAnA tyAM ne tyAM 5'catva pAmyA. strIo enA zama sAthe citA jalAvI satI thaI !" bhagavAna ce!lyA. emanI vANIe virAma lIdhA. AkhI pariSadAnAM dRSTi--zara caMDapradyotane mUMgAM mUMgAM bhedI rahyAM. are, A dRSTizara jhIlavA karatAM, deha para talavAranA jhaTakA jhIlavA sahelA che. zaramathI bhUmi mAga Ape te samAi jAu ema rAjAne thaI AvyuM ! chatAM nata mastake pradyota beThA rahyo. bhagavAna jANe sahunA mananI A sthiti parakhI gayA. anekAMta dRSTinA svAmI keAI ekAMta vidhAna karavA mAgatA nahAtA. jevA nara tevI nAro. emanA vANIpravAha puna: cAlu thayA. 66 mahAnubhAvA, A kathA tA hajI adha bhAga mAtra che. adha bhAga hajI zeSa che. pelAM mRtyu pAmanArAM 501 mAMthI seAnI tathA saiAnIe mArelI strI eka brAhmaNane tyAM bhAI bahena tarIke pedA thayAM. seAnI khaMDena thayA, ne zrI bhAI thaI. satI thanArI peDhI 499 stroe eka bhIlapaTTImAM bhIla tarIke janmI, ne lUMTArAnA dhaMdhA karavA lAgI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLati mahAvIra H 193 brAhmaNanA ghera beTI tarIke janmele sonIne jIva bhAre kAmI hato. janmatAMnI sAthe ja e bhAre kajiyALI nIvaDI. game teTaluM kare teya chAnI na rahe. Akhare pilA bhAIne benane ramADavAnuM kAma soMpyuM. bhAIe benanA zarIra para hAtha pheravavA mAMDayo, ne pheravatAM pheravatAM je enA adhabhAga para hAtha AvyuM ke bena caTa chAnI rahI gaI. bAmaNa ane bAmaNu ghaNu khuzI thayAM. bane bhAI-bena A rIte moTAM thayAM. paNa eka vAra brAhmadapaMtIne benanA gupta zarIrane A rIte bhAI ne sparza karate joI krodha caDhayo ne kulakSaNa dIkarAne hAMkI kADhayo. janmathI ja kAmakrodhanI enAmAM bharatI hatI ja. e jaIne pelA 49 ceromAM bhaLI gaye. thoDA vakhatamAM te AgevAna thaI paDayo. eka divasanI vAta che. pAMcaso carAe caMpAnagarI luMTI. A vakhate pelI rUpa-yovana bharI brAhmaNa-bALA (pUrva bhavane senI) keI premInI pAse jatI haze. pelA coro ene upADI gayA. pitAnI pAse rAkhI enI sAthe bhAga bhegavavA lAgyA. Ama divasa vItI gayA. eka divasa kUra lUMTArUone vicAra Avyo ke ApaNe pAMcaso ne A eka ! nirarthaka marI jaze te strIhatyA lAgaze. teo bIjI eka strI upADI lAvyA. tamane Azcarya lAgaze, paNa pelI pAMcaso sAthe bhoga bhagavanArI strIne potAnI A zakya khaTakI. eNe eka vAra lAga maLatAM ene pakaDIne kUvAmAM nAkhI mArI nAkhI! bheganuM kevuM pariNAma!" 13 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 : maya gAgala prabhu thobhyA. tyAM acAnaka eka palIpati je juvAna Ubho thaIne prazna karI rahyo: prabhu, zuM A strI te ja pelI brAhmaNabALA?" hA, bhAI! te ja." prabhue TUMke javAba vALe. "te prabhu! huM bhaginI bhegI thayo. pelA brAhmaNane bALaka te huM ja ! 49 rane jamAdAra ! meM benane bhegavI. prabhu mane Azraya Apo! mane pApIne tAro!" bhAI, tuM jalDa cerane jamAdAra haze, paNa ahIM beThelA keTalAya ujaLA lAgatA ja ceranA prachA saradAra che. kAmarUpI cera, krodharUpI cera, mAyA ne meha rUpI cAra emanA aMtaramAM beThA che, paNa teonI vacce ne tArI vacce phera mAtra eTalo che ke teoe kapaDAM zAhakAranAM paheryA che, bAhA vartana sajjana jevuM rAkhyuM che, eTale chAnAcAra aTa jhalAtA nathI. zarama na karIza, bhAI! pazcAttApa e puNyanA prAsAdamAM pravezavAnuM paheluM pagathiyuM che. je mANasa potAnA pUrvajanma joI zake te saMsAra paranI keTalI Asakti chAMDI che ! Asakti mANasa pAse zuM akArya nathI AcarAvatI ! mATe dharmane samajAve. ane samajIne saMghara nahi paNa anusaro. pApane pApa tarIke svIkAravAmAM zarama nathI. pApane puNya tarIke svIkAravAmAM zarama che." | bhagavAnanI A vANI sahunA aMtaramAM bujhAyelI Atama tane jagavI rahI. sahu pitAnAM aMtara ja rahyAM. rANuM mRgAvatI ApoApa potAnA jIvananI AlocanA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLamUrti mahAvIra : 15 karI rahI. hAthe karIne pitAnuM kevuM kRtrima, banAvaTI jIvana karI mUkayuM che ! vANuM, vicAra ne vartana e traNe ekabIjAnI kevI chetarapIMDI karI rahyA che ! verA vicAramAM eNe zuM na karyuM ! rANInI zuddha buddhi jAgI. eNe Aja jIvananI sonerI saMdhi nIrakhI. e pariSadAmAM khaDI thaI gaI, ne nata mastake belI: "he taraNatAraNa deva! pahelI gunegAra huM chuM. eka tarapha tamAre kSamAdharma apanAvyo, bIjI tarapha veradhamanI pratiSThA karI. mANasa cera banyo che. cAra to kALI rAte corI kare, ANe te dhoLe dahADe zarU karI che. meM para vacana juduM, aMtaramAM raTaNa juduM, vartana ethI sAva juduM. huM mAnatI ke duHkhane kaI devatA mokale che, paNa nA! duHkha kyAMyathI AvatAM nathI, ame ja pedA karyA che. kahevAIe rAjA ane rANuM paNa sAcuM che te garIba jeTaluM sukha amAre nasIba nathI! huM pahelI gunegAra chuM, atyAra sudhI strIcaritrathI jene ThagatI rahI chuM, evA rAjA pradyotane huM Aja bharI pariSadamAM khamAvuM chuM. AzA che ke mArA aparAdhanI teo kSamA Apaze." mRgAvatIe rAjA caMDapradyota sAme hAtha joDayA. rAjA caMDapradyota vicAra karI rahyo. kSamA mahAvIranA upadezane marma ! vaNamAgI ApavAnI hioya tyAM mAgI kema na apAya ! e kSamAnA pratApe te vItabhayanagaranA rAjA udayana pAsethI pote chUTI zakyo hate. Aja mRgAvatI enI sahadhArmika banatI hatI. sahadhArmika Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 : masya galAgala (sAdharmika) pratye vera kevuM! eNe paNa sAmA hAtha joDavA. mRgAvatIe AgaLa kahyuM: " ane huM bhagavAna mahAvIranI sAme-rAjApradyotanI anujJA mAguM chuM... dIkSA levA mATe. sa'sAranA bhAgavilAsa parathI mAruM mana UThI gayuM che. mArA putranI ane patinA rAjanI rakSAnA bhAra emane mAthe mUkuM chuM ! 'verIne premathI vaza karavAnA bhagavAnanA upadezane rANI anusarI. A veLA caDapradyotanI paTarANI zivAdevI vagere ATha rANIo paNa sabhAmAM khaDI tharma, dIkSA mATe rAjA caDapradyotanI AjJA mAgI rahI! rAjA caMpradyota bhagavAnanI dezanAnI dhArAthI niLacitta banyA hatA. eNe hA ke nA kaI na pADI ! rANI mRgAvatIe peAtAnA yuvAna putranA hAtha enA hAthamAM soMpI dvIdhA ne enA maunane saMmatisUcaka lekhyuM. bhagavAne caMpAnI rAjakuvarI vasumatI-caMdanabALA- jene peAtAnA anuyAyIonA catuva dha sadhanI zreSTha sAdhvI manAvI hatI--e A caMdanAne melAvyAM te nave rANIona eja sabhAmAM pratrajyA ApI! sAdhvI strIene sahu namI-vaDhI rahyAM. ! "hu mahAnumAve ! vivekI ja A leAka ne paraloka anemAM zAle tevuM kRtya kare che. eTaluM yAda rAkho ke jene tame haNavA mAgeA che, te 'tame' ja che. jene tame paritApa upajAvavA mAgo che, jene tame dabAvavA mAge , are, jene tame mArI nAkhavA mAgeA che, te paNa 'tame' ja che. A rahasya samajIne DAhyo mANasa koIne Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLasUti mahAvIra H 197 haNa nathI, haNAvatuM nathI. eTaluM yAda rAkhajo ke caMdra jema zItalatAthI le che tema mANasa saMyamathI zebhe che! "zAzvata dharmanuM eka sUtra tamane kahuM chuM: 3varamAM hu tamannA upazama-vikAronI zAnti e mArA zramaNadharmanuM mukhya sUtra che. koI krodha kare ne tame zAnti dAkhave, kaI tamane hAni kare ne tame hase, koI tamAruM laI jAya ne tame udAra rahe, keI avinayI rIte varte ne tame vinayI raho. A mArA dharmanA anuyAyInuM lakSaNa che. garamanI sAme narama, svAthI sAme ni:svAcI, pApInI sAme pavitra rahe! kaDavA jagata sAthe mIThAzathI vartA! tamArA jIvanane uddhAra avazya che. eTaluM yAda rAkhajo ke sahune jIvana priya che. sahune sukha priya che. bIjAnA jIvanathI tamArA jIvanane nabhAvavuM e pApa. bIjAnA sukhanA bhege tamAruM sukha vadhAravuM e adharma. tame cha ne saMsArane jIvavA de. tame sukhI thAo ne saMsArane sukhI rahevA de. sarvane duHkha apriya che. mATe sarva keI prANa, bhUta, jIva ke satvane na haNavA na kaleza de, na paritApa Apa, na upadrava kare. mAre zuddha, dhruva ne zAzvata dharma A che.A dharmane anusaranAre bhale mane na anusare paNa antima lakSane vare che." * je lIlA piyA 3yApuNasarAvuparivuM appiyavahA piyajIviNo jiiviukaamaa| NAtivArajje kicaNaM / + seyaMbaroya AsaMbaro ya buddho vA tahaya anno vaa| samabhAvabhAvI appA lahaI mukhaM nasaMdeho ||sNbodhsttrii Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 : matsya galAgala paNa mahArAja, saMsAra te viparIta rIte cAlI rahyo che " duniyAnI dekhAdekhI cAlaze nahi. gAmamAM rogacALe cAlatA hoya tyAre pacce pALanAre ja bacI zake che." A bhavatAriNe vANIne sahu vadI rahyAM. | rAjA caMDapradyota pariSadAmAMthI pAchA pharyo. kauzAMbImAM pravezya-paNa zatru tarIke nahi, mitra tarIke! e kumAra udayanane sihAsane besADI senA sAthe avanti tarapha pAcho pharyo ! bhagavAna mahAvIranI upasthitie khUnakhAra yuddhane khALyuM, ne pharI vAra zAntinA samIra laherAI rahyA ! Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya aDhAramuM sAramANasAInuM dukha bharata kulabhUSaNa vatsarAja udayana kauzabInA siMhAsane birAjyA che, paNa eNe te gAdIe AvatAM ja bhAre ThATha jamAve che. mAtA mRgAvatI sAdhvI banyAM che, ne bhagavAna mahAvIranA caturvidha saMghamAM bhikSuNI banyAM che. mahAmaMtrI yugadhara paNa kAyAnuM kalyANa karavA pavitra araNyamAM cAlyA gayA che. sUryanuM sthAna agni le tema-maMtrIputra yoga dharAyaNa vadezanA maMtrI banyA che. bAlarAjA ne bAlamaMtrIne joI rAjA pradyota manamAM malakAte hatA, ke AvAM chekarathI te rAjakAjanA mAmalA ukelAyA che karI ? Aja nahi te kAle. mAruM zaraNa lIdhe chUTake che! vaLI A tarapha huM chuM, bIjI tarapha magadhanuM baLiyuM ja che, eTale paNa mane namyA sivAya ene bIje Are nathI ! vagara jItye e jitAyela ja che. vagara hathe haNAyele che. paNa rAjI pradyotane anubhave pitAnI gaNatarI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 : matsya alAgala kheATI paDatI lAgI. je dUta AvatA e vatsarAjanAM vakhANu karatA AvatA. enA rAjya mATe kahetA ke namaLAne ne sabaLAne sarakhA nyAya ne sarakhu` zAsana maLe che. rAjA udayana paradu:khabhaMjana vikramanA bIjo avatAra banyA che. rAte aMdhArapacheDI oDhI prajAnI carcA jovA nIkaLe che. mahArAja, strIe enAM prarAkramanAM gIta joDIne mahAlle mahAlle gAya che. datakathAonA e dhruva anyA che. eka vAranI vAta che. rAjA rAtricaryAe nIkaLyeA haze. kauzAMkhInA gaDhanI dakSiNa bAjuthI koi strInA datasvara AvatA sAMbhaLye. vatsarAja ekalA ja hatA. sihune ane kSatriyane vaLI sAtha kevA ? ekalA ja tapAsa mATe e dizAmAM cAlI nIkaLyA. " aMdhArI ghAra rAta ! vATa bihAmaNI ! mArgomAM daDAnI jema khAparIe rajhaLe. rAnI pazu ne pakSI bhairavI elI ele. paNa Dare e bIjA ! kAI strInuM haiyAne vI dhe tevuM rudana saMbhaLAI rahyuM hatuM! vatsarAja tA e svaranI dizAmAM cAlatA cAlatA eka mATI zukA pAse AvI paheAMcya / . naramAMsanI gadha emane akaLAvI rahI. mana thayuM ke lAva pAchA pharI jAuM! haze kAI aghArInu aghArakama nuM dhAma ! pazu rudananA svarA hRdayadrAvaka hatA. eka rAjA tarIke emanI zI pharaja hatI ! je sAhasathI paga pA bhare tA kSatriya zAnA! prajAnA sukhadu:kha vakhate bhAgI chUTe e prajAnA premI rAjA zAnA ! vatsarAje nAke DUcA daI dara praveza karyA, paNa aMdara praveza karatAMnI sAthe AkhI paristhiti palaTAtI lAgI, suMdara evI guDhDhA hatI. mIThI mIThaDI havA hatI. suMdara suga Mdhita vephUlAnA kuMja hatA. (6 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAramANasAInuM duHkha : 20 emAM beThI eka soLe zaNagAra sajelI suMdara stro beThI beThI raDatI hatI. chIpamAMthI motI gare ema suMdara suMdara AMkhamAMthI azru garatAM hatAM. vatsarAjane joI e suMdarI thaDakI gaI. eNe kahyuM: "kALA mAthAnA mAnavI, tuM "tuM koNa che?" huM rAkSasanI putrI-aMgAravatI!" raDe che zA mATe?" mArA bApanAM burAM kRtyo nIrakhIne. are, e jAnavarane mAre e te ThIka, paNa mANasane ya mArIne khAI jAya che. enA dilamAM dayA nathI, prema nathI, mAnavatA nathI. meM virodha karyo to mane paNa pUrI rAkhe che, ne satAve che! A5 koNa che ? " huM pRthavI parathI pApIone bhAra ocho karanAra eka zUravIra kSatriya chuM. Aja rAkSasanAM see se varSa pUrAM thayAM samaje !" nA, nA, vIra puruSa ! e evo balISa che, ke tuM ene harAvI zakIza nahi! tAruM rUpa ne tArI suMdara mudrA kahI Ape che, ke tuM kaI bhadra puruSa che. jaladI cAlyA jA! tArA jIvitane priya lekhate hoya te A kALaguphAmAMthI jaladI bhAgI chUTa!" kesarI siMha nAnuM hoya che, chatAM madamasta hAthIne harAvI zake che. suMdarI, huM ahIMthI pAcho pharuM te mane janma Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 : matsya lAgala jAyanArI kSatriyANInuM dUdha vAje. kSatriyane vitanA mAha na DAya. " rAkSasanI putrI aMgAravatI vatsarAjane samajAvI rahI hatI, tyAM tA dizAone peAtAnI pracaMDa hAkalathI dhrujAvatA rAkSasa AvI pahAMcyA. eNe kAI navAM pagalAM peAtAnI guphAmAM gayelAM joyAM ne krodhathI dhrUjI UThyo. dhasamasatA guphAmAM Avye tA sAme ja suMdara mAnavIne UbhelA joyA. " vAha, vAha, suMdara bhakSa maLyA !" ema AvIne eNe ilAMga mArI, paNa vatsarAja sAvadha hatA. chalAMga cukAvI mAtha bharI rAkSasanI kamara parathI khaMjara kheMcI laI enI chAtImAM parAvI dIdhuM. pahADa jevA rAkSasa bhUmi para paDayo ne paMcatva pAmyA. varSothI dharAne peAtAnAM pApakarmathI satakhta karanAranA aMta eka paLamAM AvI gayA. pApanA ghaDA bharAI jAya tyAre kAMkarIthI paNa phUTI jAya te AnuM nAma ! agAravatI hAthamAM phUlanA hAra laIne DhADI AvI. eNe hAra rAjAnA gaLAmAM paherAvIne kahyuM: " jivADA ke mArA. tame ja mArA prANa che--pati che, deva che. A takamAMthI mane laI jAA. " A taraph kauzAMkhImAMtA rAjAnI bhAre kheALa thaI rahI hatI. maMtrIrAja pagale pagaluM dakhAvatA AvI rahyA hatA. sahunA manamAM rAjAjInA A du:sAhasa mATe bhAre AzakA hatI. AkhI rAta zodhakhALa cAlI. paNa rAte te dakSiNa dizAmAM kANuM jAya? savAre sahu sAthe e dizA tarapha cAlyAM te eka sauMdaryavatI strIne ghoDAnI pITha para besADIne Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAramANasAInuM dukha : 203 sAme pagale rAjAne AvatA joyA. A joI badhA digadigantavyApI jayanAda karyo. rAjAjIe badhI vAta karI. samasta prajA rAkSasa jevA narAdhamanA nAzathI ne rAjAjInA zauryathI phUlI UThI ! kavioe kAvya racyAM. citrakAroe citra de! naTae nATaka karyA! paMDitae prazasti racI. vedoe AzIrvAda ApyA. hata potAnI vAta pUrI karI rahyo ke rAjA prota siMhAsana parathI garjI UThayo, "jUThA e citrakAro ne eThA TukaDA khAnArA e kavio! khuzAmadIA e naTo ne pAritoSika bhUkhyA e paMDita ! areraste jatI koI strIne rUpALI joIne upADI lAvyA haze-ne pachI hAMkI haze baDAza! e te bApa evA beTA." prabhu, rAjA udayana te bhagavAna mahAvIrane sAce sevA che." "ne huM nathI? sevaka thayA tethI zuM thayu! saMnyAsI. te nathI thaye ne! tyAMsudhI dharma judAM karma judAM! sahu sahune ThekANe zebhe !' dUtane kahevAnuM ghaNuM mana thayuM, paNa bicAro nAne mere maTI vAta kema kare! eNe te AgaLa vadhatAM kahyuM: mahArAja, A pachI svaparAkramathI teo bIjI eka takSakarAjanI putrI paNa paraNI lAvyA che." te e te vanajaMgalanI bhIlaDI ke zabarI ja ene maLe ne! ene vINA vagADanArane kaI rAjakuMvarI DI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 matsya gelAgala varavAnI hatI ! e te "rAjAne gamI e rANuM, ne chANuM viNatI ANa" jevuM karyuM! enAthI bIjuM thaze paNa zuM ? bhale e rUpALo heya, bhale haya, bahAdura hoya, paNa prakhyAta rAjakuLanI eke kuMvarI sAme pagale varavA AvI?" te Akhare rajA mAgI. rAjA pradyote kahyuM: zAbAza dUta! tuM samAcAra te barAbara vigatathI lAvyuM che. jA. evI rIte samAcAra pahoMcADayA karaje. huM tArA para prasanna chuM" dUta vidAya thaye. rAjA pradyote dUra dUra gavAkSamAMthI kSiprA nadInA taTa para najara nAkhI. rAjahastio tyAM snAna karI rahyA hatA. acAnaka ene vatsanI laDAImAM pitAnI kIrtidhajA jevI hAthIsenAnI thayelI phajetI yAda AvI. e sAthe hRdayamAM apakIrtinI kALI baLatarA jhagI UThI. are, duniyAmAM mArA je te DAho mUrkha kaI haze kharo! bIjAnuM eka levA jatAM pitAnAM be khAyAM. rANI mRgAvatI te na maLI, paNa pitAnI patnI zivAdevI ane bIjI sAta rANIo paNa gaI! mRgAvatI eka maLI hatI to-toya saMtoSa lAta, paNa na jANe bhagavAnanI upasthitimAM huM--huM nathI rahI zakate. mAruM vAghanuM mana bakarI beM banI jAya che. roja pApa mATe uttejanA katuM mAruM anADI mane e vakhate pApane pazcAttApa karavA lAge che. rogamAM paNa jAdunI zakti haze kharI ! bezarama jIvane paNa zarama lAgI jAya che. ane zarama te kevI! sage hAthe Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAramANasAInuM dukha: 205 zatrunA bALane gAdI para besADavAnI! duniyAmAM bahu bhalA thavAmAM sAra nathI. mRgAvatIne choDI dIdhe, udayanane gAdI para besAye, huM zuM sAra thaI gaye? mAruM zuM bhaluM thayuM !" ane rUpamAdhuryabharI mRgAvatInI suMdara mUrti AMkha sAme tarI AvI. bhagavAna mahAvIranI pariSadAmAM sAdA vezamAM paNa e kevI zobhI rahI hatI ! rAjakavi kahe che ke strInA dehamAM madhu vase che, e vAta mRgAvatInA dehane jotAM avazya jaNAI Ave che. bhaktibhArathI namelAM enAM aMbemAMthI kevI mAdhurI jharatI hatI! vaya to thaI hatI teya vapusauMdarya kaMI jhAMkhuM notuM paDayuM. rAjA pradyotanI mAnasamRSTimAM khaLabhaLATa macI gaye. kAmaru dezanI dAsI paNa ene sAMtvana na ApI zakI. eNe mahAmaMtrIne hAkala karI. vRddha mahAmaMtrI thoDI vAramAM hAjara thayA. emane jatAM ja rAjAe kahyuM: maMtrIrAja, vatsadezanA medAnamAM ApaNe hAryA ke jItyA?" hAra ke jItane vicAra tyAM mithyA hate. enA karatAM paNa e prasaMga vizeSa hate mahArAja, ApanI udAratAnI, ApanI saraLatAnI, ApanI dhArmiktAnI janatA prazaMsA karI rahI che. dharma samajyA te Apa samajyA ema sahu kahe che. bhagavAnanA badhA rAjavI zikhyAmAM sAcA ziSya tame! ApanA tyAganAM te kavie kavitA racI rahyAM che. teo kahe che ke avatinI saMskAritAne Ape punaH saMskArita karI che ? Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 matsya lAgala " thAlA, maMtrIrAja thANA!" rAjAe maMtrIne vAta AgaLa calAvatA aTakAvyA. " zuM tamane badhAne mAnasika roga vaLagyeA che? AnuM nAma ja duniyA! ApaNe kaiArA dhAkAra jevA ne jagata samaje ke bharI bharI vAdaLI jevA che. bhakti e tA bhUMDI karI. duniyAmAM sArA dekhAvA pariSadAmAM besatA thayA, emAM vAta vikI gaI. are, mArA hAthamAM kai AvyuM nahi ne leAkeAe pANInA parapoTA jevI hajAra prazastime racI tethI zuM! mane tA eja samajAtuM nathI ke svarganI lAlasAmAM kaSTa veThI rahelA saMtA karatAM A pRthvI para svarga utAravA icchanAra ApaNe zA kheTA ! maMtrIrAja ! e A daSTinA mane tApa lAge che. e dRSTinA dAbyA dvAravAI gayA, paNa mArA manamAM te mRgAvatInI chabI hajI DhArAyelI paDI che. svarganI apsarA pRthvI para maLI jAya tA vaLI maravAnI ne satkarma karavAnI ne svargamAM javAnI eMjhaTa zA mATe! sAdhya tA eka ja che ne!" 66 zAntam pApam ! mahArAja, e te sAdhvI banyAM. emane sparza karavAnI zakti dharAvanAra svarga, pAtALa ke pRthvI para have kAi nathI. zANA rAjavIe e vicAra paNa cheDI devA ghaTe! ne svargane paNa bhagavAna kaI pRthvI karatAM bhAre mATu kahetA nathI. e te kamAyeluM kharca karavAnI bhUmi ne Akhare devALuM kADhI deva maTI javAnuM. manuSyajanma ja sarva zreSTha che, jyAMthI mANasa sat cit ne AnaMdasvarUpa mekSa meLavI zake." 66 paNa A vatsarAja udayananI kIrti mAruM haiyuM kArI nAkhe che. are, huM aneka rANIo khAi beThA. e rAja Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sAramANusAInuM duHkha : 207 navI navI lAve che . ene keka karIne lAvyA vinA mane japa vaLaze nahi, paNa matrIrAja, mAre paNa khaLathI ene pakaDI AvA nathI. buddhithI ene jakaDI levA cheH ne ema karatAM vaccethI vatsadeza TaLe teA magadha paranI mArI dAjha kADhI zakuM. mahArAja, magadha ApaNA Dare che, ApaNe magadhathI DarIe chIe. vatsa vaLI ApaNA methI Dare che. ekabIjA parasparanA DarathI sainyane zastra sajyA kare che. mane lAge che, ke jherI sApa mANasane ze|khathI karatA nathI. enA aMtaramAM rahelA mAnava pratyene saddeze ja IMza devA prere che. " "mAre khIjuM kaMI sAMbhaLavu nathI. humAM haMmaNuAM badhe maMtrIone dharamanI havA lAgI che. vatsanA yuga dhara AvA thayA, magadhanA maMtrI abhaya khAvA thavAnI ghaDIe ghaNAya che, ne tame paNa taiyArI karI rahyA lAge che!!" '' 66 mahArAja, mATaeN karo lakSmI ane rAjakRpAnA asthAyIpaNAnI tene khabara che. rAjasevA karavI te nagna talavAra para cAlavu sarakhu che. e divasa kayAMthI ke Apa rAjI thaIne rajA Ape! ane huM rAjarAjezvara bhagavAna mahAvIranAM caraNu cUmIne saMsAranI alAkhalA chAMDI ghauM ! " " ane chatAMya maMtrIrAja, jI. abhayakumAra game tevA dharmISTha hAya paNa enA pitA mATe kevA che, te tame jANe! tyAre tamane khabara paDaze. ane mArA srI prema viSe tame adhA je aprema dharAve che, te nIkaLI jaze. zreNikarAja tA mArAthI moTA che. mArAthI pazu mUDhA e rAjAnI najara ATha varSanI eka suMdara gAvALa kanyA durgaMdhA para Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208majya galAgala paDI. vRddha rAjA e avikasita kaLIne bhogavavA ghelo banyo. enA vinA e pAgala banI gayo. Akhare abhayakumAre e chokarIne lAvIne rAjAnA aMtaHpuramAM mekalI ApI. maMtrIrAja, mArA kAmaguNanI sahu niMdA kare che, te pachI AvuM zuM? zuM e bhagavAnanI pariSadAmAM nathI besato?" paNa bhagavAne kyAM enI paNa zarama rAkhI che ! cokhuM saMbhaLAvI dIdhuM che ke rAjA, narakesarI vA narakezvarI ! tu narakamAM jaIza. bAkI to bhagavAnane mana puNyazAlI ne pApI, bhakta ke verI baMne samAna che. emanI pariSadAmAM keI ne jAkAre na maLe." - paNa rAjA pradyota te bIjA vicAramAM DUbI gayA hato. teNe kahyuM: "yAda che maMtrIrAja! eka dahADo InAmanI AzAe keI kaLAkAra lAkaDAne hAthI laIne darabAramAM AvyA hatA. jIvatA hAthInI jema e deDa, khAte, pItA ne gajarava karato. ene bolAve " "samajI gaye, mahArAja " mahAmaMtrIe vakhata varyo. "e hAthI laIne vatsanA jaMgalamAM jAuM ne je jene Asakta enuM aniSTha amAM. " "paNa sAthe paMdareka malla letA jaje. jevA tevAne gAMThe tevo nathI e !" ciMtA nahi. mahArAja ! udayana mATe kArAgRha taiyAra rAkhe, eTalI vinaMti! bAkI te hAjara karyo samajo !" { "vAru vAru! rAjamahAlayanA pAchaLanA bhAgamAM rAjakedIo mATenA kArAgRhamAM enI vyavasthA rAkhIzuM. vAsava Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAramANusAInuM duHkha : 209 66 dattA rAja kahe che, ke pitAjI ! tamane eka bALake chetaryA !" mahArAja, khALakAnA kathana para zuM lakSa ApavuM...! Ape je karyu, ethI tA AryAvartanAM tamAma rAjakuLAmAM ApanI pratiSThA jAmI che. sahu kahe che, vAha avantipati! bhagavAnanA upadeza te caratArtha karI batAvyA!" " enuM ja nAma saMsAra ne ! enA sAcA sAra kANe jANyA " rAjA pradyota eparavAI bharyuM hasyA. vatsarAjane 'divAna karIne lAvavAnI navI yaoNjanA sAthe maMtrIrAja vidAya thayA. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsya 19muM vatsarAja ne vanarAja vatsarAja uDDayana rAjedyAnamAM pharI rahyA hatA. bakula, pArijAtaka ne khaTamogarAnI bichAta khichANI hatI. rANIjInAM anupama kayAM aMMgA sAthe kaI kusumakaLInI sadRzyatA, enA para rasabhayo kAvyavinAda thaI rahyo hatA. 8 strInA sauMdaryanuM kAvya ane ane puruSane zuM so ja nahi; ke temanuM kAvya ja nahi ? ' rANI aMgAravatIe prazna karyAM. 8 puruSamAM vaLI sauMdarya kevuM? A kALI kALI dADhI ! A lAMbI lAMbI karkaza mUche ! A kaMThAra ne lAThA jevAM aMge! puruSane ane saune thru lAgevaLage, suMdarI !' vatsarAje vyaMga karatAM kahyuM. 8 sauMdaryanA aneka prakAro che. kALA vAdaLamAM pUrNimAnA caMdra kevA zAbhAbharyo lAge che. vatsa dezanAM padminI rANI mRgAvatInuM sauMdarya mahArAjanA deha para damakI rahyuM che. enI :pAse tA koI pazu rUpavatInuM rUpa jhAMkhuM paDe, ' agAravatIe kahyuM : Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja H 211 daSTi tevI sRSTi ! rANIjI, puruSa-kavi stronuM sauMdarya vakhANe, strI-kavi puruSanuM sauMdarya vakhANe che jene sulabha nahi, te tene vadhu priya!" vAstavika kahyuM, mahArAja ! amane tamAruM baLa priya lAge, tamane amArI sukumAratA AkarSaka lAge. paNa e be ekalAM hoya te nirarthaka. eTale ja dAMpatyane mahimA zAmAM gAye lAge che. ekanI UNapanI bIjAthI pUrti thAya. sAMbhaLe mahArAja, huM tamArI kavitA karuM." are, rAkSasaputrIne vaLI kavitva kevuM?" satsaMgane prabhAva che. pArasanA sparza leha paNa suvarNa thaI jAya ne!" "vAru, rANIjI ! calAve tamAruM kavitva. paNa jeje, rAjadarabAranA kavionAM peTa para pATu mAratAM. e bicArA te kavitvanA jora para jIvana vahe che. bIjI kazI AvaData emane hotI nathI. caMdrane mukhacaMdra ane taraNAne DuMgara kara enuM nAma ja emanuM kavitva ne! bAkI te Izvara sivAya bIjA konI kavitA karavA jevI che ! samajyAM kavirANI!" rAkSasaputrI aMgAravatI hAthamAM rahelA lIlA-kamaLathI mahArAjane mArI rahI. raNAMgaNamAM tIkSaNa bhAlAnA prahArathI jarA paNa AkuLa vyAkuLa na thanAra mahArAja vatsarAja A lIlAkamaLanA mArathI trAhA bA pokArI uThayA. emaNe rANujIne kahyuM: "mApha kara devI! have tamArI mazkarI nahi karIe. game te kaThora cakravartI paNa prathama aparAdhanI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 : matsya-galAgala kSamA bakSe che. amAre A aparAdha pahele ja che, eTaluM vatsadezanAM sAmrAjJI lakSamAM le, tevI araja che." rAjAnA rAjyanI vAta che. ahIM to rAjInuM rAja cAle che; zikSA avazya thaze." pharamA aparAdhIne zikSA ! gunegAra natamastake hAjara che. " Aja sAMja thatAM thatAM ahIM tamAre upasthita thavuM; vatsadezanAM sAmrAjJInI veNa A bakula puSpathI gUMthavI ne emAM pArijAtakanI kalagI parovavI, ane pachI emane be hAthamAM UMcakIne phUlahiMdola para mUle jhulAvavAM. zikSA kaDaka che ho. aparAdhI pratye dayA ame samajyAM nathI. 'ne rANI aMgAravatI bolatAM bolatAM hasI paDayAM. jANe caMpA parathI caMpakaLIo karI. ane mAnanIya rANajIe aparAdhI upara rahema karavA khAtara eka RtugIta gAvuM, jethI aparAdhIne zrama sArthaka bane." vinati svIkAravAmAM Ave che."ne rANajIe mahArAjanA hAthane potAnA be hAtha vacce jakaDI laI temane AgamAM daryA. saMsAramAM sarvatra jANe madananuM sAmrAjya pravarte che. jyAM jyAM madana pitAnI ANa vartAve che, tyAM tyAM rasika strI cakravatI pada bhegave che. puruSa bhale kaThora bhUmikAbharyA pradezomAM pitAnI ANa vartAvatA hoya, paNa sukumAra gRhajIvananI sAmrAjJI te strI ja che. AvA AvA vicAromAM rasiyA vatsakAja udayana aTavAtA hatA, tyAM dAsIe AvIne nivedana karyuM : Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja H 213 mahArAja, vanapAlaka AvyuM che. Avazyaka saMdeza laIne upasthita thaye che." jaladI mokalo Apa, dAsI !" vatsarAja udayane kahyuM. tarata ja vanapAlaka AvIne praNAma karI Ubhe rahyo. vatsarAjanI AjJA thatAM eNe kahyuM: " pRthvI pati, ApaNAM upavanamAM kaI vicitra hAthI AvyuM che. ene zastra kaMI karI zakatAM nathI. cAlAkImAM e keIthI chetarAya evo nathI. hAthaNIothI na lobhAya evo kaThora brAcArI che. upavananuM satyAnAza nIkaLI gayuM che. rAjasainikonI kaMI kArI phAvatI nathI." dilane utsAha Ape tevA samAcAra che. ghaNA divase AvA hAthI sAthe gela karavAne pracaMga maLe che. vatsarAjane vaza na thAya e hAthI te vaLI je che?" mahArAja, sAmAnya hAthI jevo A hAthI nathI lAgato cetIne cAlavA jevuM che, vanapAlake kahyuM. kSatriye cetIne cAlaze te vaizya ane enI vacce ze bheda raheze ? sAhasa e te kSatrine svabhAva che," udayane kahyuM. paNa mahArAja ! tame kahetA hatA ke bhagavAna mahAvIre rAjAne sukhI thavuM hoya te sAta vastuthI dUra rahevAnuM kahyuM che. emAM magha, mAMsa uparAMta mRgayA paNa che ne ! mRgayA eTale zikAra have choDa ghaTe. sAdhI mAtAne jANa thaze te temane duHkha nahi thAya? " zaNIe vacamAM navI vAta umerI. rANI, e te niraparAdhI mRga jevAM jIvene mAravA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 : matsya-galAgala mATe niSedha che. A te aparAdhIne daMDa devAnA che. A mRgayA na kahevAya; A tA rAjadharmanu pAlana kahevAya--- AtatAyIne rAja--daMDa kahevAya. * catura mANasAne zabdonA aneka atha karatAM AvaDe che. sAruM, sidhAvA ne saphaLa thAo. paNa pelI sAMjanI sajA viSe vismaraNa thavuM na ghaTe. ' rANIe kaTAkSa karatAM kahyuM, rANIjI, vatsarAja ekavacanI che.' C * Aja te! huM pote Apane mugaTa paherAvIza ne akhtara paNa huM ja sajAvIza, nAtha! eTalI sevA karavAnI dAsIne anujJA maLavI joI e. ' * are, sAmrAjJIne A dIna-bhAva zeAle? ghaDI bhara pahelAMnAM sAmrAjJInI A ravRtti !? , * sa-nAtha sro pAse sAmrAjJInA ruAma hAya che, nAtha vinAnI ekalI strI kIDIthI paNa kamajora che, ' rANIe khakhkhara tathA dhanu--mANu paherAvatAM kahyuM. X ghaDI pahelAM strInA sevaka thaIne rasitranAda mANI rahelA mahArAja vatsarAja have upavanAmAM tAtAM tIranA TakAravathI vanane gajavI rahyA hatA. rANInA lIlA-kamaLanA mArathI trAH--teAkhA pAkAranAra vatsarAjane uparathI dhUma tapatA sU, mAnAM UMDAM nadI-nALAM ke bhUkha-tarasa herAna karatAM nahAtAM. chatAM peDhA hAthI paNa ajakha hatA. A jagalAmAM AvA hAthI kadI Avye nahAtA. vatsarAjanAM tAtAM tIra, puSpa parathI pANInuM miThThu sarI paDe tema, hAthInA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja H 215 dehane spazIne nIce paDI jatAM. enI gati paNa khUba vega bharI hatI. paNa kArya jema kaThina thatuM gayuM, tema tema vatsarAjane utsAha dviguNa thato gaye. gajarAja ane vatsarAja vacce bhAre spardhA cAlI. vatsarAja utsAhamAM ne utsAhamAM senikethI chUTA paDI gayA. maMtrI yaugaMdharAyaNa paNa sAtha ApI na zakyA. vasa dezanI sImA pUrI thaI gaI, enuM paNu vatsarAjane bhAna na rahyuM. avantinI sImAmAM emane praveza thaI gaye. have pele gajarAja kaMi zithila thayela hoya tema dekhAtuM hatuM. pratispadhIne zithila nihALI rAjAne vizeSa utsAha vyApe. e khUba vegathI AgaLa vadhyA. jotajotAmAM gajarAjane ne vatsarAjane bheTe thaI gaye. paNa bheTe thatAM te bhAre ajAyaba ghaTanA banI. rAjA udayane pitAnuM tejasvI paga kheMcI ghA karavA je hasta ugAmyuM ke ekAeka vanarAjanuM peTa sAMcAkAma vALI saMpUTanI jema UghaDI gayuM. emAMthI dazathI paMdara mallo bahAra kUdI AvyA. vatsarAja tarata kaLI gayA ke pote ke kAvatarAnA bhoga banyA che. bhAthAmAMthI tIra khUTI gayAM hatA, ATale pIcho pakaDavAmAM zakti ghaNI kharI kharcAI gaI hatI, chatAM hiMmata hAre e kSatriya kema kahevAya? vatsarAje yuddhanuM AvAhana ApyuM. paMdara malene emaNe dAvapecathI haMphAvavA mAMDayA, paNa tyAM te avaMtIpatinA bIjA siniko paNa AvI pahoMcyA. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 : matsya-galAgala ekAkI vatsarAja gherAI gayA. thoDI vAramAM emane pakaDIne badhA male rAjadarabAramAM upasthita thayA. mahArAja prota siMhAsane birAjyA hatA. emaNe unnata mastake Daga bharatA vatsarAjanuM zaramathI bALI mUke tevAM veNathI svAgata karyuM. bilIbAI keTalI vAra ghI cATI jaze! mAtAe bhagavAnanuM zaraNa laI jIva bacAvya, have putra konuM zaraNa leze?" avanipati, kSatriya jAyAne pitAnA bhujabaLa sivAya koInuM zaraNu khapatuM nathI, e kema bhUlI jAo che? e kakyAM zIrA mATe zrAvaka bananAra avantipati che !" vatsarAja udayane haiyAmAM krodhanI javAlA bhabhUkI UThe tevAM veNa kahyAM. emaNe vItabhaya nagaranA udayanavALI ghaTanAnI yAda ApI. chekarA, nAnA moMe moTI vAta kare che! vAsanI gAdI para tane sthApana karanAra keNuM che, e tuM jANe che? tAruM AjanuM astitva kone AbhArI che, e tane khabara che? khabara na hoya te e tArI rUpALI mAne pUchI je. avantinAthanI sattAne tuM jANe che ne! e sattAnI AmanyA svIkAravA tuM taiyAra che ke nahi ?" avantipatie viveka che. "AmanyA varSanI hoya-zirachatranI hoya. gaI kAla sudhI mArA hRdayamAM avanipatinuM e rIte mAnabharyuM sthAna hatuM. Aja te avani ane vatsa pratispardhI banI sAmasAmAM khaDAM che. pratispadhInI AmanyA svIkAravI eTale parAjaya svIkAra. ane vatsarAja mRtyu pahelAM parAjayane svIkAratA nathI.' Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja : 217 ' tA avantinAM kArAgAranI dIvAle! amedya che. ' kudyamI puruSArthI ne mana kazuMya abhedya nathI. ' * udayana, tArA jevA cheAkaravAda huM' paNu humAM karI jAuM. mArA eka zabda ja Aje tane tA-na hatA karI zake. chatAM mArA jevA kaThAra puruSanA jIvanamAM paNa mAyAnA ekAda aMza chupAI beThA lAge che. tArI mAtA para me' eka vAra snehabhAva dAkhaveaA. e veLA teA tArA dAMta paranuM dUdha paNa sukAyuM nahAtu. e veLA tArI DAkI maraDI nAkhatAM mane na lAgata. paNa mArAmAM pazu kaMIka dayAnA aMza haze. e vakhate jene jivAyo ene Aje mAruM, e kema bane? ' vAra ' rAjana, mArI mAtA Aje evA pade che, ke koI paNa carcAviSayathI para banyAM che. rAjakAjanAM bhUMDAM piraNAmA eNe sAkSAt sAkAra nihALyAM. je kAdavamAMthI e tarI gaI e kAdavamAM khadakhada thatA jIva ApaNe chIe. vItabhaya nagaranA rAjA udayananI dayAthI jema eka dahADI Apa jIvyA, ema mAruM banyuM hoya te emAM zaramAvA jevuM zuM che ? dayA e paNa mAnavInA guNu che; dAnavaneA te nathI ne! mahArAjA, bhagavAna teA kahe che, vAvaze tevuM laNazeA.' vatsarAja kaI yaMga karatA hatA. " paNa Akhare catura kAgaDhA DhagAyA kharA !' rAjA pradyote vAtane khIjI rIte vALatAM kahyuM. A zabdomAM mazkarI bharI hatI. 'hA mahArAja ! huMmezAM catura kAgaDA ja ThaMgAyA che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 : matsya-galAgala kAraNa ke emane pitAnI caturAI para abhimAna hoya che. mArA jevA eka bIjA catura kAgaDAnI vAta paNa huM jANuM chuM. AjJA hoya te kahuM." jarUra kahe tArI bhASAmAM to jarA alaMkAra, upamA ne kavitvanI chAMTa haze. amArI jema taDa ne phaDa bolanAra tama nahi,' avantipati pradyote kahyuM. AkhI sabhA paNa kathA sAMbhaLavA utsuka thaI rahI. vAta sarasa che, samaje te samajavA jevI che. suMdara evuM eka zahera che. e gAmamAM "rAjA" nAmane kAgaDe rAja kare. ene pitAnI kuTilatAnuM bhAre abhimAna. eNe "maMtrI" nAmanA, eka haMsanI bhAre khyAti sAMbhaLI, tene. ThagavAno nirNaya karyo. eka vAra bhejanamAM kephI vastu jamADI e haMsane keda karI pitAne tyAM Aryo. kAgaDAbhAI te phUlyA na samAyA. paNa haMsa te haMsa. kAgaDAbhAI rAja karatAM mUMjhAya eTale haMsanI salAha le. Akhare eka dahADe khuzI thaIne kAgaDAe hasane kArAgAramAMthI mukta karyo. paNa pelA maMtrI nAmanA pheMsanA manamAM eka vAta rahI gaI ene thayuM ke A "rAjA"ne bodhapATha ApuM. eNe vepArIne veza lIdhe, be sArI rUpALI menAM laIne enA rAjamAM AvIne rahyo. roja menA gokha para besIne vinoda kare, ne pelo rAjA kAgaDo tyAM thaIne nIkaLe. e te menA para ladu banI gaye. have pelA vepArI haMse e "rAjA kAgaDAnA jevA caherA maherAvALe eka kAgaDo pitAne tyAM rAkhe. enuM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja : 219 nAma paNa "rAjA" pADayuM ne dararoja bhara bajAre mAcA para nAkhI auSadha mATe vaidyane tyAM laI jAya. pele reja bUma mAre ke "huM rAjA chuM. mane A leke pakaDI jAya che. keI choDAve. pahelAM to loke camakyA ke che zuM ? paNa pachI temane khabara paDI ke A te gAMDA "rAjA" nAmane kAgaDe che. eTale koI te tarapha dhyAna na Ape. have pelA vepArIo trAgaDe . pelI menA dvArA kharekhara rAjA kAgaDAne maLavA bolAvyo. kAgaDAbhAI te menAnI mIThI mIThI vAtamAM lapaTAI gayA. tyAM te haMmaMtrInA sevake e ene acAnaka gherI lIdhe ne muzkeTATa bAMdhIne gAma vaccethI khare bapore upADyo. pele kAgaDA bUma mAre : "are, huM tamAro rAjA, mane A leke upADI jAya che. koI choDAvo." loko samajyA ke A to roja je gADe oSadhAlaye javA nIkaLe che te ja haze. bharabajAre pelA rAjA kAgaDAne haMsa maMtrI upADI gaye" vatsarAja udayana thebhyA. emanI vAte sabhAmAM rasa upajAvyuM hatuM. sabhAjanee AgaLanI vAta jANavAnI utsukatAmAM kahyuM: "pachI zuM thayuM ?" pachI zuM thAya? haMsa udAra hatuM. eNe kAgaDAbhAIne kahyuM : "juo, A te karmabhUmi che. ahIM te bAvaLa vAvaze te kAMTA maLaze, bakula vAvaze te phUla maLaze. karazo tevuM pAmaze. jAo, huM tamane mukata karuM chuM. have sudharazo. basa, vAta thai pUrI. AMbe AvyA mara ne vAta kahIzuM para!" pazu-pakSInI te mAtra upamA ja che. keI rAja Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 : matsya-galAgala kuLanI vAta hoya ema lAge che" eka sabhAsade prazna karyo. jarUra. keTalIka vAra pazu-pakSInI vAta parathI mANune nItine bedha apAya che. jema vatsarAjane Aje vanarAjathI bedhapATha maLe, tema amane kAgaDA ane haMsanAM sAcAM nAma kahe." "tamAro Agraha che, te kahuM chuM. e haMsa maMtrInuM nAma abhayakumAra ane kAgaDAnuM nAma..." vatsarAja thobhyA, ne theDI vAre belyA: "are, bhAre bhUlakaNe chuM! vAtorasika sabhAjane, mATI TUMkI samaraNazakti mATe mane mApha karaze. e rAjA kAgaDAnuM nAma huM sAva vIsarI gayo chuM. mahArAja avanipati vAtenA bhAre rasiyA che. emane jarUra yAda haze." atipatine A vAta-pitAne uddezIne hatI, enI aspaSTa khAtarI thaI hatI, chatAM chANe vIMchI na caDhAvavA mATe temaNe mauna dharyuM hatuM. thoDA vakhata pahelAM pote mahAmaMtrI abhayane ThagelA, ene ja badalo levA jAyelI A ghaTanA hatI. vatsarAjanA A chellA zabda sAMbhaLatAMnI sAthe uzkerAIne temaNe kahyuM : A cibAvalAne kArAgAramAM pUrI de. enI vArtA bhale ene lAgu paDe. enA dezamAM viveka jevI vastu ja lAgatI nathI. nAnA moMe moTI vAta karatAM ene zarama AvatI nathI." tarata ja subhaTae vatsarAjane tyAMthI kArAgAra tarapha deyo. vatsarAje unnata mastake jatAM jatAM kahyuM : Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarAja ne vanarAja : 221 yAda rAkhaje, avantipati! huM paNa eka dahADe e rIte cAlyA jaIza, DaMkAnI ceTa para." avaninA kArAgAramAM yamane praveza paNa durlabha che," mahArAja avanipatie kRtrima rIte hasatAM hasatAM kahyuM. kRtrima hAsya e musaddIonI khAsiyata che. mAyA bUrI cIja che. enI mA para jevI mArI mAyA hatI, evI ja A chekarA para che. nahi te A talavAra kenI sagI thaI che! avanti patinA kAnamAM koNa bhasma nathI thayuM ! paNa chekarAnI sAthe chokaraDA karavA ApaNane na zobhe!" avanipatie mananI moTapa dAkhavatAM kahyuM. e moTapa paNa eka musaddIvaTa manAI "jaya ho mahAsena atipati pradyotarAjane !" sabhAe jayajayakAra karyo. sAre ke mATe dareka prasaMge AvA eksarakhA, mATe avAje UrmihIna jyajayakAra karavA prajAnI jIbha TevAyelI hatI. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 20muM vAsavadattA avantinI rAjakumArI vAsavadattA apsarAnuM rUpa ne satInuM zIla laIne janmI hatI. kAdavamAMthI kamaLa pedA thAya tema, rAjA pradyotanA vAsanA-vaibhavavALA jIvana sarovaramAM zebhA ane suzrIbharyuM A pUrNakamaLa khIlyuM hatuM. jIvananA parAga samI A putrI pitAnA asaMtuSTa 'jIvanane joI AtmasaMtuSTa banI hatI. paTarANI zivAdevI enA mAtA nahotAM, paNa e dharmazIlA rANIe A namAyI dIkarIne mAne pyAra Apyo hato. eNe satI rANInuM dIpakanA jevuM-sukha ne duHkhamAM sarakhI rIte baLatuM-jIvana joyuM hatuM. pitAnA saMtapta vAsanAagnimAM ja bhuMjAvAnuM jenA nasIbe jaDAyuM hatuM, evI mAtAne mRtyu sudhI keI chuTakAre nahote. eNe satI thaIne jIvavAnuM hatuM, zIla pALavAnuM hatuM, ne jenA kAje e zIla pALatI, e patinA zIlavihIna jIvanane jALavavAnuM paNa hatI. kAraNa ke e strI hatI. A saMsAramAM je strI tarIke pidA thaI, enA nasIbamAM sadA gulAmI lakhAI hatI, pachI bhale e dAsabajAranI Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 223 vecAyelI dAsI hoya ke rAjamahAlamAM UcharelI rAjakumArI heya ! strInA avatAramAM bAlyAvasthAmAM bApa dIkarIne dAbamAM rAkhatA hate yuvAvasthAmAM patine karaDe taiyAra rahe, vRddha avasthAmAM paNa putra mAtA mATe ciMtita rahetA. strInA zIlane puruSane kadI bharoso nahote, kAraNa ke puruSee zIla sarvathA khAyuM hatuM! stro paNa pitAnuM zIla jALavavA svataMtratAnA dvArane sadA bhIDeluM rAkhatI. emAM paNa strI jema ucca varNanI, ucca gharanI, ucca rAjavaMzanI ema enI A mUMjhavaNamAM vadhAre thatuM. sUryanuM darzana paNa ene nasIba nahotuM. kArAgAra jevA aMtaHpuro ne kara paMDha cekIdAro enI AsapAsa abhedya dIvAle racatA. strIne savataMtra jIvana jevuM ja kAMI nahotuM ! A savataMtratAnAM dvArane pahelavaheluM bhagavAna mahAvIre temaNe dAsabajAramAM vecAyelI dIna-hIna caMdanAne uddhAra karyo ane eka dahADo ene ja AgevAna banAvI sAvIsaMgha sthApe. strI uparanA puruSanA ananta varcasvane tyAM aMta Avya, bhotika jIvana karatAM AdhyAtmika jIvana jIvavA icchatI, vilAsa karatAM verAgyane pasaMda karanArI, svAthI putronA pAzamAM hijarAyelI, julmI patinA hAtha nIce haNAyelI, lagna jIvananI anichAvALI aneka strIe A maMDaLamAM bhaLI. kauzAMbInI rANI mRgAvatI ne avantinI rASTra zivAdevIe jyAre e saMghanuM avalaMbana lIdhuM tyAre te enI sukIrti cAre tarapha prasarI gaI. strI e divase AdhyAtmika svataMtratA meLavI zakI. tyAM ene patine trAsa, pitAno dAba ke putranuM eziyALApaNuM Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 : matsya-galAgala nahotAM. zIla te baMne sthAne ene anivArya hatuM, paNa ahIM ene avamAna maLyuM, jIvananI svataMtratA lAdhI. niyamana te ahIM paNa hatAM ne tyAM paNa hatAM. paNa tyAMnAM niyamane lAdelAM hAI ene pazuthI hIna banAvatAM, A niyamane achika heIjIvanavikAsamAM sAtha purAvatAM UchaLatA kudatA rUperI jharaNa jevI vAsavadattA nAnI uMmare moTI samaja meLavI zakI hatI. Atmika mukti pathe mAtA zivAdevInA gayA pachI, vAsavadattAne jIvana UNuM adhUruM lAgyA karatuM. mUrtimaya rAgiNI jevI e have ghaNI vAra udAsInatAnI mUrti banI jatI. nRtya, gIta ne vAdyanI paMDitA hamaNuM hamaNAM emAM nIrasa banI hatI. Aja sudhI jene jIvana viSe vicAra naheAte AvyA ene have Dagale Dagale jIvananA ja vicAra AvyA karatA. sajIva UrmikAvya jevI vAsavadattA vairAgyanuM zuSka kAvya banatI jatI hatI. AMbADALe TahukA karatI kelaDI, zrAvaNanA anarAdhAra nIramAM pAMkha bhIDIne beThelI bhIMjAyelI cakalInI jema, kaMIka vyAkuLa madazA bhagavatI hatI. pracaMDa parAkramI, ajaba khAMDAnA khela khelanAre, avaninA rAjyane AryAvartanuM eka mahAna sAmrAjya banAvanAra rAjA pradyota, je pitAnI krodhaprakRttine lIdhe caMDa pradyotanuM upanAma pAmyuM hatuM, e A rUpazIlA ne guNazIlA putrI vAsavadattAne je vAtsalyadhela banI jate. ahIM enA aMtaranA kaThera durgama paDa pAchaLa chupAyelI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 225 nehanI saravANuM ekAeka phUTI nIkaLatI, ne vAsavadattAne nirmaLa nehanA nIrathI snAna karAvatI. A veLA rAjA pradyota grISma RtunA jharaNu je zItaLa, taddana saraLa prakRtine AdamI ne premALa saddagRhastha dekhAte avantinA zANA mahAmaMtrI Ave vakhate keTalAMka gUMcavALAM kAmonA nikAla mATe AvatA, ne jevuM joIe tevuM AjJApatra meLavI letA. e kaI vAra khAnagImAM kahetA: mahArAja avantipati be vyakti pAse DAhyA DamarA banI jAya che. eka bhagavAna mahAvIra pAse, bIjI rAjakuMvarI vAsavadattA pAse. e vakhate emanAmAM saMgrahasthAI eTalI jhaLahaLe che, ke jANe mahArAja pradyota ja nahi! dhAyuM karAvI lo !" asADane mahine hato, ne AkAza jharamara jharamara varasI rahyuM hatuM. grISmanA tApathI akaLAyelI sarakhesarakhI sAhelI. enuM eka vRMda rAjakuMvarI vAsavadattAne upavanamAM AmaMtrI javA Agraha karI rahyuM hatuM. akaLAyelI A sakhIo lajajAnAM AvaraNa halakAM karIne caMdanabAgamAM jharamara jharamara mehalAne jhIlavA javAnI hatI. AkhA unALe aLAIothI dehane khAI gaye hatuM. keLanA thaMbha jevI snigdha dehalatAe ene kAraNe karkaza banI gaI hatI. Aje dehane ane dilane khullI kudaratamAM bahelAvI sahunI IcchA manane bhAra alpa karavAnI hatI. kuMvarIbA, A mehulo te juo! pelI taLAvaDI dUdhe bharAI gaI. enI metInI pALa upara meralA Dhela sAthe 15 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 : matsya-galAgala kaLA karI rahyA che. devakusuma lavIMganI latA laMbe ne gUMbe phUlIphAlI che. caMdananAM vRkSo parathI sugaMdhita meghajaLa cUe che. cAle, cAle, mahArAja pradyotanI lADakavAyI kuMvarI Ama UNI ne oziyALI kAM?" eka sakhIe kaTAkSamAM kahyuM. paNa vAsavadattA te zAMta vicAramagna besI rahI. enI kamaLadaMDa jevI nAkanI surekha dAMDI ne AbhanA be tAralIA jevI AMkhe eka rasakAvya racI rahyAM. "re sakhI! ghaNumUlA sAjana meM svapnAmAM dIThA !" bIjI sakhIe eka AMkha rAjakumArI tarapha ne bIjI AMkha sakhIo tarapha ardhamIMcI rAkhIne kaTAkSa karyo. sapanAMnI te avasthA che, sakhI! paNa ema udAsa thaye kaMI cAle ! aMtaranI prIta pIDA karatI hoya te kaMIka oSTha pa2 ANIe ne! ApaNe te kaMI sarvajJa chIe ?" vAsavadattAe A vyaMga tarapha lakSa na ApyuM. eNe UMDe nizvAsa nAkhyo. hAya re mA! duHkha bahu UMDuM che. lAvo re sakhIo! uzIranuM (khasanuM) attara sakhIne haiye ghasIe. strI ane mAchalI kyAre taraphaDe? jANe che sakhIo! snehanuM jaLa na hoya tyAre ! hAya re sAjana ! A te jalameM mIna pyAsI !" baTakalI sakhIomAMthI eka sakhI deDIne kharekhara uzIranuM attara laI AvI, ane vAsavadattAnI kaMcUkInI karU cheDavA lAgI. udAsa rAjakuMvarIthI A aTakacALI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 227 sakhIo pAse Akhare hasI devAyuM. eNe sakhIone komaLa hastathI dUra haDaselatAM kahyuM : "mane ahIMthI AvI " ame te bhale AghI marIe, paNuM ghaNuM jIve tArA sAjana ! vAsavadattA, sAcuM kaheje, tuM konuM dhyAna dharatI hatI? kayA puruSanA bhAgyanuM pAMdaDuM te khaseDI nAkhyuM? kene saMsAra dhanya karavAno te nirNaya karyo che? je bhAgyazALI kuMvarIbAne pAmaze, ene saMsAramAM svarga utAravA mATe anya zuM meLavavAnuM zeSa raheze ?" bakulA! putrI thaIne je janmI, e pAraNAmAM ja parAdhInatA letI AvI. dIkarI ne gAya, dore tyAM jAya!" vAsavadattAe kahyuM. nA, nA, tArA viSayamAM e vAta kheTI che. mahArAja avantipati svayaM amane kahetA hatA ke vAsune svayaMvara raco che. e pasaMda kare tenI sAthe ja mAre ene varAvavI che. rAja kuLamAM thAya che tema mAre maDA sAthe mIMDhaLa nathI bAMdhavuM.' e vAta sAcI che. bApujI te aneka vAra kahe che, ke mAre kyAM vaizAlInA gaNanAyaka rAjA ceTakanI jema pAMcasAta putrIo che, te vagara je jAgye UDe kUve nAkhuM!' e vaLI kevI vAta! ame te jANatI ja nathI. eka bApane sAta dIkarI! UMDA kUvAne zo artha? amane kahe." sakhIoe utsukatAthI pUchyuM. strIo svAbhAvika rIte paravAnI rasiyaNa hoya che. UMDe kUve nAkhyA jevuM ja ne! eke dIkarImAM sukha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 : matsya-galAgala na bhAkhyuM. mATI dIkarI prabhAvatInu vItabhaya nagaranA rAjA udayana vere lagna karyuM. khicArI nAnapaNamAM ja marI gai. ane rAjA udayana enA zAkamAM rAjAmAMthI rAjiSa banI gayA. du:khamAM enuM mana mahAvIra tarapha vatyuM. bIjI dIkarI padmAvatI. enuM lagna caMpAnA rAjA dadhivAhana joDe karyuM. e dhivAhana raNamAM rALAyA ne bicArI padmAvatI ziyaLa acAvavA jIbha karaDIne marI. rANI padmAvatInI dIkarI vasumatI hArTa hArTa vecANI !' 6 vasumatI eTale Ayo caMdanabALA ne ! kauzAMkhInAM rANI mRgAvatIe jenI pAse dIkSA lIdhI e ja nee ? ' sakhIoe vacce kahyuM. 'hA, hA, bhANeja guru ne mAsI ziSyA. caMdanakhAlAnI mA ne rANI mRgAvatI ne sagI baheneA. mRgAvatInA pati rAjA zatAnika rAjA ceTakanA trIe jamAI ? ' arara! tyAre A te| sagA sAddhue ja sAhune mAyA, ema thayuM ne, mA ? ' nahi tA khIjuM zuM thayuM ? A saMsAramAM svA pAse krANu saguM ne kANu vahAlu ! paNa kaDhAra karma karanAra e rAjAnI AkharI dazA zI thaI e tA khakhara che ne? khApujI enA deza para caDhAi lai gayA, eTale evA DaryA ke atisAra thayA ne bhUOM hAle maraNa pAmyA. enI rANI mRgAvatI tA padminI gaNAtI puruSane te! samajo ja chene! kahe che, ke khApunI dADha jhaLakI hatI. e te bhagavAna Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 229 mahAvIra AvI pahoMcyA na hatA te, bhAre gajaba thaI jAta. sahanI bAMdhI mUThI rahI gaI" vAsavadattAe kahyuM, puruSanI vAta puruSa jANe. e te bhramaranI jAta. Aja A phUle te kAla pelA phUle. dharama te strIe sAcavavAne kuMvarI bA ! leke kahe che, ke ene kuMvara vatsarAja udayana keI lekakathAnA nAyaka je rUpALe, raDhiyALo ne guNa che. loke enAM zAM vakhANa kare che ! hamaNAM eka rAkSasane harAvI Avyo. e rAkSasane eka dIkarI-rAkSasane ghera gAya jevI. aMgAravatI enuM nAma. paNa pachI te e rAkSasanI chokarI e rAjanI koTe ja vaLagI. kahe, tame paraNe te hA, nahi te jIbha karaDIne maruM. bicArA rAjAe enI sAthe lagna karyA. bAkI te e paradukhabhaMjana rAjA jevA suMvALA svabhAvane che, tevI zUravIra prakRtine paNa che. baMsInA svaramAtrathI e bhalabhalA hAthIne vaza kare che. siMha jevuM enuM parAkrama che, paNa strI sAme najara paNa kevI ! svayaMvaramAM ene jarUra netaruM mokalazuM, bA! pAMce AMgaLIe prabhu pUjagyA hoya te A rAjakuLamAM evo bharathAra maLe!" mukhya sakhI e kahyuM. "are, e vakhatanI vAta e vakhate. huM je vAta karI rahI hatI, e te pUrI sAMbhaLI lo. mAtA zivAdevI e rAjA ceTakanAM cothAM dIkarI ! jamAImAM te zuM jANuM hatuM ! bApujI je baLIo bIje kayo rAjA che ? paNa rAjapATa ne dhanadelatathI dIkarIne dI vaLatuM nathI. tame sahu jANe ja che! dIkarI ApIne rAjA ceTake ze lAbha lIdhe? Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 : matsya-galAgala are ! bApujI te manamAM rAjA ceTakanA rAja sAme bhAre dAjha rAkhe che. zivA devI pachInAM dIkarI jyeSThA. bhagavAna mahAvIra svAmInAM bhAbhI! kaMIka sukhI e kahevAya. jyeSThA pachInI be dIkarIe. calaNa ne suyeSThA ! rAjA ceTakanuM mana bIje varAvavAnuM ne dIkarIonuM mana bIje varavAnuM. suSThAnuM mana magadhanA rAjA biMbisAra zreNika para lAgeluM. baMne sAthe bhAgI, paNa maTI bena ghareNane DAbalo bhUlI gayelI te levA gaI ne tyAM te vakhata thatAM magadhavALAoe ratha mArI mUkyo. bhAre dhamAla macI gaI. nAnI bena callaNa sAthe magadharAja paraNyA. have moTI bena suSThAnI sthiti trizaMku jevI thaI gaI. magadhane ane vaizAlIne vera baMdhANuM. suSThA manathI te magadharAjane varI cUkI hatI. enA mATe saMsAranA badhA puruSa parapuruSa banyA hatA. Akhare eNe pitAne nirNaya jALavavA ne pitAnI pata rAkhavA nirgathe dIkSA lIdhI. sAruM thaje bhagavAna mahAvIranuM ke strIo mATe sukha-duHkhanuM A eka ThekANuM karyuM che ! nahi to hire ja cUsa paDe ne!" kuMvarIbA! e te duHkha jovA jaIe te saMsAramAM badhe dukha, duHkha ne duHkha ja maLe. bAkI huM to kahuM chuM ke rAjA ceTakanI te bahetara peDhI tarI gaI !" kevI rIte?" trizalAnaMdana bhagavAna mahAvIra kharA ne! rAjA ceTakanA zuM thAya te jANe cho !' sagA bhANeja! emanI bena trizalArANane kSatriya Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 231 kuMDanA rASTrapati rAjA siddhArtha vere vAvelI. e ja trizalA zanA jAyA bhagavAna pate. kuLamAM eka ja AvuM ratana pAke, eTale AkhuM kuLa tarI jAya." "are, paNa vAtemAM vakhata vahI cAlyo! iMdra mahArAje AbhamAM geDIdaDe ramavA mAMDayuM, ne morale gaLAnA kakaDA karIne TahukI rahyo che. cAle, cAla sakhI, caMdanabAgamAM!' sahue vAsavadattAne Asana parathI kheMcI. iMdradhanuSya raMganuM oDhaNuM paherAvyuM, nIlaraMgI paTakuLa bAdhyuM, mAthe veNa chUTI mUkI hIrAnI dAmaNa bAMdhI, hAthamAM suvarNa valaya paherAvyAM ane kamara para ghUghariyALI kaTimekhalA bAMdhI. caMdananA bAgamAM saMsAranuM sauMdaryasaravara lahere caDayuM. mana mokaLAM mUkIne, lajapanAM baMdhana haLavAM karIne sarakhe sarakhI sakhIe jhINI jharamara jaladhArAmAM khelI, kUdI, vRkSa para khUle jhUlI, kuMDamAM mAchalIonI jema mahAlI. kuberane dhana maMDAra jema khule mukAtAM mAnavI mugdha thaI jAya, ema ahIM avantinI alabelI suMdarIone manamohaka sauMdarya-ajAne Aja pragaTa thayo hate. AkAzamAM ASADhI bIja dekhANI tyAM sudhI sahu hasI -khelI. surajamukhI biDAI gayAM tyAM sudhI sahue vida- vArtA karI. nizigaMdhAe potAnI sugaMdha vahAvavI zarU karI tyAre thAkIne sahu nIlama-kuMDane kAMThe beThI ane pAse ramatAM haMsabALane UMcakI UMcakIne khoLAmAM laIne ramADavA lAgI. otarAde pavana baMdha thaye, ne pazcima dizAmAMthI zItaLa vAyarA chUTayA. paNa e vAyarAnA AkAzI vIMjhaNunI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 : matsya-galAgala pAMkha para caDhIne keI suMdara svare zravaNane sparzI rahyA. vAtAvaraNamAM ghelAtA hoya ema thoDI vAra e svaro cAre tarapha ghUmarI khAI rahyA. caMdana vRkSonI suvAsa jema pRthvIne chAI rahe ema A svare dhIredhIre pRthavI, pANI ne AkAzane chAI rahyA. gajabanI vINA kaI vAtuM hatuM. enA pratyeka sUramAM cittataMtrIne mugdha kare tevI mehanI hatI. cAMdanI rAtanI zItaLatA emAM bharI hatI. manane vaza karI de tevuM kaMI mugdha tattva e svaramAM bharyuM hatuM. vaNAnA svare vadhu gADha thatA jatA hatA, ema ema jANe A bAga, A kuMDa, A haMsa, A haMsagAminIe baMdhu ekAkAra banatuM jatuM hatuM. astitva bhulAve evI, samAdhi caDhAve tevI suMdarInA adharanI madhuratA emAM hatI. kSaNabhara sahu potAnI jAtane visarI gayAM. haMsa haMsagAminIonAM vakSasthaLa para lAMbI cAMca nAkhIne stabdha banI gayA. zabda bolIne svaramAdhurImAM vikSepa ANavAnI kalapanA paNa sarva keIna haNAI gaI. ASADhI bIja UgIne AthamI gaI teya mUhu svarasamAdhimAM lIna hatAM. thoDI vAre jAdugara jema mAyA saMke. late hoya ema svaro pAchA kheMcAvA lAgyA thoDI vAre svare adazya thayA, mAtra ene raNakAra keTalAya vakhata sudhI mana para asara jamAvI rahyo. meDe meDe kaI mehaka svapnamAMthI jAgatAM hoya tema-gADha nidrA pachInI jAgRtti anubhavatAM hoya tema sahu svastha banyAM. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsavadattA : 233 jIvanamAM prathama vAra ja AvA svare sAMbhaLyA !" eka sakhIe zAtine bhaMga karavAnI hiMmata karI. "jANe kRSNa kanayAnI baMsI yamunAne tIre vAgI !" sAcI vAta che, sakhI!" vAsavadattA jANe ghenamAMthI jAgatI hoya tema AMkhe caLatI belI, "huM te gopInI avasthA ja anubhavI rahI hatI. jAo, kyAMthI A svaro AvyA ne keNa che A svarasamrATa enI tapAsa karo." be sakhIo rAjamahelanA pazcima khUNA tarapha gaI, paNa jevI gaI tevI pAchI AvI. temaNe kahyuM: "kuMvarIbA ! e svaro rAjakedI mATenA kArAgAramAMthI AvyA che. e svarasamrATane maLavA mATe, kArAgRhanA adhipati kahe che ke, mahArAja avantipatinI AjJA joIe." cAla, abaghaDIe mahArAja pAse jaI ne anujJA laI AvIe. AvA svarasamrATane ame jarUra chezuM, ne A vidyA ame jarUra zIkhIzuM. are, Avo yoga te janama janamanI sAdhanA hoya te maLe." kumArInA zabdomAM nRtya, gIta ne vAdya taraphane utkaTa prema vyakta thatuM hatuM. suMdarIvRMda UpaDayuM. emanA pagamAM rahelAM nUpura, vegamAM raNajhaNa rahIne apUrva saMgIta pedA karI rahyAM. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 21mu kuMvarI kANI ne rAjA krie avanipati pradyota maMtraNAgRhamAM beThA hatA. dAsIe jevA khabara ApyA tevA ja mahArAja aMtaHpuramAM javA UbhA thayA. emaNe jatAM jatAM maMtrI rAjane kahyuM: "lADalI beTI kaMI raDha laIne beThI haze. vAsune kaMI kaI vAtanI kadI nA pADI che, te Aje nA paDAze? maMtrI rAja, tame zeSa kAma patAvIne zIgha Ave. kadAca tamAre khapa paDe! eka te bALahaTha ne vaLI emAM strIhaTha bhaLe, eTale thaI rahyuM." mahArAja pradyota ravAnA thayA. temaNe mArgamAM ja dAsIne DuMghaNuM pUchI lIdhuM. bAkInuM sejamAM paDelI vAsavadattAnI pITha para ne mastaka para hAtha pheravatAM pUchI lIdhuM. vaNa zIkhavI che ne, putrI! vAtamAM vAta eTalI ja ne? "hA, pitAjI!" avanti te nRtya, gIta ne vAdyanI bhUmi che. ahIM vINAvAdakene kyAM tUTe che?" Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANI ne rAjA kADhiyA : 235 ' pitAjI, avantinI ja huM chuM ne ! mArA manamAM paNa ema ja hatuM. huM paNa ema mAnatI hatI--are Aja sAMja sudhI mAre paNa evA bhrama hatA, paNa je sUra meM Aje sAMbhaLyA eNe mArA bhrama dUra karI nAkhyA. ema tA vINA huM kayAM nathI zIkhI ? pitAjI! tamArI A putrIne ApanA pratApe gIta, vAdya ne nRtyamAM A avantimAM te thu, AyovatamAM paNa parAjaya Ape tevu kAi nathI. paNa A sUra sAMbhaLatAM ema lAge che ke ame teA Aja sudhI muzaLa ja vagADyuM ! avantimAM AvA svarasamrATa hajI janmyA nathI. A tA janama janamanI sAdhanA! e vinA A svaramAhinI lAdhe kharI ?? ' paNa putrI ! kArAgAranA eka keMdI pAsethI antinI rAjakuvarIne vINA zIkhatAM zarama nahi lAge ? evA halakA lAka pAse javAmAM paNa ApaNI zI zAlA ? ApaNuM pada paNa vicAravuM ghaTe ne ! 'pitAjI! vidyA teA nIca kuLamAMthI paNa levAmAM zarama kevA ? vidyA ne vanitA tA game tyAMthI lAvI zakAya, ema tA tamAza paDitA ja kahe che. eka vAra mAre tamArA e kedIne sagI najare nihALavA che." vAsavadattAe pitAnA khabhA para pAtAnuM mastaka nAkhyuM ne lADa karI rahI. matrIrAja kArya patAvIne tyAM AvI pahoMcyA hatA. avantipatine putrIne zI rIte samajAvavI te sUjhatuM nahAtuM. maMtrIrAjane jotAM ja UgI AvyuM. emaNe maMtrIrAjane uddezIne kahyuM : Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 : matsya-galAgala ' vAsune kArAgAranA peDhA vINA vagADanArA jovA che. pelA kADhiyA ja vINA vagADe che ne!' " catura maMtrI svAmIno prazna samajI gayA. emaNe tarata vAtane marma grahI lIdhA ne kahyuM : hA mahArAja, Akhe zarIre khicArAne rAga phATI nIkaLyeA che. bhAre cepI rAga ! enI bAjuthI AvatI havA paNa bhayaMkara ! rUMve rUMve ne aMge aMge pAsa parUnA regADA. ' 'cepI roga ! putro, sAMbhaLe che ne ?' 6 game te hAya. pitAjI, AvI vidyA zIkhatAM agara kADha jai jatA hAya, teAya e ekhama veThIne zIkhavA jevI vidyA che. asala kRSNa kanaiyAnI baMsI! adbhutavidyA !' ( putrInI haTha pAse avantipati mUMjhAI gayA. kAI vAte catura kuMvarI na ThagAI. Akhare samaya vartavAmAM sAvadhAna vicakSaNa maMtrIrAje mAga zeAdhI kADhayo. temaNe kahyuM : Apa tA dUdhathI kAma che ne, pADApADInI zI paMcAta ! kuMvarIkhAne tA vidyA zIkhavI che ne ? enA vyavasthA karI dai e ! kADhiyAne besADIe daza gaja dUra ne vacce nAkhIe paDadA e kuzaLa dAsIone vacce mesADIe. eTale A taraphanI mAkhIne paNa pelI tarapha javA na de. khasa, A rIte bhale kuMvarImA vidyA zIkhe. ' 6 * kharAkhara che, barAbara che!' mahArAja pradyota maMtrI. rAjanI buddhi para vArI gayA. vAsavadattA, beTI, vasA, kaLAkArane jovA karatAM kaLAnI parakha karavI sArI ! kamaLanuM mULa jovA ka, tAM kamaLa jovuM sAruM, maMtrIrAja ! AnI Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANI ne rAjA kADhiyA : 237 vyavasthA jaladI karIe. bhale vAsavadattA vINA zIkhe. tame ane huM barAbara eka mAse enI parIkSA laizuM. joI e, vAsu keTalI jhaDapa kare che!' 'bhale, paNa pachI mahinA thatAM thatAM kAMka laDavA UpaDaze| tA nahi javA dauM! rAjAone tA AkhI pRthvI maLe tAya kayAM paga vALIne besavuM che ? karoDA mANusa samAya tevI meAkaLI pRthvI tamArA jevA vIra narane sAMkaDI paDe che.' vAsavadattAe vyaMga karyo. emAM pitAnI khuzAmata paNa hatI. putrInA praznanA javAba vALyA vinA, ene khabhe hAtha mUkI avantipati UbhA thayA. * zivAdevI gaI ane huM gharaDA thaI gayA, vAsu ! " paNa tamArI talavAra kAM gharaDI thaI che!' vAsavadattAe kahyuM 6 talavAra vRddha thAya te tA kSatriya jIvatA marI jAya, kema maMtrIrAja !? avantipatie hAsyamAM javAkha ApyA. avazya mahArAja ! ane hajI teA jamAIrAja pazu zeAdhavAnA che ne! dazamA grahanI zeAdha tA karavI ja paDaze ne. gharaDA thaye kema cAlaze?' maMtrIrAje sUramAM sUra purAvye. matrorAja, mAre vaMkAyelA dazamA graha jevA jamAI nathI lAvaveA. e vAtamAMthI meM hAtha ja kheMcI lIdheA che. mArI vAsavadattA svayaMvarathI ne varaze. mAre kulaDImAM gALa bhAMgavA nathI.' ' 6 vAsavadattA zaramAIne UbhI rahI, AsamAnI sALumAM chupAyeluM enuM pUrNa caMdra jevu' mukha apUrva zeAlA dharI rahyuM. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 : matsya-galAgala khullI talavAra myAna karAve tevI dIkarI che he," avantipatie kahyuM. na jANe vidhAtAe kenA bhAgyamAM amArI avaMtinuM A amulakha ratnamaNi lakhyuM haze,' maMtrIrAje Teke Ape. vAsavadattAna meM para lajajAnAM Dolara khIlI rahyAM. rAjA ane maMtrI khaMDanI bahAra nIkaLyA. teo sIdhA kArAgAra tarapha cAlyA. thoDe dUra jaIne rAjAe kahyuM : maMtrIrAja, ghI ne agni pAse mUkavAmAM see so TakAnuM jokhama che. juvAnI dIvAnI che." mahArAja, emAM paNa viNA vagADanAra vatsadezane rAjA udayana bhAre jokhamI che. strIo mATe te e vazIkaraNa maMtra samAna che. paNa eka ramata karIe. ene kahIe ke amArI eka kANuM kuMvarIne viNa zIkhavI che. tamArI sAme besatAM zaramAya che. vacce aMtarapaTa rAkhI vINA na zIkhave? enuM nirAza jIvana tamArI vidyAthI ullasita na banAve?" "suMdara pejanA che. maMtrI rAja, tame ekalA ja jAo, ne nakkI karI Ave. mane joze to jarA mAthe caDhaze. chokare philaNazI che, jarA kulAvaje eTale kAma pAra paDI jaze." maMtrIrAja namana karIne vidAya thayA. kArAgAranAM tetIMga dvAra UghaDI gayAM. covI jatAM zarama karIne ja karIe. e jI. keTalAka coga maLatAM vilaMba thatuM nathI. jANe vidhAtA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANI ne rAjA keDhiye : 239 enI rAha joIne ja beThI hoya che--jyAre hAtha laMbAve ne huM saMga sAdhI dauM e rIte A guru ane ziSyAne vega meLavatAM maMtrIrAjane bahu parizrama na paDyo. bIje ja divase gAMdharva. zALAnA eka khaMDamAM kuzaLatAthI badhI AjanA karavAmAM AvI. niyata samaye madhyamAM ubhelI dAsIoe parasparane nivedana karyuM, ke guru ziSyA upasthita thayAM che. upAdhyAyajI, namaste." vAsavadattAe kahyuM. svasti, bAle Avanike!" vatsarAje dhIrethI kahyuM. ene kANI kuMvarInA svaramAM apUrva mIThAza lAgI. "zuM zIkhaze, kuMvarI ! avantinI alabelIo te saMgIta, sAhitya ne sarasvatImAM nipuNa hoya che." "jI gurujI! ane chatAM anantarAtrui ne vaghu veNitatraM vidyAne kaMI cheDe che! vAsavadattAe potAnA gurune vinaya karyo sAthe rahelI dAsIe kuMvarIbAne cetavatAM kahyuM ke ATalI badhI namratA zebhatI nathI. Akhare te ApaNe kedI che ne!" "vANIcatura lAge che avaninAM sarasvatIvAra, zuM bhaNaze, gIta ke vAdya! svara, kRti, grAma, mUchanA, yati ne Aroha-avarohane abhyAsa te kharo ne !" "avatinAM zuka-sArikA paNa e jANe che. ne vaLI huM te avantinA digagaja vidvAna, harazekharanI ziSyA chuM." dhanya! dhanya! rasAvatAra bhagavAna harazekharane keNa na oLakhe? tamArA gurudevane amArAM vaMdana pAThavajo kuMvarI!" Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ ~ 240 : matsya-galAgala kevI rasabharI ne alaMkAra yukta vANI!" vAsavadattA dhIrethI bolI, ne buddhinuM mApa kADhavA e anyakti vadI, "kudarata paNa kevI kaThera che, ke keyalane kALI karI !' kuMvarI, keyalane kALI na karI hatI te, prajA ene rUpALI dekhI pAMjare pUrata! popaTanI jema, e paNa pAMjare purAyelI pArakuM bharyuM bhaNata ane aMtaranA rasaTahukA visarI jAta " upAdhyAyajI, uttama che Apano uttara. have huM ApanI pAsethI vaNuM zIkhavA mAguM chuM, thoDuM thoDuM gIta paNa sAMbhaLyuM che ke vatsarAja udayana vINAvAdaka tarIke prakhyAta che. kahevAya che, ke jyAre e hastikAnta viSNu vagADe tyAre hAthI cAre caratA thaMbhI jAya che." zA mATe nahi? mA hAlaraDAM gAya tyAre bALaka japI jatuM nathI! kuMvarI, svara ApanAra aMtaramAM saneha paNa jagAva rahe. aMtaranI snigdhatA vagara ravaramAM mAdhurI na jAme. vINA vaNane vAdaka, ne tene zrotA traNe ekAkAra banavAM joIe. saMsAranA saMtApa, dehanAM duHkha, AzAnA jhaMjhAvAta badhAM tyAM jaMpI jAya te ja divya gAna nIkaLe! gIta, zabda, tAla, laya, saMgIta, bhAva badhuM zvAsozvAsamAM vaNAI javuM ghaTe, bAle! rajakaNa mAtra emAM raNakAra karatuM hoya. pRthvI, pANuM ne gagana-sarvakALa-sarvadizA visarAI jAya. sehane nAda mAtra tyAM guMjyA kare." yathArtha vacana che ApanAM, upAdhyAyajI!' vAsavadattA A kaDhI gAyakanI rasachaTA para mugdha banatI cAlI hatI. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANuM ne rAjA keDhiye : 241 ApanI vaNa have thavA de. keI gItanuM paNa anusaMdhAna karaje." "he Avantike, mArI vINAnA svaramAM gIta anusmRta hoya che. thoDo paNa catura zrotA ene zIdhra pakaDI zake che. gIta ane vAgha samajavA mATe paNa mana pAradarzaka joIe. saMsAranA kalezathI kalAnta thayelAothI A sUre samajAI zakAtA nathI. ene mATe AMTIghUMTI vagaranuM aMtara joIe che. mRga jyAre vINAnAda tarapha dhase che, tyAre e vicAratuM nathI ke ene vAdaka sAdhu che ke zikArI !' sAcuM che. sarasvatI hamezAM svArpaNathI ja sAdhya che," vAsavadattAe kahyuM. zAbAza ! avanti jevA lakSamIparAyaNa dezamAM paNa rAjakuMvarIone svArpaNanA pATha paDhAvanAra vidyAguruo che kharA !" upAdhyAya, lAge che vivekI ne kAM bhUle che eka ja mAnava AtmAmAM sa6-asanA baMne aMza zuM nathI hotA?" "catura che, Avatike !" ane ATalA zabda bolatAM upAdhyAyajIe bhAre nizvAsa nAkhe. e nizvAsano raNako kuMvarIne kAne paDe eTale bhAre hato. paNa e nizvAsanuM kAraNa rAjakuMvarI pUche te pahelAM to vINA vAgavA mAMDI hatI. enA svare gAMdharvazALAne madhura guMjana karatI banAvI rahyA. dhIre dhIre svare vega dharatA gayA. thoDIka kSaNamAM to badhuM ektAra banI gayuM. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = ^^^^^^ 242 : matsya-galAgala manane moha pamADe evuM gIta emAMthI jharatuM hatuM ke pahADa parathI cAMdanI jhare ema, e vAdyamAMthI sUra sAthe gIta paNa rasaLatuM AvatuM hatuM. koI vigadagdha svAmI priyAne saMbodhatA hatekALI aNiyALI AMkhe vALI mArI rANI, tArI veNa bAMdhavAnuM ApeluM vacana huM vIsaryo nathI. tArA vakSasthaLa para mAthuM mUkI, AkAzI tAraka samAM, tArAM netro sAthe mitrI sAdhatAM naukAvihAra karavAnA vAyadA bhulAyA nathI. azokanI chAyAmAM, bakulanI sejamAM, pArijAtakanA puSahiMDalamAM tAre seMthe siMdUra pUravA huM jarUra AvIza. aAhiralamAM ** . bhA prale che. huM AvIza, rANI! nIla samaMdaranA e madhya pravAhamAM, jyAM jalasuMdarIo nIlamane paravALAnA beTamAM khele che. jyAM senerIrUperI mAchalIo agAdha pANImAM vAdaLanI vIja jevI jhabUkyA kare che; jyAM AtmAnA pavitra hAsya jevA samudrataraMga, harahameza gAyA kare che ! jyAM uSArANuM sonerI kasuMbala sADI laIne, tane AcchAdavA Ave che. tyAM huM AvIza rANa, tArI veNa bAMdhavA! tAre svAmI enuM vacana vimaryo nathI. rANI ! tyAM huM AvIza, jyAM AkAzanuM biMdu svAti banavA varasI rahyuM che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANI ne rAjA keDhiye : 243 jyAM zarada pUnamanI cAMdanI, tArA snAna kAje amRtanA kuMbha ThAlavI rahI che. jyAM vAta maMda maMda anila surAnA svAdane pIke banAvI rahela che. tyAM, jyAM-- jIvanane A baja kuLamaryAdAne A Dara lajajAne A bhaya koyala mALAmAMthI cAlI jAya tema papaiye vAdaLane pAra javA UDI jAya tema vilepa pAme che. vaNa thaMbhI gaI. svare ne tene raNakAra badhe guMjatAM ghUmarI khAI rahyAM. meha ne mUchanI cheDI kSaNe vItI gaI. dhIre dhIre badhAM svastha thayAM. vAsavadattAe pitAnAM pipacAM para hAtha pheravyuM ne bhAre nizvAsa nAkhe. e nizvAsa upAdhyAyanA karNapaTala para athaDAye. "he bAle, ATale bhAre nizvAsa kAM?" "mAro nizvAsa to sahetuka che. paNa Apane nizvAsa kayA kAraNe ho?" mAnavajIvanamAM du:kha, du:kha ne duHkha ja che ne? ahIM ni:zvAsanI zI navAI ? paNa he rAjakuMvarI, evaDA bhAre nizvAsa tamAre zA kAje nAkhavA paDayA? pahelAM khulAso tamAre" Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 : maya-galAgala nA, tame kare, gurujI! ziSyabhAve paNa saMdeha- nirasanane mAre haka pahele jarUra, paNa pahelAM keInuM sAcuM kahevarAve pachI pitAnuM sAcuM kahevAnI pratijJA kare che ne!" avazya.' "kuMvarI, huM vidhAtAne doSa deto hato." are upAdhyAyajI, tame te mArA mananI vAta kahI. huM paNa vidhAtAne deSa daI rahI hatI." kaLAnA bhaMDArane kurUpa kAM karyo?" huM paNa e ja vicAra karato hatuM ke avantinI kalAmUrtine kaThora vidhAtAe kAM kAM karI?" keNa kANI? upAdhyAyajI ! tame kADhI thayA eTale. bIjAne kANI zA mATe kare?" kaNa keDhI? kuMvarI, upAdhyAyanuM apamAna?" apamAna nahi sanmAna. keDhiyA kahIne Apane gALa ApatI nathI, vidhAtAne zApa ApuM chuM." AMkha sAthe akala te nathI cAlI gaI ne kuMvarI?" konI AMkha gaI che?" tArI ! bAle tArI! satyane cheha nahi daI zakAya. alabatta, kANAne kANA nAmathI bolAvavAmAM aviveka jarUra che." * avivekIne ja kAyAe koDha nIkaLe! juo, keDhiyA. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarI kANuM ne rAjA keDhiye : 245 rAjA, AkhAe aMdhApe na AvyuM hoya te juo, jene kavio zukratAraka samI kahe che e mArI AMkhe ne !" vAsavadattA reSamAM UbhI thaI gaI. bALahaTha, strIhaTha ne rAjahaTha ema trividha haThano naze ene vyApI gayo. eNe paDade dara haThAvI detAM kahyuM: "je keDhiyA mahAzaya! " AkAzamAM vIjaLIne saLavaLATa thAya ne AMkhe aMjAI jAya ema visphArita netra baMne parasparane nIrakhI rahyAM. AzcaryanA arNavamAM ghaDIbhara bane DUbI gayAM. nayana-pAlavI ja eka bIjAne paricaya karI rahI. puSpadhanvAne baLe beLe jAgavuM paDe tevI e ghaDI hatI ! rati ne kAmadeva sAmasAmAM AvI UbhAM hatAM. vAsubena, A te vatsarAja udayana !--jemanuM rAja nAnuM che ne kIrti mATI che," baMnene lAdhelI premasamAdhi teDavA dAsIe zAntine bhaMga karatAM kahyuM. "tame ja avantinAM rAjakumArI vAsavadattA gurubhAve huM pahelo avivekI chuM. kSamA yAcuM che, sulocane!" vatsarAje kahyuM. kSamA mAguM chuM, he nattama! vAsavadattAe nakhathI jamIna khetaratAM kahyuM. zaramanI lAlI enA suMdara caherA para kaMku chAMTI rahI hatI. "ApaNane vaDIloe chetayAM, rAjakuMvarI ! tamArI khyAti zravaNapaTa para aneka vAra AvI hatI, Aje sadehe sarasvatInAM darzana lAdhyAM." ne ApanI paNuM, hastikAnta viNAnA gAyaka, paraduHkha Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww 24ra : masya-galAgala bhaMjana, svayaM zauyanA avatAra ! ApanI yazakIrti karatUrInI jema prasarelI che." samaya pUro thAya che," dAsIe baMnene ekabIjAnI prazaMsAnI lAMbI puSpamALa gUMthatAM vAryA. zuM avaninA A aparAdhI puruSane AvatI kAle pharI AvantikAnAM darzana lAdhaze kharAM?" avazya. avantinAM rAjakumArI kAle saMgItanA abhyAsa mATe niyata samaye upasthita thaze ja. gurujI samayAna na bhUle--keInI veNu bAMdhavAnAM svamAM, "vAsavadattAe nayane nacAvatAM, jenAthI puruSanA dila para prahAra thAya tevAM veNa kahyAM. "marma para ghA karavAmAM kuzaLa che, zazivadani! paNa kaI vAra ghAyalane paTTI bAMdhavAnI pharaja ghA karanArane mAthe anivArya rIte AvIne UbhI rahe che, e na bhUlaze." ciMtA nahi. jyAM baMne samAna daradI banyAM hoya tyAM amRta-auSadhanI vyavasthA te baMnee karavI paDaze ne!' mahArAja avantipatine AvavAne samaya thate jato. hate. guru-ziSyAe parasparanI vidAya lIdhI. paNa e vidAya vidAya nahatI; milananI paLone utkaTa karanAra samayane gALo hato. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 22muM ghiI ane agni ghI ane agni eka sthaLe sthApavuM nahi, e avantipatine zikhAmaNa-bela sace paDyo hate. ghUMghaTapaTamAM chupAyelI priyAe, aMtarapaTa ADe rahelA priyatamane pichANI lIdhe hato. rAjAne aparAdhI kuMvarIne mAnanIya atithi banI gayo hate. baMnenAM uranAM dvAra UghaDI gayAM hatAM, paNa hajI kArA gAranAM dvAra abhedya hatAM. ane ethIya abhedya hatuM mahArAja pradyotanuM hRdaya! rAjakumArI vAsavadattAe eka vAra lADamAM pitAjIne pUchI joyuM : "sakhIo vatsarAjanA saddaguNe bahu vakhANe che." e uchAMchaLA ne avivekI chokarAnuM nAma na laIza. bhAre viSayI che. keI rAkSasaputrIne paraNI lAvyA che, reDhiyALa !" paNa paTarANa-pada te ja putrIne ja maLe ne !" e sAcuM, paNa je A vAta tuM tArA jevI keI mATe karatI che te jANe che ke avaninI rAjakuMvarI mATe Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 : matsya-galAgala vatsadeza nA paDe. beTI, eTaluM rAja te tane kariyAvaramAM kADhI ApIza." vadhu vArtAlApamAM vAsavadattAe sAra na je. paNa vatsarAja pratyenA pitAnA A valaNa pachI rAjakuMvarInI ciMtA vadhI gaI. bIjI tarapha pitAjInA manamAM bIjI zaMkA Uge ane vadhu tapAsa karavA prerAya te pitAnuM milana baMdha thaI jAya, e bhayathI eNe AgaLa kaMI na kahyuM. eNe pitAnA saMgIta-zikSaNanA vikAsanI vAta kahI. AvA kalAkArane vidhAtAe keDhI kaye, ema kahI enI dayA khAdhI; pitAjInuM mana bahelAvavA aneka ADIavaLI vAta karI. paNa ethI enA manane saMtApa kaMI ochuM thAya? ene ema ja lAgyA karatuM ke huM kaI daridrane tyAM duhitA thaIne janmI hatI teya sAruM hatuM ! rAjakuLamAM janmavuM eTale kuLane, moTAIna, svamAnane prazna pahele. ahIM premadevatA bicAro Ave zuM kAma Ave te A badhI daMbhI pArAyaNemAM be ghaDI Ubhe paNa kema rahe? re, A rAjakuLanAM aMta puro te trAhA tebA ! vilAsa, vAsanA ne vaibhavanI jalatI bhaThThI ! jIvanabhara zekAvAnuM. emAM paNa je sAhyabe chetarAmaNe maLe te... " eka divasa ene AvI nirAzAmAMthI adbhuta vicAra AvyuM. huM te duHkhI chuM ja. koIne sukhI kAM na karuM? eNe e divase gAMdharvazALAmAM vatsarAja sAthenI mulAkAtamAM prastAva mUkyoH rAjana, A kArAgAramAMthI kyAre mukta thazo?" Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI ane agni : 249 ( ' abaghaDIe, Aje, AvatIkAle, kAM kArya divasa nahi !' ' ema kema ? tamAruM kathana samajAtuM nathI. ' ' Avantike, kuzaLa thaIne na samajyAM? jo tamArA rAjA pradyota mane haNI nAkhe teA abaghaDIe mukata thaI jAuM. mArA kuzaLa matrI yoga dharAyajI enI kAI yuti dvArA mane cheDAvI jAya tA Aje athavA kAle mukata thaI jAuM. bAkI tA rAjakuMvarInA prema maLe teA kArya divasa kArAgAramAMthI mukata thavA na icchuM. ' tame tA prajApremI rAjA che. prajA tamane jovA talasatI nahi hoya ? huM tamane mukata karu te tame cAlyA jAe ke mArA premathI badhAI ahI sakhaDacA karI ? ' ' rAjA teA prajAra jaka che. paNa tame mane mukta karI rAjakuvarI, evI kaI sattA tamArI pAse che ? ' svApa NunI. vatsarAja, mAreA veza paherIne tame bahAra nIkaLI jAo. mane tamArA pezAka Ape. ' ane pachI avantipatinA krodha joyA che ? peTanI putrIne paNa bharakhI jAtAM e khacakAze nahi, ' " tAja mane zAMti thaze--jIvananA kaMIka sAra lAgaze. je kArya dhama samajIne karIe ene vANiyAnA trAjave lAbhAlAbhanI DhaSTie na teALIe. mAruM zuM thaze enI tame ciMtA na karaze!' , ' vAsavadattA, ' vatsarAja rAjakuMvarInA udAra svabhAva para vArI gayA, 'chuM tame mane eTalA svAthI samajyAM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 : ma -galAgala ke mArA sukha mATe tamane duHkhI banAvuM? zuM mane eTale kAyara dhAryuM ke strInA veze kArAgAramAMthI nAsI chUTuM ? te te mArI prajA mAruM meMya na jue ane mane paNa jIvataramAM rasa na kahe. suMdarI, mArI pratijJA che. jaIza tyAre DaMkAnI coTa para avantinI bajAre vadhIne jaIza. eTaluM vacana Apa, ke e veLA hAtha laMbAvuM te tarachoDazo nA!" "strI jene pitAnuM jIvana samarpaNa kare che ene mATe pachI e kaMI kahetAM kaMI karatAM pAchA Daga bharatI nathI; bhale pachI samasta saMsAra ene dveSI banI rahe." vAsavadattAnA kAna para A vakhate bahArathI kaMI avAja AvavA lAgyA. vatsarAjanA kAna paNa camakyA. bhAre citkAra, hohA ne bUmAbUma saMbhaLAtI hatI. bhaDabhaDa daravAjA baMdha thavAnA ne bhAlA pheMkAvAnA avAja AvatA hatA. vAsavadattA bahAra nIkaLI. paheregIro vatsarAjane jaladI kArAgAra tarapha derI gayA. haha vadhatI ja jatI hatI. thaDI vAramAM spaSTa avAjo AvavA lAgyA. "rAjahastI analagiri gAMke thaI gayo che. gharane teDI pAData, bagIcAone ujajaDa karate, vana veData, je hAthamAM Ave enuM satyAnAza vALa e vAvaMTaLanI jhaDape ghUmI rahyo che. ene kAbUmAM levA mATenI sarva karAmato vyartha thaI che. gajapAlako ne vanapAlake hiMmata karavA gayA te jIvanA gayA che." 2, bharyuM ati ujajaDa thaI gayuM hatuM. ghara, havelI. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI ane agni : 251 ne prAsAdanA daravAjA devAi gayA hatA. yamarAjanI adAthI analiri dhI zerIo ane galIomAM ghUmatA hatA. e veLA rAjaprAsAda pAse acAnaka bUma paDI : 'are, mahArAja pradyotane khabara ApeA. emanA kArAgAramAM rahelA vatsadezanA rAjA game tevA ku Mjarane kabaje levAnI karAmata jANe che !'meAlanAra koI sanyAsI hatA. 6 jANe DUmatAnA hAthamAM taraNuM AvyuM. sthaLe sthaLethI A pAkAra paDayo. mahArAja pradyota paNa mUnnAine khaDA hatA. emane paNa A sarvanAzane thabhAvavAnA kAI upAya jaDatA nahAtA. emanA mAMmAMthI AjJA nIkaLavAnI taiyArI hatI, ke ' jAe, anagirine ThekANe pADA, jIvA hAthI lAkhane have mUe savA lAkhanA !' paNa prajAnA A pAkAre emanA dilamAM navI aAzA pragaTAvI. are, e rIte paNa peAtAnA priya hAthI bacI jAya tA sAruM ! bahu bahu te enA badalAmAM e chekarAne sAru pAritASika ApIzuM. emaNe AjJA karI : ' jAe, vatsarAjane kArAgAramAMthI AmaMtrA ane kahA ke avantinA darabAranI sAme enI gajavidyAnI parIkSA Ape. ' > ' paNa pitAjI ! gajavidyAnI parIkSA tA DAhyA hAthI sAme hAya. A tA gAMDA hAthI ! vatsarAjane cagadI nAkhaze." vAsavadattA vacce mAlI UThI. enA mAM para vatsarAjanA aniSTanI ciMtA gherAtI hatI. 'tA TADhe pANIe khasa jaze, kuvarI!' pitAjI........' ne vAsavadattA elAna anI nIce C Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para : matsya-galAgala paDI gaI. rAjA pradyota atyAre vyagra hatA. pitAnI lADakavAyI putrInI sArasaMbhALa levAnuM dAsIne bhaLAvI pite jharUkhAmAM jaI pahoMcyA. sAme dekhAtuM dazya bhAre maharSaNa hatuM. vatsane taruNa rAjavI eka hAthamAM vINA laIne rAjaprAsAdamAMthI bahAra nIkaLatA hatA. sAme ja thoDe dUra analagiri hAthI eka vaDalAne potAnI sUMDhanA prahArathI hacamacAvate Ubhe hatA. enI pILI AMkhamAMthI mANasanA matiyA marI - jAya evuM khUnI teja karatuM hatuM. zvAsozvAsa ApoApa thaMbhI jAya tevI paLa hatI. sAkSAt yamadevanI mulAkAte jatA hoya tema vatsarAja AgaLa vadhyA, kamara para rahelI vINA hoTha para mUkI. dhIre dhIre svare chUTavA lAgyA. e ja nIlasamaMdaranuM gIta! priyAne saMdezo mokalavA pUratuM hadaya ! gADha AleSanI tIvra jhaMkhanA! prANImAtranA hRdayamAM sUtelA snehanA sUrone AmaMtraNane e sAdA jANe sarjananI pIDa! | svare vadhatA jatA hatA. ulkApAta je analagiri kaMIka zAMta thatA ja dekhAya. svaro sAMbhaLIne mUchamAMthI - jAgelI vAsavadattA paNa rAjajharUkhe AvIne UbhI hatI. pitAnA primInA puruSArthane nihALI enI kaMcUkInI kaso tUTuM tUTe thatI hatI. pitAnA ne pArakAnA zA bheda karyA che ! gaI kAle je pArake hate ne jenAM sukhaduHkhanI kazI tamA nahAtI, Aje e pitAno thatAM zvAsezvAse rAjakumArI khammA khammA zabda bolatAM hatAM. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI ane agni : 253 jIvanamAM ajakha dazya jovA maLe, evI gheADIeka paLeA kAI ne kAIka vAra lAdhI jAya che. evI paLeA Are AvI hatI. analimira have mAtra pagathI pRthvIne khaNutA sUMDha mAMmA dabAvIne khaDA hutA. chatAM enI pILacaTTI AMkhAmAMthI jhera tA varasatu ja hatuM. vINuA vagADatA vatsarAja najIka ne najIka sarI rahyA hatA. AkhI avanti jANe e svaro sAthe zvAsa letI ne mUkatI hatI. have vatsarAja e vanarAjanI samIpa pahoMcI gayA hatA. emaNe eka hAthe enI sUMDhanA sparza karyA. paNa zAnta mANasamAM ekAeka bhUtanA saMcAra thAya ema e jIvatA pahADa dhUNI UThayo, me Daga pAchA haThayo ne ekadama AgaLa vadhI vatsarAjane potAnI sUMDhamAM jhaDapI lIdhA; jevA jhaDapyA tevA ja UMce uchALyA. 'e mA hai!" pharIthI rAjakuMvarI bebhAna anI gayAM. dAsIe emanI AMkheA dAkhI dvIdhI. antinI prajA hAhAkAra karI rahI. re, eka marajIvAnA Aje bhAga levAyA! keTalAkanAM nayanAmAM AMsu ubharAyAM, paNa tyAM tA nI kikiyArIthI gagana gAjI rahyuM. sahunI AMkheAmAM AMsu aDadhe AvIne thaMbhI gayAM ne zAkanAM azru harSoMnAM AMsu khanI bahAra paDayAM. vatsarAja anagirinA kuMbhasthaLa para beThA hatA, ne haitALa hAthanI eka thapakIthI analijhirane DAhyo karI nAkhyA hatA. emanI pAchaLa pele sanyAsI jevA jaNAtA mANusa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 : ma -galAgala ha, jeNe prajA samakSa vatsarAjanuM nAma mUkyuM hatuM sahue gagana gajave te jayajayakAra karyo. kSaNabhara pahelAM yamamUrti lAgate analagiri zANe ne samaju banI khaDe hato. AjubAjunAM gRhomAMthI keTalAka hiMmatavAna mANaso bahAra nIkaLyA hatA, ne kaMIka khAvAnI vastuo laI hAthI pAse AvatA hatA. vatsarAja upara kaMku, , abIla ne gulAla jharUkhAomAMthI paDato hato. A kuMkumavaSo jhIlatAM jhIlatAM temaNe hAthIne rAjagavAkSa tarapha hAMkyo. mahArAja pradyota jyAM UbhA hatA e gavAkSa pAse jaIne hAthIe sUMDha UMcI karI namana karyuM. avanipatie enI suMDhanA agrabhAga para hAtha pheravyuM ne kahyuM : "zANe je analagiri!" ne pachI vatsarAja tarapha jatAM kahyuM : zAbAza udayana, teM bharatakula ujALyuM. avantine darabAra tArI kadara karaze sanmAna svIkArato hoya tema analagirie bIjI vAra sUDha UMcI karI, ne pachI AgaLa vadhyA. rAjakumArI vAsavadattA pitAnI sakhIo sAthe gavAkSamAM kaMku ne gulAla laIne khaDAM hatAM. hAthI samIpa AvatAM kaMku ne gulAlane vaTeLa caDyo. eka raktaraMgI vAdaLa jAmI gayuM ne badhAMnI AMkho ethI bharAI gaI. acAnaka eka hAtha laMbAya, ne rAjakumArI vAsavadattA gavAkSamAMthI UMcakAyAM. hAthI vRkSa parathI DALa laI le, ema rAjakumArI gavAkSamAMthI hAthInA hoddA para AvI gayAM; ne e kaMku-vAdaLa bhedate hAthI avanitanI bajAro tarapha vaLe. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI ane agni 255 ghaDI bhara te zI ghaTanA ghaTI rahI che, tenI keIne khabara na paDI. e kaMkunI vAdaLI vikharAI jatAM, mukhya dAsIe AMkha coLatAM coLatAM rAjakuMvarIne zodhavA mAMDyAM. rAjamahelamAM cAlyAM gayAM haze, ema samajI sahu aMdara jaIne gatavA lAgyAM. avatinI bajAre vIMdhate hAthI cAlyuM jatuM hatuM. dhIre dhIre ene vega vadhate jato hato. lajAvaMtInA choDa jevI vAsavadattA saMnyAsI jevA trIjA mANasanI hAjarIthI zaMkAzIla hatI; rakhene pitAjIne koI pakSakAra hoya! catura vatsarAje kuMvarInI zaMkAne jANe lIdhI ne kahyuM: he mRgalecane ! A puruSathI lajajA karavAnI AvazyaktA nathI. e te ApaNe muktidUta che, jenA sAmarthya para jIvatA narakAgAra samAM avantinA kArAgAramAMthI chUTavA mAgatuM hatuM, e mAre mitra ane videzane mahAmaMtro yaugaMdharAyaNa!" ane svAmI! A devI koNa che? eka taraphI paricaya na zobhe!" yaugadharAyaNe hAthIne vadhu vegamAM hatAM kahyuM. avantinA mArA narakAgArane svarga banAvanAra devI! avantinAM rAjakumArI vAsavadattA !" dhanya svAmI! dhanya svAmI ! pitAnA maMtrInI zekhIne ane rANamAtA mRgAvatInI mazkarIne Ape sAcI karI batAvI ! ghara phADayuM te meTAnuM phADayuM. juga juga jIve mArAM rAjA-rANuM !" "maMtrIrAja ! hajI te lagnavidhi bAkI che." Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 : matsya - gulAla kSatriyanAM tA gadha lagna hAya !' avantinI bajAra pUrI thai hatI, ne have enAM zAkhAnagara vIMdhatA hAthI AgaLa vadhatA hatA. pazu eTalI vAramAM te pAchaLa peAkArA paDatA saMbhaLAyA. 6 'are, vatsanA rAjA rAjakumArInuM haraNa karIne nATho che! jIvatA ke mUelA pakaDA ne !' ' mahArAja, huve kasoTI che; ApanI gavidyAnI parIkSA thavA do!' rAjAe hAthInuM mahAvatapaNuM svIkAryuM. maMtrIrAje dhanuSyamANu caDhAvyAM. thADe dUra jatAM mAnI ane mAjI keTalAka ghaDA najare paDayA. maMtrIe eka eka tIra phUMkI badhA ghaDA phADI nAkhyA. emAMthI utkaTa gadhavALA kAI rasa prasarI rahyo. 'yoga dharAyaNa ! A zuM che ? ? " mahArAja, hemakhema vatsadeza bhegA thavAnI yAjanA che. hamaNAM avantinI vAra AvI samajo ! enI hAthIsenAne khALavAnI A ceAjanA che. A gadha pAse hAthI paravaza thaI jAya che. analigirane jaladI hAMke. ' avantinAM zAkhAnagara pUrAM thayAM, ne vanajaMgalanI vATa AvI. hAthI bhAre jhaDapathI jatA hatA. mahArAja vatsa rAja paNa peAtAnI gajasaMcAlana kaLA dAkhavI rahyA hatA. vAsavadattAnuM dila pArevInI jema dhaDakI rahyuM hatuM. vatsanA maMtrIe joyuM tA dUra dUra dhULanA Dammara caDhatA AvatA hatA. hAkalA-paDakArA najIka ne najIka saMbhaLAtA hatA. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI ane agni : 257 jera rAkhe svAmI! alabatta, avantinA hAthIo pelA rasa pAse thaMbhyA kharA, paNa thoDI vAramAM e AgaLa vadhyA samajo. kuzaLa gaja-niSNAte sAthe lAge che. banI zake to ADamAge hAMke." vatsarAje hAthIne keDI vagaranA jaMgalamAM hAMkyo. bhAre vikaTa e majala hatI. avatanI hasti-senA paNa pageru dAbatI AvatI hatI. saMdhyAnI rUjhe vaLI, teya A gaja-doDa pUrI na thaI. rAtrinA aMdhakAramAM mazAlo peTAvIne paMtha kApavA mAMDayo. avantinA gaja savAre have jUthamAM rahevuM nirarthaka mAnI, judI judI dizAmAM vaheMcAI gayA hatA. jyAM jarA paNa prakAza dekhAya ke tyAM e doDI jatA. paNa aMdhakAramAM ThebAM khAvA sivAya kAMI na lAdhatuM keTaleka sthaLe te hAthIo gabaDI paDatA, ne sainike hAtha-paga bhAMgI besatA. eka AkhI rAta jIvasaTosaTane mAmale jAme. paNa vatsadezanA maMtrInI pUrvayojanAo suMdara hatI, ne vatsarAjanuM gaja-saMcAlana addabhuta hatuM. pUrva dizAmAM sUryanArAyaNe kera kADhI, tyAM te vatsa dezanI sImA dekhANI. e sImA upara vatsanI susajja senA paDI hatI. maMtrIrAje dUrathI jaya jayakAra karyo. jaya ho mahArAja vatsarAjane !" sAmethI avAja Avyo: "jaya he mahArAja udayanane." kSaNavAramAM sahu pAse AvI gayA. vatsarAja hAthI parathI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 : matsya-galAgala ThekaDo mArI nIce kUdyA. rAjakumArI vAsavadattA sUMDha sAhIne nIce AvyAM. "sahu kaMI sAMbhaLo !" maMtrIrAje UMcethI kahyuM, "Aje ApaNe mAtra rAjAjIne ja pAmyA nathI, ApaNane kSatriya kulAvartasa rANIjI paNa sAMpaDyAM che !" A samAcAre badhe harSa prasarAvI dIdhuM. AkhI hastisenAe sUMDha UMcI karI pitAnAM rAjA-rANInuM sanmAna karyuM. rAjaghaDiyAM gAjI UThayAM. maMgaLa gIta gavAvA lAgyAM. pitAnI sImA pUrI thaI hovAthI, avatinI senA nirAzAnAM Daga detI, pAchI vaLatI, kSitija para lupta thatI hatI. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 23muM AtamarAma akele abadhUta vananA pazumAM jyAre pitAnAM bALa khAvAnI jhaMkhanA jAge che, tyAre e bhAre vikarALa lAge che! saMsAra zeha khAI jAya tevI krUratA tyAM pragaTe che. sanehanA zabda, zikhAmaNanA bela ne hitabhaya vacane e veLA lAbhane badale hAnikartA nIvaDe che! kaI zakti, keI sAmarthya ene sarva. nAzanA mArgethI rokI zakatuM nathI! avantipati protamAM e bhUkha UghaDI hatI. pIcho pakaDanArI pitAnI gaja-senA parAjita meMe pAchI pharI hatI. vatsadezamAM vAsavadattAnAM lagna vatsarAja sAthe thayAne utsava ujavAI rahyAnA samAcAra maLyA hatA, ne rAkSasaputrI aMgAravatIe svahaste vAsavadattAne paTarANI pade sthApyAM hatAM? dhIre dhIre AvI rahelA A badhA vartamAne baLatAmAM ghInuM kAma karI rahyA. avantipati prote tAbaDatoba pitAnA niSNAta carone rAjamaMtraNAgRhamAM nimaMtryA. avantipatinI e khAsiyata hatI ke yuddhanuM AvAhana karyA pahelAM, AryAvartanAM tamAma nI bhALa meLavI letA. Aje je yuddha jagavavAne Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 : masya-galAgala temaNe nirNaya karyo hate emAM traNa rAjyane kacaDI nAkhavAne temanA niradhAra hato. eka vatsa, bIju magadha ne trIjuM siMdhusauvIranuM vItabhayanagara ! traNe deza para je navantine vaja na pharake te, nAmozInI kALI TIlI mahArAjanA bhAlethI kadI bhuMsAvAnI nahotI! e vinA UjaLa meM bahAra nIkaLI zakAya tema nahotuM rahyuM are! yAda karatAM dila jalI UThe evI apamAna paraMparAo avantipati pAse hatI. keTaluM yAda karavuM ne keTaluM bhUlavuM ! siMdhusauvIrane udayana, je "rAjarSi" kahavAte eNe ja pitAne muzkeToTa bAMdhyuM hatuM, ne mArgamAM pitAne mahAvIrane anuyAyI jANI "dAsIpati' kahI choDayo hate. magadhanA mahAmaMtrI abhaye pitAnI karelI durdazA te care ne cauTe carcAtI hatI. Aja vatsarAja udayane emAM vadhAro karyo hate. "Aja sudhI meM dahIM ne dUdhamAM paga rAkhyA, paNa have bhale e spaSTa thaI jAya, ke avanipati zatru pratye kSamA, dayA ke udAratA vAparavAnuM jANatA nathI. bhale, bhagavAna mahAvIranA kahyAgarA bhakta tarIkenI mArI kIrti naSTa pAmatI. daMbhI rIte meLavelI mArI pratiSThA bhale visarjana thatI. gIrAjanA rAha nyArA che, bhagIrAjanA rAha nyArA che. ahIM te apamAnane badale atyAcArathI ne verane badale vinAzathI cukavAya che, avantipati manamAM vicArI rahyA. maMtraNAgRha dhIre dhIre carapuruSathI bharAtuM jatuM hatuM. sahu keI AvI jatAM mahArAjAe kahyuM: mArA mastakasamAM carapuruSa, tamAro rAjA eka kAMkare Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtamarAma akele akhadhUta : 261 e paMkhI nahi paNa traNa paMkhI pADavA cAhe che. tame AryAvarta mAM sarvatra ghUmI vaLeA. ne dezedezanI rAjakIya, Arthika ne bhaugeAlika mAhitI ekatra karI lAveA. prasthAna mATenI paLa paNa tame ja nakko karI lAve! ! A vakhatanuM yuddha jovA svargathI apsarAe paNa Utaraze. avantinA dhvaja zIghrAtizIghra digadiganta sudhI UDatA jozeA. bahu mAlavAmAM nahi mAnanArA, pazu peAtAnA kAryamAM kuzaLa carapuruSA thADIeka carcA karyA pachI vIkharAyA. tee peAtAnuM kArya yathAtha rIte bajAvavA tatkAla ravAnA thaI gayA. paNa e samaya vyatIta karavA avantipatine bhAre paDI gayA. divasa mahinA jevA ne mahine varSa jevA bhAsavA lAgyA. avantipati te pratikrina emanI pratIkSA karatA mesatA hatA. khAnapAnanA rasa, ata:purane vinAda, adhakhelananA utsAha ne nRtya, gIti ne saMgItinA zaiAkha e visarI gayA hatA. yuddha, yuddha, ne yuddhanA ja pAkArA emanA aMtaramAM pahetA hatA. vidAya thayelA carapuruSAmAM magadhanA cara sahuthI paDelA pAchA AvyA. mahArAje ane bhAre umaLakAthI vadhAvyA. garaja vakhate kaDavA vakha mANusamAM paNa ajaba gaLapaNu AvI jAya che. . magadhanA carapuruSe peAtAnI vAta zarU karatAM kahyuM : mahArAja, pataMga jema Ape!Apa dvIpaka para jhaMpalAve che, ema ApanA zatrue paNa peAtAnA nAza straya" nAtare che. magadharAja zreNikanuM mRtyu kArAgAramAM thayuM.' Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 : matsya-galAgala 8 kArAgAramAM ? ' 'hA prabhu! saMsAranA kAyadA che, ke A hAthe ke te khIje hAthe le! je kArAgAramAM aneka rAjazatrue purAyA hatA, e ja kArAgAramAM baMdIvAna banavAnu magadharAja zreNikanA bhAgyamAM AvyuM. " 'zA kAraNe ? ene kANe baMdIvAna banAvyA ? magadhanA buddhinidhAna maMtrI abhaya zuM e vakhate marI gayA hatA? ene vayamAM AveleA putra ajAtazatru kuNika kAM gayA hatA ?' maMtrI abhayakumAra sarve rAjapATa chAMDI bhagavAna mahAvIra pAse dIkSita thayA. " sarasa bhagavAna mahAvIre tyAre zarUAta karI kharI! saMsAramAM sahu kAInAM hRdaya palALI zakAya, paNu rAjakAjamAM paDelAnuM parivartana azakaya che. karmAnI ArdratA ja tyAM hAtI nathI. hAM, ajAtazatrue pachI zuM karyuM? ' * ane siMhAsananI utAvaLa thaI, ne A vRddha rAjAne mAtanAM teDAM mADAM paDavAM. dIkarAe UThIne mUDhA bApane muzkeTATa jakaDI kArAgAramAM pUrI dIdhA !' 'chUTTA bApane kArAgAramAM pUrI dIdhA !' avantipatie chelluM vAkaya mevaDyuM. * hA prabhu, mAtra kArAgAramAM pUrI dIdhA eTalu ja nahiM, rAja kAraDAnA mAra paDavA lAgyA. AkhI duniyAthI enA sasa` TALI dIdhA, phakta rANI celaNAne- enI mAne khUba khUkha AjIjI pachI rAja eka vAra javAnI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtamarAma akele abadhUta ! 263 AjJA ApI. bhagavAna kahetA hatA e saMsAranI asAratA magadharAje pratyakSa joI ! A svAthI duniyAmAM kone bharose kare ? je roja roja magadharAjanA jayajayakArathI jIbha sukavI nAkhatA hatA e magadhavAsIo ne saradAra-sAmaMtemAMthI koIe A haDahaDatA julama sAme AMgaLI paNa na cIMdhI! rAjanI avakRpAnI bIke mAnavInAM aMtara paNa eziyALAM thaI gayAM !" pachI magadharAjanuM mRtyu kaI rIte thayuM?" ATamATalA atyAcAra guja2vA chatAM e vRddha rAjAnI AyuSya derI eTalI jabarI ke na tUTI! karyA bhogavavAnAM hoya tyAre mAgyAM mata paNa kyAMthI maLe ! ane jagatamAM te sahu zatrunuM mota jaladI ja vAMche che. zatru bane. magadharAja zreNikane sapUta kUNika, vicAratA hatA, ke sApa bhale chuTTo na hoya, bhale ene dAbaDAmAM surakSita rIte pUryo hoya, chatAM akasmAta banavAne heya ne koI pAMjaruM kholI nAkhe te.... banavAjoga hoya ne bane, ane jIvatA bUDhA bApa tarapha koInI vaphAdArI jAge, kaI kaMI halacala macAve, pharIthI kaI navA tephAnane sAmane kare paDe ! enA karatAM na rahe vAMsa, na vAge vAMsaLI ! paNa janma, jarA ne maraNa kaMI koInA kAbUmAM che ke magadharAja kAbUmAM hoya! eka vArane siMhasamo dudharSa rAjA ziyALa banIne paNa jIvI rahyo. kahe che, ke antima samayanI enI zAnti trASine chAje tevI hatI. e vAraMvAra kahetA: "huM viSayI bhUle. bhagavAne mArI sAme dIva dharIne mArga sUjhADo, toya rAjasukhanA kIcaDamAM bhUMDanI jema mahAlI rahyuM. e divya Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 : matsya galagala prakAzanAM jarUra meM vakhANa karyA, paNa ene lAbha na lIdhe. buDhApAmAMya strInAM suvALA aMgenA zekha rahyA. are, eka celaNa rANIne aNuvA jatAM sulasA jevI satInA batrIsa je dhAramala dIkarAonuM mota nIpajAvyuM. mANasa jeTale meTA eTalAM enAM sukRtya duSkRtya paNa meTAM! pApa te cakravartIne paNa kyAM cheDe che! keTalAM pApa varNavuM! ne emAM rAjakAjanAM jIvatara jIvanAranA pApane te kyAM pAra hoya che ! juvAnajodha abhaya dIkSita thaI svArthI saMsAranA saMbaMdha phagAvI cAlyo gaye, toya meM UbhA UbhA joyA karyuM! bhagavAne ja mArI zarama rAkhyA vagara mArAM kRtya joI kahyuM : "rAjA, tuM narakezvarI che !" vacanaguptinA dhAraka AthI vadhu zuM. kahe? chatAM huM na samaje, ne maryA pachInA narakane ahIM sAkSAtkAra karavAno samaya Avyo. ahA, prabhunI vANI Aje samajAya che. kisake cele, kisake pUta, AtamarAma akele abadhUta ! A kaNikane janmatAM ja apazukaniyALa mAnI enI mAe ukaraDe nAkhI dIdhelo. kUkaDAe enI AMgaLI paNa DholI khAdhelI. mane mAyA UpajI ne huM ene upADI lAvyA. pAsa-parUvALI AMgaLIne meMmAM rAkhI cUsI! A badhuM meM enA bhalA mATe karyuM ! nA, nA. aMtaranI mAyAne saMtRpta karavA karyuM. mAyAne huM mitra banyuM, paNa mAyA mArI mitra na banI. Aha, paNa bhagavAnanAM pelAM vacane kAM bhUluM? "sukha zekhe bhegavyuM te dukha paNa e ja bhAve bhegavI le, rAjA! tAro beDo pAra thaze. jAgyA tyAMthI savAra gaNuM le!" mahArAja, kahe che ke vRddha magadharAje sahu koIne mAchI ApI, pitAnA aparAdhI putrane paNa kSamA ApI ane Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtamarAma akele abadhUta : 265 sukha, du:kha, mAna, apamAna sarva viSayo parathI mana vALI lIdhuM" rAjacara thebhya ne theDI vAre calAvyuM: "chatAM lalATamAM je lekhanI mekha marAI hoya te kema bhUMsAya? kahe che, ke eka dahADe juvAna rAjA ajAtazatru hAthamAM kuhADe laI deDatA AvatA dekhAyA. vRddha magadha. rAjane lAgyuM ke putra mArI hatyA karavA Ave che! eNe vicAryuM ke e mane mArI nAkhaze enI te kaMI ciMtA nathI, paNa mAre kAraNe enA kapALe pitRhatyAnuM kalaMka sadAkALa gUMTI jaze. mAruM te je bhaluM bUruM thayuM te thayuM paNa e juvAnanI jiMdagI zA mATe bagADuM ? vRddha magadharAje potAnI pAse rAkhI mUkelo hIre cUsI AtmahatyA karI lIdhI. dehanA baMdha chUTI gayA. AtmA cAlyA gaye-navA dehanI jogavAI karavA!" "ajAtazatru kuNika kuhADe laIne kharekhara pitRhatyA karavA gayele?" rAjA pradyote mukhya prazna upADyo. kaMI kahevAya nahi rAjakAraNuM pravRttionAM mULa pAmavAM sulabha nathI. paNa prajAmAM be prakAranI vAte cAle che: eka pakSa kahe che ke hatyA karavA ja gayela bIje kahe che ke enA aMtaramAM pUjya pitAne ribAvyAne #bha pedA dha ne-hAthamAM kuhADo Avyo te kuhADa laIne-beDIo teDavA dhasI gaye. A te satyaM nihita muddAm ' avantipati kSaNabhara vicAramAM paDI gayA. emanA pracaMDa bhAla para karacalIonA ATA-pATA derAI rahyA. thaDI vAre saheja sAvadha thaI temaNe pUchayuM: Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 : matsyagalAgala ajAtazatru kuNikanI taiyArIo kevI che ?" ajaba che." enA A duSkRtyane lIdhe prajAmAM asaMtoSa nathI?" "jarAya nahi! e te badhA jaganI jIvatAM lagInI mAyA ! baLavAna mAchaluM nabaLA mAchalAne khAI jAya, e to saMsArane jANe nitya kama che ! Aje e vAtane duHsvapna jevI lekhI kaI saMbhAratuMya nathI !' sAruM, jA. pharIthI magadhamAM jA, ane samAcAra meLavate rahe!" cara puruSa praNAma karI vidAya thaye. avapiti keTalIya vAra maMtraNAgRhamAM ekalA ekalA AMTA mAratA rahyA. magadharAjanuM mota sudhAranAra "AtamarAma akele abadhUta sUtra yAda AvI rahyuM. paNa mana sAthe ene kaMI meLa maLe nahi. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 24muM pahele Adarza magadhane carapuruSa rAjagRhI tarapha UpaDayAne bahu divase na vItyA tyAM, siMdhusauvIra dezanA pATanagara vItabhayamAM gayela cara puruSa daDamajala karato navIna vartamAna sAthe AvI pahoMce. maMtraNagRhamAM avantipatine AvatAM zeDAeka vilaMba thaye. teo pitAnI susajaja senAnuM nirIkSaNa karavA gayA hatA. yuddhanI pUrNa taiyArIo thaI gaI hatI, paNa na jANe kema prasthAnanAM cihno hajI dekhAtAM nahotAM. avantipati kaI bhAre dvidhAmAM aTavAI rahyA hatA, chatAM yuddha kaI paLe cheDAI jAya te kahevAya tema nahotuM. bhATa-cAraNe cauTe cakale vatsa, magadha ne siMdhu sauvIra viSe verabhAva keLavAya tevAM kavitA lalakAravA mAMDayAM hatAM. prajAmAM hiMsa pazu jevuM jhanUna pedA karavA A sarasvatI-sevake medAne paDyA hatA. zatrunI nRzaMsa hatyA e puNya, raNamedAnamAM pITha batAvavI e pApa ne raNa-mRtyu e svarganI sIdhI vATa - karmadharma karavAnI koI upAdhi ja nahi, e vAta para khAsa bhAra devAte hato. jItyA te zatrunuM dhana ne zatrurAjyanI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 : matsya--galAgala apUrva suMdarIo, mayo te svarganuM sukha ne tyAMnI rUparUpanI aMbAra asarAo vilAsa mATe maLavAnI hatI. avantinA juvAne bhayaMkara yuddha jagavavA mATe talasI rahyA hatA. "kenuM keNe zuM bagADayuM?" ATalI sAdI sIdhI vAta samajavAnI zuddhi sahue gumAvI hatI. mANasanA rAjyamAM pazurAjya pragaTI nIkaLyuM hatuM! A pazurAjyane parAkramI svAmI avanipati pradyota maMtraNAgRhamAM pAchA pharyA tyAre temanA mukha para bhAre utsuktA hatI. potAnA parama zatru-je parama udAra kahevAte hate ne jeNe pitAne jIvatadAna ApI enI kIrtine savAyI ne potAnI kItine kalaMkita karI hatI e parama zatru udayana-nA dezanI vArtA! na jANe kevI haze! emaNe saMjJAthI ja carapuruSane vRttAMta kahevA AjJA karI. "mahArAja, jyAre huM vItabhaya nagaramAM jaI pahoMcyA tyAre tyAM rAja te kezIkumAranuM hatuM!" zuM udayana ane ene putra abhIti baMne yamaraNa thayA? are, magadhamAM zreNika marI gaye ne abhaya sAdhu thaye. badhe A zI uthalapAthala macI che !" prabhu! vAta bhAre hRdayadrAvaka che. rAjA udayana bhagavAna mahAvIranA dharmopadezane dharanAre hateA. bhagavAna mahAvIre eka vAra kaheluM ke "vathA nAzA tathA prajJA', prajA rAjAnA guNa avaguNanuM anusaraNa kare che. tyAganuM mahattva batAvavA mATe rAjAoe pite tevuM AcaraNa karI batAvavuM joIe. te ja prajA samaje ke bhaMga athavA saMgraha e dha nahi, paNa Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA Adarza : 269 tapa ane tyAga e ja mahAna dharma ! vera e AdaravA lAyaka vastu nahi, kSamA e ja mahAguNu ! sakhaaAno niSThuratA te ja nAza pAme; nimAnI nirAdhAratA tA ja TaLe; teA ja A saMsAramAM sAcuM sukha sthapAya. Aje te je samaLa thaye te nimaLene kacaDavAnA peAtAnA dhama' mAnI besavAne, samaLa ema nahi mAne ke nirbaLanA rakSaNanA bhAra peAtAne mAthe ALyeA. pRthvIne sukhI, zAnta ne samRddha banAvavA mATe A sivAya anya kAi mArga nathI ! 6 bhagavAna tA madhu kahe, pazu paga para kuhADA kANu le? ' 'mahArAja, e lenArA ya paDacA che. 'bahuratnA vasuMdharA . A dharatInA bhAra teA evA ja veThI rahyA che. rAjA udayane eka vAra rAtrinA vicAra karyo ke ahA, e grAmanagarane dhanya che, e rAjA-zeDhAne dhanya che jeo zramaNu bhagavatanAM darzana-vaMdana kare che. zramaNu bhagavaMta ahIM Ave tA huM dana-vaMdana karuM, upAsanA paNa karuM. jogAnujoga vicitra che. bIje ja divase savAre zramaNu bhagavaMta trItabhaya nagaranA mRgavanamAM padhAyo. rAjA tA atyaMta harSita thayA,ne prabhunA daza'ne garcA. bhagavAne upadeza ApatAM kahyuM: 'sa'sAranA A matsyagalAgala nyAyanA kANu aMta ANaze ? Aja sudhI sabaLanA hAtheAmAM nikha`La pilAyA che. have niSa La hAtheA pAse sabaLa kAre kSamA mAgIne peAtAnI sakhaLatA zAbhAvaze ? saMsAranA dudhdhakane peAtAnAM tapa-tyAgathI kayA rAjA kacAre khALaze ane e rIte rAjAnA vartananA anukaraNamAM mAnanArI prajA sAme eka adbhuta Adaza rajU karaze ?' bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 : matsya -galAgala rAjA udayana bharI pariSadAmAM khaDA thayA ne bolyA: "huM abhItikumArane rAja viSe sthApana karI dIkSA levA IcchuM chuM." ATalI javAbadArIvALe ATalo utAvaLe?" avantipatie vacce kahyuM. utAvaLa te kharI ja ne! mRtyu kaI paLe AvIne dabAvI besaze, eno kyAM keIne khyAla che! e te AjanI ghaDI raLiyAmaNI! AjJA laIne pAchA pharatA rAjA udayanane vicAra AvyuM ke mAre sage hAthe putrane zA mATe A jaMjALamAM phasAvuM. AjanA rAjakAjamAM te matsya-galAgala nyAya pravartI rahyo che. emAM ekane vadhAre kAM karuM? enA karatAM eka samarpaNazIla AtmAne vadhAre zA mATe na karuM? eNe putrane belA ne rAjakAjanA khUnI mAmalA viSe samajAvyuM. tema ja eka "sagRhastha" tarIke rahIne pite vadhu sAdhI zakaze, te kahyuM. abhItikumAranuM mana e vakhate te mAnI gayuM. rAjA udayane maMtrImaMDaLane badhI vAta kahI. teoe rAjAnA bhANeja kezIkumArane rAjagAdI para sthApana karyo. te ja divase sarvasva tyAgIne, pravajyA laIne rAjA udayana cAlI nIkaLyA. amItikumAra rAjyamAM rahyo paNa thoDA divasamAM enuM mana mAyAmAM lobhAyuM: hAthamAM AvelI aneka bhavanAM puye prApta thanArI A moma sAhyabI zuM chAMDI devI! eNe pitAnI gAdI meLavavA prayatna karyo, paNa sahue kahyuM: "rAInA bhAva rAte gayA!" e risAIne bIje cAlyA gaye, ne pitAnuM rAja meLavavA khaTapaTa karavA lAgyA. rAjarSi udayana vanajaMgalamAM viharatA ugra tapazcayo Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele Adarza : 271 karavA lAgyA, lUkhA- sUkA ane AhAra karavA lAgyA. kyAM rAjapATa ne kayAM vanavagaDA ! kyAM batrIsAM pakavAna ne kyAM lUkhAMsUkAM anna! emanA sukomaLa dehamAM vyAdhi thaye. voe dahIM levAnI salAha ApI. rAjarSi udayana vItazaya nagaranI pAsenA govALonA vrajamAM AvI rahyA. paNa rAjakhaTapaTamAM paDelA puruSe kamaLAnA rogI hoya che. teo badhe pILuM bhALe che. teoe vAta uDADI ke rAjarSi udayana tapasvI jIvanathI kaMTALyA che ane pitAnuM rAja pAchuM levA AvyA che! koInuM bUruM IcchI pitAnuM bhaluM cAhanArA lekane kyAM teTe che ! paNa kezIkumAra saraLa hato. eNe pahelAM te kahyuM: "temanuM hatuM ne temane ApavAmAM saMkoca ke?" paNa maMtrIoe dhare dhIre enI buddhi pheravI nAkhI. e paNa mAyAne pUjArI banI gayo. ane mAyAne pUjArI banyo eTale sagA mAmAne zatrunA rUpamAM dekhAvA lAgyA. punaH e ja "masya galAgala' nyAyanuM nATaka bhajavAnuM zarU thayuM. sahu rAjarSi tarapha jherI najarathI nihALavA lAgyA." kaIne kSaNa ekano bharoso karavA jevuM nathI! kSamA-udAratA thatAM te thaI jAya, paNa pachI eno jIvanabhara pastAvo thAya che," avantipati vacce belI UThayA. mahArAja, rAjarSi udayanane kaMI pastAvo thatA nahote. dhUkeluM gaLavA, vamana kareluM jamavA e AvyA nahotA. paNa kUvAnA deDakA jevA bhANeja kezIkumArane hAthInA pracaMDa rUpano ze khyAla hAya! maMtrIoe eka govAlaNane bolAvI, ne enI dvArA dahIMmAM jhera ApavAne prabaMdha thaye. paNa rAjarSi udayana te jIvana ane mRtyune pAra pAmI gayA hatA; Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 : matsya- gulAla amRta ane jhera bheda bhUlI gayA hatA, ane zAna bhAve viharI rahyA hatA. evALaNa dahIM laIne AvI tyAre nirmoha bhAve e laI lIdhuM ne AregI gayA. e dehanuM mamatva vIsarI gayA hatA; emane deha ADakhIlI rUpa ja lAgatuM hatuM, paNa AyuSyanA baMdha tuTe tyAre ne! e baMdha teDavAmAM A badhA nimitta banyA ! rAjaSi udayane te sahune khamAvyA. pite khamyA : ne zAMta bhAve dehatyAga karyo. e te potAnuM kalyANa karI gayA, paNa nagarIne mAthe ugra pApanA paDachAyA patharAyA. cara puruSa che . "are, rAjakAjamAM ugra zuM ne narama zuM? emAM suMvALI cAmaDI na cAle. e te evuM cAlyA ja kare ! dharamapuNya paNa A mATe ja karI mUkyAM che ne ! ghaDapaNamAM goviMda kyAM jatA rahevAnA che?" "nA mahArAja, mahAvIranI vANI Ave vakhate yAda Ave che. teo kahe che, A raSTine niyama te avicaLa che. ApaNe mahAmArI joI vicArIe chIe ke kema AvI? ApaNe kaI vinAza, kaI pralaya, keI sarvanAza joI thaMbhI jaIe chIe ne enAM kAraNenI zodhamAM paDIe chIe. kAraNa zodhyAM jaDatAM nathI, paNa jarA ApaNe jIvana-vyavahAra nIrakhIe to keTalI hatyAo, keTalA anAcAra, atyAcAra ne durvane ApaNe calAvI rahyA chIe, tenI samaja paDe! A pRthvInuM pratyeka kaNa adazya evA keI niyamanathI niyaMtrita che. dhamIra puruSo te mAne che, ke rajanuM eka kaNa paNa karmanA niyama vagara pharatuM nathI. ApaNI hiMsAne Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele Adaza : 273 paDaze AtmahiMsAmAM Ave che! ATalI vyAkhyA huM e mATe karuM chuM ke hajI rAjarSi udayananI bhasma paNa pUrI vikharAI nahIM hoya, tyAM ekAeka zahera para bhayaMkara vAvAjhoDuM caDhI AvyuM, pralayanA pavana chUTayA, pRthvInA baMdha tUTayA, bAre megha sAmaTA UmaTayA. jotajotAmAM AkhuM nagara svAhA! na rahyo rAjA-na rahI prajA! na rahyAM sainya-na rahyA zAhukAra! sUkAne pApe lIlAM paNa baLI gayAM. sAmudAyika pApane udaya te AnuM nAma! rAjAnA avicArI kRtyane prajAna reke te e pApamAM prajA paNa bhAgIdAra bane. bIje divase savAre sUryodaya thaye tyAre paTTaNa se daTTaNa jevuM thaI gayuM. jyAM bharyuM nagara hatuM tyAM khI ne kaMdarAo! cAre tarapha jaLanA ogha ghUghave. paNa AzcaryanI vAta e ke je kuMbhArane ghera rAjarSi udayana rahelA e ghara, e mANase, e pazu saha salAmata ! pApa-puNyanA tALe keTalIka vakhata A rIte maLI rahe che." "sabaLa nibaLane name bhAre vicitra nyAya zodhe che. badhI vAtamAM UMdhuM! ApaNA jevAne te kaMI samaja ja na paDe." hA, prabhu ! emAM zatru tarapha zikSAdaMDa nahi-premanIti AcaravAnI ! ApaNe bhUkhyA rahI bIjAne khavarAvavAnuM ! ane vaLI khUbI e ke kahe che ke emAM ja kaI dahADo tamane tRpti lAdhaze. bAkI te khAtAM khAtAM AkhI jiMdagI jaze ne peTa khAlI ne khAlI raheze. ApaNane kaI gALa de te sAme vinaya karavAne. ApaNe sabaLa eTale nirbaLane nyAya maLe e 18 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 : matsya-galAgala jevAne bhAra ApaNuM upara! saMsAramAM zAnti ne sukha ANavuM hiya te samarpaNa ne tyAga zIkhe ne AcarI batAve, ema emanuM kahevuM che. nahi te pachI A saMsAra pazuone vADe banaze. jemAM eka sabaLa pazu bIjA nirbaLa pazune khAvA hamezAM lAga zodhatuM haze." ApaNane to AmAM pUrI samajaNa paDatI nathI. sahue vahelA bAvA banavAne dhaMdhe Adaryo lAge che!" mahArAja, Azcarya te e che ke leka A upadezane jhIlI rahyA che. have te sabaLa nibaLone nyAya ApavAapAvavA tatpara banyA che. kuMjare kIDInI khevanA rAkhavA mAMDI. che. leka bhaya ghara chAMDI de che, delata lUMTAvI de che, raMbhA jevI strIone ne juvAnajodha saMtAnane chAMDI de che ne araNyamAM cAlyA jAya che. ane mAgIne khAya che. "yathA rAjA tathA prajAmAM mAnanAra prabhue pahela vahelAM rAjakuLane taiyAra karyA che. rAjapATa chAMDI rAjarSi bananAra mAtra udayana ja nathI, prasannacaMdra rAjA paNa sarvasava chAMDI tyAgI banyA che, ne zivarAjarSie ane rAjA dazArNabhadde paNa e mArga grahyo che." avantipati vizeSa kaMI kahI na zakyA. UMDA vicAramAM UtarI gayA. duniyA kaI dizAmAM jaI rahI che, e temane na samajAyuM. svAmIne vicAramagna joI carapuruSa thoDI vAre namaskAra karIne vidAya thaye. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 : matsya-galAgala lIdhe te sivAya bIjo mArga nahAtA. antimAM vatsarAje batAveluM parAkrama paNa enI tamArA jamAI banavAnI yAgyatAne anurUpa hatuM. enA deza nAnA haze, paNa enI kIrti mATI che. enA svabhAva tA na bhUlI zakIe tevA mIThA che. pitAjI, eka vAra A namAyI putrIne mApha kare, ne khALe le! zuM Apa e svakathana bhUlI gayA ke putrI, tane vaya varathI varAvIza ne vatsadeza jevA deza kariyAvaramAM ApIza. ane vastu khanI che, mAtra ApanA AzIrvAda khAkI che. ApanI kuzaLatAnA samAcAra mATe utkaMThita chuM. li. ApanI aparAdhI duhitA vAsavadattA !' A patra matrIrAja ane rAjasabhAne pigaLAvI nAkhI. maMtrIrAje hiMmatabhera ghaNA divase peAtAne abhiprAya pragaTa karyA: ' mahArAja! dIkarI te pArakI thApaNa kahevAya. eNe hAthe karIne peAtAnA bhAvinI pasa'dagI karI lIdhI, emAM te ApaNI javAkhadArI ochI thai. kAle game tevuM du:kha haze, paNa dIkarI rAtI tA nahi Ave ne ! ane vatsarAja jevA jamAI paNa.... ' * kANu jamAI ! " avantipati ciDAI gayA. * maMtrIzaja, vAsavadattA mArI dIkarI nathI, vatsarAja mAre jamAI nathI. eNe jamanAM teDAM hAthe karIne netaryA che. dIkarIne nAme dayA mAge che! kAyara nahi te zu ? ? arthAntapatinA krodhane sahu samajatA hatA ke vadhu e-cAra bhabhUkAvavAnI jarUra nahAtI, paNa chAMTavAnI AvazyaktA hatI. jANutA hatA. maMtrIrAja zabdo eTalI e krodhane monazAntinAM miSTa jaLa Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 : matsya-galAgala lIdhe te sivAya bIjo mArga nahi. avanimAM vatsarAje batAveluM parAkrama paNa enI tamArA jamAI banavAnI yegyatAne anurUpa hatuM. ene deza nA haze, paNa enI kIrti moTI che. ene svabhAva te na bhUlI zakIe te mIThe che. pitAjI, eka vAra A namAyI putrIne mApha kare, ne kheLe lo ! zuM Apa e svakathana bhUlI gayA ke putrI, tane vayaMvarathI varAvIza ne vatsadeza je deza kariyAvaramAM ApIza. baMne vastu banI che, mAtra ApanA AzIrvAda bAkI che. ApanI kuzaLatAnA samAcAra mATe utkaMThita chuM. li. ApanI aparAdhI duhitA vAsavadattA !" A patre maMtrIrAja ane rAjasabhAne pigaLAvI nAkhI. maMtrIrAje hiMmatabhera ghaNuM divase pitAne abhiprAya pragaTa karyo: "mahArAja ! dIkarI to pArakI thApaNa kahevAya. eNe hAthe karIne potAnA bhAvinI pasaMdagI karI lIdhI, emAM te ApaNI javAbadArI ochI thaI. kAle game tevuM duHkha haze, paNa dIkarI ritI te nahi Ave ne! ane vatsarAja je jamAI paNa...." keNa jamAI !" avanipati ciDAI gayA. "maMtrIrAja, vAsavadattA mArI dIkarI nathI, vatsarAja mAre jamAI nathI. eNe jamanAM teDAM hAthe karIne netaryA che. dIkarIne nAme dayA mAge che ! kAyara nahi te zuM?" avantipatinA krodhane sahu jANatA hatA. maMtrI rAja samajatA hatA ke vadhu be-cAra zabda belI e koIne bhabhUkAvavAnI jarUra nahatI, paNa maunazAntinAM miSTa jaLa chAMTavAnI AvazyakatA hatI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duvidhAmeM dene gaI! : 277 mahArAja vyAkuLa citte rAjasabhAmAMthI cAlyA gayA. paNa emanA krodhane vRddhigata kare tevuM kaMI IMdhana na maLavAthI zAntacitta banatA cAlyA. jema jema zAntacitta banatA gayA, tema tema emane nirbaLatA dAkhavavA lAgI. krodha vakhate je apratispadheya lAgatA te zAntimAM sAva sAmAnya bhAsatA. e vicArI rahyA "meM dharmopadeza sAMbhaLyA che, eTale mana kamajora thaI gayuM che. krodha e caMDAla che, ema sAMbhaLI sAMbhaLIne mAruM pauruSeya haNAI gayuM che. "masyagalAgala nyAyanI philasUphI sAMbhaLI mArI drazakti zAnta thaI gaI che. na jANe kema mArA maMtrIo, mArA amAtye ne mArI senAmAM paNa yuddhakhelananA utsAhanI rekhAo daSTigocara thatI nathI! huM pote kAyara nathI, chatAM kamajora jarUra banate cAlyo chuM. zastra karatAM zAstromAM saravALe vadhu zakti lAge che." avanipati sukhazayyA para paDyA, paNa zAnti na lAdhI. strIo taraphathI temanuM citta pharI gayuM hatuM. khAnapAnamAM pUra rasa rahyo na hato. sukhada ne gADha nidrA to kyAMthI nasIbamAM heya ! emaNe sahasA nirNaya karyo ? kAle ja vatsadeza para caDAI karI devI." sukhazayyA parathI UThIne avantipati bahAra AvyA. dAsIo vIMjhaNe laIne doDI AvI. te sahune lAla AMkha batAvI DArI dIdhI. dAsIe aMdara cAlI gaI. "mAre maMtrInI paNa salAha levI nathI. rAjasabhAne Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 : matsya-galAgala paNuM nimaMtrI nathI. huM ekalo pRthvIne jItI lAvIza; hajI A bhujAomAM eTaluM baLa avazya che." A nirNaya emanA vyagra manane zAMti ApanAre nIvaDyo. paNa mana te bhAre caMcaLa; eNe vaLI navatara kalpanA ugADI: "mArA A sAhasathI mAro yuvarAja ne maMtrI nAkhuza thaI jAya, ne kAle magadharAja zreNika je ghATa ghaDAya che. rAjakAjamAM keNa kenuM saguM?" emaNe tarata maMtrIne bolAvyA. maMtrIrAja hajI purA ghera pahoMcyA paNa nahatA, tyAM te teDuM AvyuM. teo tarata upasthita thayA. avantipatie kahyuM : maMtrIrAja, vatsadeza paranI caDAIne prabaMdha kare!" jevI AjJA, mahArAja!' maMtrIrAje phakta hAjI hA karI. kyAre upaDazuM?" Apa kaho tyAre," maMtrIrAje pUrI svasthatAthI kahyuM. kaNa kaNa sAthe Avaze?" Apa kahe te maMtrIe e ja paddhatie pratyuttaravALyo. varasAdanI Rtu najIka che." "jI hA, jayeSTha besI gaye." te tvarAthI yuddha khelavuM paDaze." avazya." ne varasAda vahele AvI gayuM ?" te jarUra vidhra UbhuM thAya,"maMtrIrAjanI bolavAnI Dhaba enI e hatI. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duvidhAmeM dene gaI1 : 279 vigha te dareka vAtamAM hoya ja che. vidhramAM mArga kare e ja vIra kahevAya ! mAre e luccA vatsarAjane avantinI zakti dekhADavI che." jI hA." mANasanA manane uzkerAvA mATe pratispadhInI jarUra rahe che. ghA karanArane sAme ghA ApanAra hoya to ja rava caDhe. avanipatine pitAnA nirNaya sAme keIno virodha na maLyo, eTale e svayaM nirbaLa banate cAle. keTalIka vAra pratikULa karatAM anukULa upasarga phAvI jAya che. avantipatie kahyuM : "paNa kudarata pAse ApaNuM zakti zuM? zakti dekhADavA jatAM kyAMka yuddha bhAre paDI na jAya! yuddha ghaNI vAra bhAgyAdhIna paNa hoya che. sabaLa hArI jAya, nibaLa jItI jAya." "kharuM che, mahArAja!" maMtrIrAja, hAjI hA na kare! spaSTa salAha Ape!" zuM spaSTa salAha ApuM? vanarAja evo hoya che ke sudhA hoya ke nahi, zikAra haNaye jAya che. ApanI nIti atyAre vananA vAgha jevI che. nahi to ApaNe saMkalpa karIe ane tarata siddhi thatI hoya tyAM A yuddhanI nirarthaka upAdhi vaheravAnI jarUra zI! Ape magadhane padadalita karavA IcchavuM ne tyAM enA jANe paDaghA paDayA. magadhane AdhArarataMbha mahAmaMtrI abhaya sAdhu tha. magadharAja zreNikane Apa jevI zikSA karata enAthI bhUMDI zikSA veThI e kamote maryo. vItabhayane herAna karavAno vicAramAtra karyo ne enuM, enA rAjAnuM, enI prajAnuM netapaneta nIkaLI gayuM. pachI laDAI jagAvavAnuM kaMI kAraNa? ane laDAInuM Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 matsya--galAlaga medAna keI ne sadA anukULa rahyuM che, ke ApaNane raheze? vijayasuMdarI varamALa kone Apaze te nirNata hotuM nathI. enA karatAM ApaNe bhArabajamAM rahIe--e zuM khoTuM ?" maMtrIrAja, paNa avantinI AbarUne lUMTanAra A vatsarAjane zikSA na karavI? enI mAe paNa ApaNane ThagyA, chokaro paNa ApaNI sAthe ramata ramI gaye! DosI maravAne vadhe nathI, A to jama ghara joI jAya che." "ApaNane kaI ThagI zake tema nathI. ApaNe te hAthe karIne ThagAyA chIe. e divase bhagavAna mahAvIranI parSadAnuM ApaNe mAna rAkhyuM, mahArAja ! e kArya te ApaNI kIrtine amara karanAruM nIvaDayuM. A vatsadezanI vAta para krodha nahikSamA dAkhavIe. ene mApha karIe te jagamAM ApaNe halakA nahi lAgIe. choru karu thAya, paNa mAvatare te mamatA ja dekhADavI ghaTe. ' maMtrIrAja, mAre kopAni ema zAMta nahi thAya!" te svAmI, AjJA Ape te atyAre caDhAI karI dauM. paNa chokarAne mAranArI mA Akhare pote raDavA bese che, eTaluM yAda rAkhaje." avantipati vicAramAM paDI gayA. maMtrIrAje taka pArakhI lIdhI hajI jevI haiyA-dIvAlamAM kaMIka naramAza AvatI hatI. emaNe AgaLa calAvyuM: "kSamAmAM kharI zakti che. mahArAja, vAraMvAra laDAIe jagAvavAnI vRttione ApaNe dAkhavI joIe. zAtimAM sAcuM sukha che. eka lADAI hajAre ujAgarA ne lAkho muzkelIo Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duvidhAmeM dene gaI! : 281 laIne Ave che. Ape rAjA thaIne kayuM sAcuM sukha, kaI sAcI zAnti anubhavI? jIvananI madhuratAne ze anubhava ko? sadAya atRpti, sadAya jhaMkhanA, sadAya uzkerATa, sadAya saMdeha! pratyeka paLe lAgaNIone khaLabhaLATa ! zuM moTA kahevAtA jIvanuM jIvanasukha mAtra A ja haze? huM te ItihAsa tarapha najara nAkhuM chuM, ne kaMInuM kaMI thaI jAya che! ApaNe ekabIjAnAM, pitAnAM ne pArakAnAM gaLAM kApavAne ja jANe dhaMdhe laI beThA chIe. caMpAne raNamAM reLanAra rAjA zatAnikanuM zuM thayuM ? e zatAnikanuM ApanA hAthe mRtyu thayuM ! ene dIkarA vaLI jora jamAvavA gaye ne ApaNe kedI thaye. eNe vaLI jabaruM jera karyuM ne ApaNI AMkhamAM dhULa nAkhI! je sabaLa bane e zetAnanI gata zIkhe. rAjA kuNike sanyane potAnI paDakhe laI, sabaLa banI nirbaLa banelA bUDhA bApane ha ! vaLI e veranA paDaghA na jANe kevA paDaze? ApaNe jANe ahi-nakuLane nyAya pravatAvI beThA chIe hajI jAgIe to sAruM. bhagavAna mahAvIranI ahiMsaka bhAvavALI premamaya vANI vAtAvaraNamAM prasarI rahI che. gaI kAle verane badalo verathI levAte- emAM ja mahatva gaNAtuM-Aje emAM parivartana AvyuM che; pratikAra karanAra nahi, paNa kSamA karanAra mATe lekhAya che. AyuSyanI asthiratAne ApaNe kadI khyAla karatA nathI. dhRNAne badale prema,bhayane sthAne vizvAsa, zeSaNane sthAne sevA ne adhikAne sthAne kartavya sthApavAnA prayatno AraMbhAyA che. ApaNe sukhI thaIzuM te A mAge ! jIvananI kSaNabhaMguratA viSe ApaNane kaMI kalpanA paNa hoya tema lAgatuM nathI." Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 : matsya-galAgala maMtrIrAja! juo paNe uttara dizAmAM megha caDhatA Ave. AkAzamAMthI bApha varase che. nakkI cAreka divasamAM varasAda AvI pahoMcyuM samaje." vAdaLanA raMga evA ja che.' "A varSe varasAda kaMIka vahele AvI pahoMcyo" dharatI vahelI sukha pAmaze, mahArAja ! sUkAM vanamAM pharIne thAkelAM gaudhaNa cAre caratAM AziSa Apaze. kRSikAro AnaMdamAM AvI jaze. pRthvI hariyALuM oDhaNuM eADhaze. nadI sarevara chalakAI jaze. dharatIne dhaNu tuSTamAna thayo! have avantine pati tuSTamAna thAya teTalI vAra che." saMgrAma zarada Rtu sudhI mulatavI raheze, maMtrIrAja! munio jevAM cAturmAsa kare evAM rAjAne paNa cAtumAsa! na avAya na javAya !" "rAjA ane muni-sattA ane sevA-Akhare te lekakalyANanI ja be bhUmikAo che ne! rAjA te yogI, yogI te rAjA !" "kharekhara, mArA zastra karatAM A zabda vadhu baLavAna che. maMtrI rAja, yuddha sthagita rahyAnA vartamAna prasArI de! bhale, sahu nirAMte cAtumAsa nirgamana kare! "jevI AjJA!' maMtrIrAja bahAra nIkaLyA. e Aje cAlatA nahetA, UDatA hatA. emanI zAntinI jhaMkhanA kaMIka sAkAra rUpa letI hatI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 26 muM vaheze ahIM samarpaNanI dhArA. dhAravA pramANe AkAzamAM vAdaLa varasI rahyo. AkhI pRthvI jaLabaMbAkAra banI gaI. avarajavaranA mArgo chedAI gayA, ne nityapravAsIo paNa eka sthaLe sthiravAsa sevI rahyA. pRthvIe hariyALuM oDhaNuM eADhI lIdhuM. kheDUte mATe sAde tugIta gAtA khetaramAM kAma karI rahyA. A Rtu yuddha mATe yogya na hovAthI pratyeka gAmanagara dharmavArtAo sAMbhaLavAmAM layalIna banyAM. vatsadezanA rAjA udayana ane navAM paTarANu vAsavadattA Aje nagaracaryAe nIkaLyAM che. rAja-sevA laIne AnaMda pAmatAM A rAjA-rANI have lekasevA karIne harSa anubhavI rahyAM che. duHkhIone madada karavAmAM, nirudyamIne udyama ApavAmAM, daridranuM dAridgha pheDavAmAM teo divasa-rAta vyagra rahe che. kadI kavitakathA kare che, kadI vinedavArtA kare che, kadI hAsyakhela paNa mANe che. chatAM rAjAone gya ADaMbarethI aLagAM rahe che. teo mAne che ke A ADaMbare ja ApaNe ardhA AnaMda harI le che! mukta mana je AnaMda ke ! Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 : matsya-galAgala mAtA mRgAvatI te sAdhvI banIne Ayo caMdanabALAnI sAthe pagapALA ghUmI rahyAM che. paNa emanA sAdhvIpadanA saMskAra vatsanI bhUmine navI rIte sIMcI rahyA che. putranA sukhaduHkhanA samAcAra maLyA kare che, paNa mananI pATI parathI jANe mamatva dhaI nAkhyuM che. e saMyama ane tapathI jIve che, sarva jI para samAna bhAva rAkhe che ane upadezamAM eTaluM ja kahe che ke ahaMne bhAva chAMDIe te A bhavamAM ja ApaNuM kalyANa che ! A badhA jhaghaDA "ahaM" bhAvanA ja che. ahuM' padanA tyAgane emanA svajIvanano ja ItihAsa hato. caMdanabALA potAnI bhANeja-nAnI bALakI jevI-ne enI AjJAmAM bhagavAna mahAvIre potAne mUkyAM! mANasanA jIvanamAMthI badhuM chUTI jAya, saMyama ane tapathI sarva vAtanI zuddhi thaI jAya, paNa "ahama " jaladI na chUTe. e ahaM para ja bhUtakALamAM bharata cakravatI ne bAhubalinuM yuddha thayeluM. bhagavAne pahele ja pagale AkarI parIkSA karI, ane rASTranA ahaM" para ja pahelo prahAra thayo. pite vadezanI rANI, nipuNa rAjamAtA, ane caMdanabALAnI vaDIla mAsI-e bhANejanI adhInatAmAM-AjJAmAM rahe kharI! paNuM rANI mRgAvatInA aMtaramAM vairAgyanI jIta evI pragaTI hatI ke eNe pahele pagale "ahama " ne tyAga karyo; vayamAM te saMbaMdhe pitAnI AjJAmAM rahevAne yogya caMdanabALAnI adhInatAne saharSa svIkAra karyo. emanI AjJA vaDIlanI AjJA mAnIne pALI. aMtaramAM abhimAnano keTa UgavA na dIdho. rANIe pahele ja pagale bAjI jItI lIdhI. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaheze ahIM samarpaNanI dhArA : 285 enamratAno avatAra banI gaI. eka vAra bhagavAna vIrane vAdIne pAchA vaLatAM moDuM thaI gayuM, ne badhI vAtathI ajANa Ayo caMdanAe Thapako Apyo. | 'kulIna strIone moDI rAta sudhI bahAra rahevuM na ghaTe ? namratAnA avatAra samAM mRgAvatIne A zabdo hRdayamAM jhaNajhaNATa pedA karyo. lAMbA lAMbA vicAre thaI AvyA. bhUtakALanI bhUtAvaLe jAgI UThI ! pite kensa! kevuM pitAnuM jIvananA ! vAha re karmarAja tArA khela! paNa AmAMthI marI gayeluM "ahama' na jAgyuM. are, jIvanasamarpaNa karyA pachI pAchA Daga bharAya ! mRgAvatInI vicAradhArA ucca kakSAe caDhatI gaI. e sUtI, chatAM jAgatI hatI. saMsAranuM, sarva lakanuM rUpa pratyakSa thatuM cAlyuM. je jJAnaprakAzanI jhaMkhanA hatI, enI jyoti aMtaramAM jhagI UThI. saMsAranuM sAcuM svarUpa samajAI gayuM. AryA caMdanabALA pAse ja nidrAvaza hatAM. mRgAvatInA hRdayamAM sAgaranI bharatI saMpUrNa kakSAe hatI. ekAeka ene potAne dehapuMja prakAzapuMja banI jate lAgyA. e svastha thaI beThI. tyAM te eNe aMdhakAramAMthI cAlyo Avate eka sarSa joyo. caMdanabAlAne hAtha viSadharanI vATa vacce virodha karato laMbAyeluM hatuM. sAdhI mRgAvatIe zAMtithI e hAtha khaseDI lIdhe. AryA caMdanabALA sparza thatAM ja jAgI gayAM, ane pAse mRgAvatIne joI prazna karyo: Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 : matsya-galAgala mAro hAtha kema khaseDyo?" jue, pele sApa cAlyA jAya." kyAM che? A gADha aMdhakAramAM huM te joI zakatI nathI." mane te spaSTa dekhAya che." Ayo caMdanabAlAe UThIne dvAra khelyuM. tArAnA tejamAM moTe maNujhara nAga gUMcaLuM vaLIne paDele je. caMdanabALAe tarata prazna karyoH "AvA gADha aMdhakAramAM tame kema karIne sarpane ?" mArA hRdayamAM prakAzano udaya thayo che." "zuM kaI yogika jJAna thayuM che?" hA," samatA rasanI mUrti zAM sAdhavI mRgAvatIe kahyuM. kSaNabhara caMdanabALA azaMkAmAM paDI gayAM. are, mArA jevIne je jJAna nathI thayuM te A sAdhAraNa strIne thayuM? azakya! paNa vadhu vArtAlApa karatAM emane tarata khAtarI thaI ke mRgAvatIne te beDo pAra thaI gayo che. basa, A vAtane nizcaya thatAM emanA zakano pAra na rahyo. mRgAvatInA jIvanamAM zuM mama rahelo che, enI vicAraNA cAlI. emane tarata khAtarI thaI ke . "mRgAvatIe addabhuta AtmasamarpaNa karyuM che. sAmAnyamAM sAmAnya mAnavIthI paNa chAMDI na zakAtuM "ahama " eNe chAMDayuM che. pitAnI jAtane tRNathI paNa haLavI ne rajathI paNa halakI banAvI dIdhI che." caMdanabALA pitAnA padanI mahattA bhUlo mRgAvatIne Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaheze ahIM samapanI dhArA : 287 vaMdana karI vinaya karavA lAgyAM. paNa e sAthe emane paNa jIvane ddhAraka jJAna jhagamagI UThayuM. o be mahAjJAnI sAdhvIonI kathAe videzamAM bhAre AnaMda pravartAvyuM, ane e rIte paNa jJAnamaya ane tyAgamaya vAtAvaraNamAM vega AvyuM. vatsarAja pitAnAM paTarANu sAthe hamaNAM ja sAdhvI mAtAne vaDhIne AvyA hatA, ne jIvanane navIna dRSTithI nihALyuM hatuM. saMsAranA sukha mATe jIvanaarpaNa enA jevI anya sArthaktA zuM hoI zake! baLanuM gumAna ne buddhinuM abhimAna baMne nakAmAM! sahadaya hRdaya ne nIti-sadAcArabharyuM jIvana e ja sAcuM jIvana! emAM ja Akhare jayAre che! vatsarAja A rIte jIvana ghaDI rahyA. prajAmAM paNa e rItanA maMtre prasarI rahyA. zAnti ne samRddhinA sukhada vAyarA vatsa deza para vAI rahyA. Ama sukhamaya divasa pasAra thatA hatA, tyAM eka divasa vatsadezamAM azubha vartamAna prasarI vaLyA. pramodavanamAM vihare gayelAM rANu vAsavadattA acAnaka vanamAM lAgelA davamAM baLI gayAM. e TANe mahArAja vatsarAja paNa sAthe nahetA, kevala mahAmaMtrI yaugaMdharAyaNa maujUda hatA. eTale A samAcAre vatsarAjane vyAkuLa karI nAkhyA. Akho vatsadeza zokamaya banI gaye. ne kyAMya lagnanAM gIta che, ne kyAMya janmotsavane AnaMda che ! zubha prasaMge ja jANe sarI gayA ! maMtrIzvara yaugaMdharAyaNa bhAre nirAzA sAthe pAchA pharyA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288: matsya-galAgala. che. vAta karatAM raDI paDe che. vatsarAjanI te vyAkuLatAne pAra nathI. divaso sudhI emanI sAthe kaMI vAtacIta paNa thaI zakI nahi! lagnanI vAta AvatAM ja e bhAre uzkerAI jatA. duHkhanuM osaDa dahADA! divase vItatAM eka divasa maMtrIe rAjAne samajAvyuM ke vatsanI gAdI para kaI joIze kharo ne? zuM bharatakuLanI paraMparAne miTAvI devAnuM pApa Ape AcaravuM che? Apane khAtara nahi, dezane khAtara paNa Ape kaMIka vicAravuM joIe. eka to anekapatnInI prathAe ane bIjuM uttarAdhikArInA praznane vatsarAjane navA lagna mATe mane-kamane taiyAra karyA. paNa utsAha nahota! ullAsa nahAtA ! navAM patnI tarIke magadhanAM kuvarI pAvatIne nirNaya che. AvA suzIla rAjAne kaNa kanyA na Ape ! rANI padmAvatI magadha cheDIne vatsa deza AvyAM, sAthe pitAnI priya sakhI priyaMvadAne lAvyAM che, paNa rAjAjI te jUnAM rANuM vAsavadattAnA svapnamAM ja magna che. sUtAM e, besatAM e! navAM rANunI sakhI priyaMvadA bhAre catura che. rAjA ane rANunI apUrva sevA kare che. rAjA ene jue che ne vAsavadattAne saMbhAre che! jANe cahere mahore eka ja che. vAtacIta ne viveka paNa evAM ja! eka dahADe bhAre Azcarya pUrvaka maMtrIrAje jAhera karyuM ke A priyaMvadA e ja sAcA vAsavadattA! e baLI gayAM e juThANuM! magadha dezanI Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaheze ahIM samarpaNanI dhArA : 289 sAthe saMbaMdha bAMdhavA mATe gaMdharAyaNe raceluM mAtra kAvataruM hatuM! vAta ekadama na mAnI zakAya tevI hatI. chatAM rAjanItinipuNa maMtrIrAja viSe azraddhA grahaNa karI zakAya tema paNa nahatuM" rAjAjIe vAta na mAnI. emaNe kahyuM: "dhutAlAveDA ! vAsavadattA magadhanI kuMvarI padmAvatI pAse kyAMthI?" maMtrIrAje kahyuM: "magadha ane avati baMne vatsana vinAza vicArI rahyAM hatAM. A mATe ame magadha sAthe saMbaMdha bAMdhavAnI yojanA vicAro. cejanA pramANe magadhanAM kuMvarIne ApanA para anurAga vadhAravA mATe emaNe sakhIpada svIkAryuM ! dAsI banIne magadhanA aMtaHpuranI sevA apanAvI. emaNe kahyuM : "je mArA mRtyuthI vatsa dezanuM hita sadhAtuM hoya te te mATe paNa huM taiyAra chuM. te dAsIpada to kaMI bhAre kAma nathI !" emaNe padmAvatIne vatsadezanAM rANI banavA taiyAra karyA navAM rANI padmAvatI AzcaryathI joI rahyAM. priyaMvadA banelAM rANu vAsavadattA bolyAM : "huM te tamArI dAsI ja chuM he ! vatsadezanAM paTarANIne mugaTa tamAre zire ja raheze." rANu vAsavadattAnA tyAge sahunAM mana gaLagaLAM karI mUkyAM. vatsarAja te zuM bolavuM tenI ja mUMjhavaNamAM paDI gayA. paNa e veLA magadhanAM kuMvarInA dilamAM samarpaNanI te prakAza pAtharyo. e AgaLa vadhyAM ne vAsavadattAne bheTI paDyAM. dhanya che rANuM ! paTarANapada te tamane ja zebhe ! 16 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 : matsya-gulAla tame ja rAjamahiSInuM pada caritArtha karI batAvyuM. dezadezamAM yuddha jagAvavA mATe nATaka bhajavAya che. tame zAMti sthApavA mATe nATaka bhajavyuM. aMtaHpuramAM paTarANI-padano vikhavAda bhAre viSabharyo hoya che, e huM jANuM chuM. e pada sahajabhAve tajI, e pada mATe anyane AmaMtraNa ApavA svayaM dAsabhAva svIkArI, tame tyAganuM eka navIna dRSTAMta pUruM pADayuM che! aMta:puranI zuddhinuM punita prabhAta tame ja khilAvyuM! tame ja paTarANI ! tame ja mahArANuM ! dAsI jevuM vartana dAkhavyA badala kSamA maLaze ke!" kSamA mane maLavI ghaTe! huM ke svArthI nIkaLe!" vatsarAja pitAnI jAtane Thapake daI rahyA. gunegAra te huM ja chuM," maMtrIzvare kahyuM. "meM ja A nATakanuM digdarzana karyuM. meM ja rAjAjIne viyega ne zekamAM nAkhyA. meM ja rANI vAsavadattAne dAsI banAvyAM! bIjuM te kaMI kahetA nathI, paNa jenA khoLe avatAra levAnuM mana thAya, evAM rANuM vAsavadattA che! vatsa deza mATe keTale Apaga !" ane magadha mATe paNa nahi? AjathI magadha snehanI sAMkaLe vatsa sAthe jaDAyuM. eka khUnakhAra mahAyuddha zekAI gayuM !" rANI padmAvatIe kahyuM. meM te mArA svArthe karyuM che, maMtrIzvara !" vAsavadattAe kahyuM! "mArA pitAzrI yuddha vinA samaje tevA nahetA. mAre te eka tarapha patideva, bIjI tarapha pitRdeva! jaya ke parAjaya baMnemAM mane hAni hatI. yuddha-prakAranA jANakAra Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaheze ahIM samarpaNanI dhArA : 291 pitAjI jyAre jANaze, ke magadha ne vatsa eka banyAM tyAre yuddha nAda chAMDI deze." "Aha! strIo para samarpaNa bhAvanAe prAbalaya jamAvyuM. have pRthvI para svarga Utare to navAI nahi !' rAjA udayana bhAvAvezamAM AvI gayA. are, avantipatine mArA mRtyunA samAcAra maLyA haze. mArA jIvitanI vadhAmaNuM satvara mokalo," zaNu vAsavadattAe kahyuM. ema zA mATe? teDAve magadhanA nAthane ahIM, ane cAlo ApaNe emanuM Atithya mANavA jaIe," rANI padmAvatIe kahyuM. paNa avantipati joyA che?" ciMtA nahi! premanA siMhAsana para zirakamaLa paDe te paNa zuM! pRthvI e te paDe che. zuM ApaNAM premabharyA haiyAMne kaMI paDaze e haiyAmAM nahi paDe?" zA mATe nahi! AkharamAM te e mAnavahRdaya che!" rAjA udayane saMmati ApI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masya 27muM marIne mALo levAnI rIta keTalIka vAra bahu jhaMkhanApUrvaka hAthamAM Avela lADa hAthamAM ne hAthamAM rahI jAya che, aneka kaziza kayo chatAM e meMmAM mUkI zakAto nathI. jenuM mRtyu sadA vAMcchayuM hoya evA zaraNe AvelA zatrune mAravAnI vAta te dUra rahI, paNa mukhathI mera paNa kahI zakAtuM nathI. tyAM ne tyAre, manuSyahadayamAM chupAyela AzAspada divya nigUDha tatvanI jhAMkhI thAya che. caMDaprakRtinA rAjA pradyotanA viSayamAM paNa ema ja banyuM. ajaba maLyA hatA vartamAna! siMhanA mukhamAM svayaM zikAra cAlyA AvatuM hatuM. baDabhAgI hate avantipati pradyota. e mAtra saMkalpa karate ne siddhi thaI jatI. enAM AcaraNa ane enI siddhi joI ghaNA mANasone satkarma parathI zraddhA ochI thaI jatI. are, nIti, nyAya, pApa, puNyathI DarI karIne ApaNe marI gayAM, chatAMya kaMI kAja na saryo, ne A te badhuM neve mUkI beTho che, teya kevI moja kare che! kAle svarga maLaze e AzAmAM ApaNuM "Aja" vedanAnI bhahI banI che, ne A to kAla bhale game tevI Uge, paNa Aja te svarga mAI rahyo che! Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIne mALa levAnI rIta : 293 paNa mAnyatA ne vAstavikatA vacce ghaNe phera hatA. dhana, sattA, zakti ne saMpatti-jene saMsAra sukhanuM kAraNa mAnatA-enA ja kAraNe rAjA pradyota du:khI du:khI hato. dhana vadhyuM ema tRSNa vadhatI cAlI hatI. bharelI tijorI ene sadA adhUrI ja lAgyA karatI. sattA vadhI ema pitAnI sImAbhUmi nAnI lAgavA mAMDI hatI. zakti vadhI ema zatrutA paNa vadhatI cAlI hatI. eTale rezamanA kIDAnI jema rAta ne dahADe e pitAnA tAMtaNe pote ja vIMTAvA lAgyA hatA. ene kSaNa mAtranI zAti nahatI, paLavAranI nirAMta. nahatI. kaDakaDatI bhUkha ne gADha nidrA to eNe bhALI nahotI. sahu enI sattA svIkAratAM paNa koI ene prema na karatuM badhA enI zehamAM taNAtAM paNa snehanAM pUra kyAMya vahetAM nahetAM. bAhya AvaraNe haThAvIne kharI rIte nIrakhIe te avanipati jevuM anAtha, lAcAra ne azakta avanimAM bIjuM keI nahatuM. bharyA saMsAramAM e ekale hate. ekamAtra enI dIkarI dukhiyAnA visAmA jevI hatI, e paNa pitAnA zatru sAthe sneha sAdhI cAlI gaI! paNuM A te saMsAra hate. pApAtmAne vijaya paTele thate; puNyAtmAne prAraMbhamAM duHkha ja bheTatAM. jema dIpakanI ta para Apa Apa pataMga baLI maravA kheMcAI Ave che, ema avanipatinI zakti ne zehathI vatsarAja Aja sAme pagale momAM taraNu laIne AvatA hatA. pitAnI putrI vAsavadattA, jenA baLI maryAnA samAcAre pitAnA cheDA ghaNA saMbaMdha baMdhAyelA hAthane chUTA karyA hatA, ne tyAre verabhAvanAthI jalatA hadaye kaMIka mokaLAza anubhavI hatI, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 : maya-galAgala enA ja jIvitanA vartamAna jyAre maLyA, tyAre avantipatine harSa kare ke viSAda mANo, e paNuM na samajAyuM! vera, dveSa, ISyo ne vAsanAthI gherAI gayeluM enuM aMtara ziyALanA ToLAmAM Ucharela siMhabALanI jema pitAne svAbhAvika dharma khoI beThuM hatuM! ne hasavAne sthAne e hasatuM! na raDavAne sthAne e raDI paDatuM. 'maMtrIrAja! vatsarAja-mAro cAra-AvI rahyo che, avanipatie zabdone dAMta vacce kacaratAM kahyuM. hA, mahArAja! vAsubena paNa sAthe che. vAha re vAsu bena! bApa tevI beTI-te AnuM nAma !" maMtrIrAja, tamArI vAta na samajAI ! mArA jevI mArI dIkarI?" rAjAnA manamAM AzaMkA UgI. mArA jevI eTale zuM? sArI ke kharAba? ghaNI vAra saMdigdha mANasane pitAnI sArapa viSe paNa zaMkA Uge che. hA, mahArAja ! bApa tevI ja beTI! Ape mahAvIranI pariSadamAM DaMke vagADo, vAsubene paNa tevuM ja ApajogabharyuM kArya karyuM.' maMtrIrAja, mAre Apaga te huM jANuM chuM, paNa e chokarIe vaLI zuM UMdhu mAryuM? A sAdhuoe te duniyAne bhAre cakarAve caDAvI che. mArA jevo emAM phasAI jAya, to bicArAM vAsu jevAM bhAvanAghelAM aNasamaju chokarAMnuM zuM gajuM?" mahArAja, ApaNe jema vatsadezane khAI javA cAhatA hatA, tema magadhane DALe paNa e deza para hate. kAraNa ke Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIne mALo levAnI rIta : 25 ApaNI sAme yuddha jagAvavAmAM magadhane vatsa vacce naDato hatuM. Ama vatsadeza baMne bAjunI bhIMsamAM hatuM. jyAre koNa caDhI Ave ne AkhuM rAja pAyamAla thaI jAya, te kahevAya tema nahotuM. A ApattimAMthI vAsubene ane tenA maMtrI gadharAyaNe dezane bacAvyA. teoe eka bhAre nATaka racyuM: vAsubena vananA davamAM baLI gayAM ema jAhera karyuM. ne bIjI tarapha laI jaIne emane magadhanA aMtaHpuramAM rAjakuMvarInAM dAsI tarIke rAkhyAM. A tarapha vatsarAjane lagna mATe samajAvavA mAMDayA. magadhanI kuMvarInuM mAthuM karyuM. magadhane paNa vatsane pitAne karavo hata-saMgrAma dvArA kAM neha dvArA. teoe A taka jhaDapI lIdhI. magadhanI rAjakumArIne paNa vAsubene vatsarAjanAM guNagAna karI lagna mATe taiyAra karyo. badhe meLa besI gaye." meLa besI gayo? magadha ne vatsa eka thaI gayAM ?" "hA prabhu!" ne magadhanI kuMvarI padmAvatI paTarANuM banI? mUrkha bhAvanAghelI vAsunA nasIbamAM ane dAsIpada rahyuM!" nA, nA. magadhanI kuMvarIe ja kahyuM ke rAjamahiSIpada te vAsubenane ja zobhe. vAsubenanA ApaNe emane kahRdayamAM amara karI mUkyAM. Aje e badhAM Apane vaMdana karI AzIrvAda levA Ave che. kahe che ke vaDIla che, mAraze te emanA hAthe marazuM, jivADaze to emanA hAthe jIvazuMpaNa have zatrutA te nathI nibhAvavI!" "AzIrvAda? ane te mArA? mArA kapAlane teo jANatAM nathI? AzIvAda levAnI emanAmAM hiMmata che?" Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 : ma -galAgala avanipati akaLAI gayA. zuM karavuM tenI kaMI samaja na paDI. eka tarapha hANu-bIjI tarapha hasavuM! kevAM vicitra thaI gayAM che lake! are, kevI ajaba yukitao ajamAve che-virodhIne vaza karavAnI ! ame te eka ghA ne be kakaDAnI nItimAM ja Aja sudhI bharoso rAkhe che. mahArAja, je maravA taiyAra thayuM e amara banI gayuM jene mRtyubhaya gaye ene kaI mArI zakatuM nathI. hiMmata haze te ja AvatAM haze ne? ane ApanuM hadaya to eka vahAlasoyA pitAnuM che, e te e jANe che ne!' mane meLe pADI gho che tame badhAM!" mahArAja, ApaNuM mana ApaNane maLuM pADe che. hajIya ApaNe samajIe. rAjanItinI daSTie paNa have vatsa ane magadha eka thayAM eTale maitrI karI levI Avazyaka che. saMgrAma tarapha bahu na kheMcAzo. e divasa paNa Ave ke AjanAM lohItarasyAM so ApaNI manasvI IcchAo sAme baLa karI bese, vagara kAraNe maravA-mAravA sajaja na thAya; e sanikonAM strIo ne bALake pati ke pitAne varUne dharma adA karavA medAne jatA reke, ne jAya che e khUnI Akramaka mANasonAM ghara vasAvavAnI nA bhaNe. zaktinuM nahI paNa sanehanuM sAmrAjya have sImADA vistArI rahyuM che. dUrathI AvatI AMdhInA sAmanA mATe vahelA sAvaceta banI jaIe. ApaNe moDA paDayA ema pAchaLathI na thAya te mATe paNa vahelA jAgIe. talavAra to ApaNe kamara para enI e che, paNa enI zakita jANe haNAI gaI. AjJA Ape te vatsa ane Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIne mALavA levAnI rIta : 297 magadhanA rAjavIenA svAgate jAuM! teo avantinI sImAne spazI cUkayA haze.' avantipati ka MI na khelyA. emane jUnI AMkhe navA khela hatA. khilADInI DAke UMdarA ghaTa AMdhavA AvatA hatA. maMtrIe vaLI kahyuM : 'mahArAja, rakhe leAkamAM ema na kahevAya, ke avantipatie TUMkuM hRdaya dAkhavyuM! sAme pagale AvatA zatru paNa atithi che, ne Adarane yAgya che, te A te ApaNAM peAtAnAM ja che!' * peAtAnAM ? kaMI sUjha paDatI nathI, maMtrIrAja! peAtAnAM ane pArakAMnA bheda ja mane samajAtA nathI ! zuM karu` ma`trIrAja ! ' avantinAthanA zabdomAM akaLAmaNu hatI. avantinAtha, huM te kahuM chuM ke zANuA, sajjana, zUravIra ne badhI rIte ceAgya vatsarAjane jamAI tarIke svIkArI khaDAM thayelAM jamanAM teDAM TALeA.' 6 mArI mati mUMjhAI gaI che. tame badhAM ekamata thayA, tA mArA virodha huM kayAM sudhI nibhAvI zakIza ? jAe, sanmAna sAthe rAja-atithione teDI lAveA, avantipatie AjJA ApatAM TekA mATe hAtha lakhAvyA. vedevI vidAya laI rahI hatI. zarIramAM azakti AvI rahI hatI. maMtrI tarata "vidyAya thayA. AjanI ghaTanA adbhuta hatI. vanarAjanA mukhamamAM jANe nirbhaya rIte mRgazAvaka pravezI rahyAM hatAM. aniSTanI koi ne ciMtA nahotI, kAraNa ke pratyeka hRdayamAM prema, vizvAsa ne Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 : matsya-galAgala arpaNa pragaTI cUkyAM hatAM. lekavANI pragaTI ke vizva te vicAra ne AcAra paDaghamAtra banyuM che. jevAM AcAravicAra sArAM-narasAM e ja sAre-mAThA paDagho ! A siddhAMta sAce pADavA--marIne mALa levA hiMmatabhera cAlyA AvatAM rAjA udayana ane vAsavadattAnA manamAM aneka prakAranI zaMkAe bharI hatI. paNa Aja pAchI pAnI karavAnI nahotI. marajIvAoe bhagavAna mahAvIranA siddhAMtanI sarANa para pitAnI kAyAne kasoTIe caDAvI hatI. avantinA sImADA para paga detAM mana dhrUjI UThayuM, buddhi aneka jAtanI citravicitra dalIle karavA lAgI, paNa buddhinI dalIla para mahAnubhAva hadaye tarata vijaya meLavyo. thoDI vAramAM e bhaya cAlyo gayo. avanti nagarInA kAMgarA dekhAyA. saMgrAmamAM ja sAhasa karatAM zIkheluM mana A navA prakAranA sAhasa pAse DhIluMDhasa banI gayuM. Aja te marIne mALa levAnAM pagaraNu hatAM. acAnaka avantinA maMtrI svAgate AvatA daSTie paDayA. sanmAnasUcaka vAjitrAnA nAda gAjI UThayA. bilADI hAthamAM AvelA UMdarane mAratAM pahelAM ramADe che-are, evuM to nathI ne ! avantipati pradyotanA caMDa-pracaMDa kApAnalane kazuMya azakya nahotuM! azakyane zakya ne asaMbhavita ne saMbhavita karavAne saMgrAma Aje maMDAyo hato. eka vAra sahune avantinA nagaradvAramAM pravezatAM kalpanA AvI gaI ke jANe jvAlAmukhInA saLagatA peTALamAM pravezI Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIne mALa levAnI rIta : 299 rahyAM chIe. paNa bIjI ja paLe A zUrAoe mRtyubhayane dUra karyo. prabhu mahAvIranAM ahiMsA ane premane nANuM levAne niradhAra karyo. samaSTinA hita mATe becAra vyaktinA Apaga e kaI baDI misAta nahotI. rAjamahelamAM pravezIne teo rAjA pradyotanI pAse cAlyAM tyAre te sahanuM rUMverUMvuM eka vAra kaMpI UDyuM. hajAro sainike vacce kSatriya ekale jhUjhatAM na Dare, paNa AjanI sthiti vicitra hatI! sAme ghA vALavAnuM eke zastra ke sAdhana pAse nahetuM; mAtra premabharyA aMtaranI DhAla ADI hatI. mahArAja pradyota sAme ja siMhAsana para virAjyA. hatA. emanA caherA para mITa mAMDI zakAya tema nahotI. kApo te tyAM ja TharI jAya. paNa rAjA udayane pahela karI. e AgaLa vadhyA ne temane namaskAra karatAM kahyuM : Apano aparAdhI upasthita thayela che. Apa mana cAhe te zikSA karI zake che." avanipatithI sahasA sAme hAtha joDAI gayA, paNa mukhethI kaMI belI zakAyuM nahi. vAsavadattA AgaLa vadhI ne paga para mUkI paDI : "pitAjI, A namAyI putrIne AziSa nahIM Apo !" avanipatino hAtha putrIne mAthe acAnaka rIte mukAI gayo, paNa bhavAM te bhayaMkara rIte kheMcAI rahyAM. hamaNuM ja zuM emAMthI agnivarSA thaze ! A veLA magadharAja AgaLa AvyA ne bolyA : avanipati, lAkheNa paLa kAM gumAvo? ame mitratA Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * w w www - 1 300 : maya-galAgala karavA AvyA chIe. ApaNe pArasparika svAthI bhAvanAothI jagavelAM yuddhone kAraNe pRthvI naraka banI rahI che. A narakane anya keI miTAve, e pahelAM ApaNe miTAvIe. A puNyakAryamAM ApaNI mitrI je kaMI kAryasAdhaka nIvaDI zake te, Apane udAra hAtha laMbAve ? avanipatie hAtha laMbAvyuM, paNa mAMthI eke zabda nIkaLI na zakyo. mana-cittamAM bhayaMkara vAvAjhoDuM prasarI rahyuM hatuM. A vakhate pAchaLa UbhelAM rANI padmAvatI AgaLa AvyAM : "pitAjI, praNAma svIkArazene putrInA !" "kANa putrI? vAsu?" avantipatithI acAnaka bolAI gayuM. ne emaNe padmAvatI sAme joyuM. vAsavadattA te hajI pagamAM ja paDI hatI. pitAjI, eka nahi paNa babe putrIo khoLe besavA AvI che. jamAI paNa putranA hakano dAvo karIne Ave che. paLane vadhAvI le-ApanI kIrti amara karI le. pitAjI, bhagavAna mahAvIre kahyuM che, ke eka ja rAte tArA ne mArA jIvataranA baMdha tUTavAnA che. Apa hase ne jaga rahe, evuM bane te ja jIvatara jIvyuM dhanya!" "vAsu, mane Teko Apa! beTA, huM mUMjhAI gaye chuM, ne aMtaranI akaLAmaNamAM avanipati vAsavadattAne bheTI paDyA. emanI AMkhamAMthI zrAvaNa-bhAdare varasI rahyA. temaNe eka pachI eka sahunuM svAgata karatAM, bahAra UbhA UbhA badhe khela jotA maMtrI rAjane bUma mArIne aMdara bolAvyA. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIne mALa levAnI rIta : 301 maMtrIrAja, Asana te lAve. badhAM keTalI vArathI UbhAM che!" "pitAjI, pahelAM kSamA Apa, pachI ApanA aMtaramAM Asana Ape. e vinA A Asana nirarthaka che," vAsavadattAe kahyuM. kSamA huM zuM ApuM? re! mArAM bALake jeTaluMya hRdayabaLa mArI pAse nathI ! mArA jIvatarathI mane zarama Ave che. jIvananuM odArya huM jANatA nathI. jIvanabhara mAtra siMhanA amogha baLanI ja upAsanA karI,ne e baLa meLavIne huM pazu bane. pazune dharmanI samaja kevI? ane dharma vinAnuM jIvatara kevuM akAruM thaI paDe che! talavArathI sahu ke vaza thaI zake, paNa aMtaranI vahAlapa na maLI zake. mArA vijaye vagaDAnA vAgha jevA hatA, jenA pratyeka vijaye sarvanAza sivAya kaMI na sajayuM! huM tama sahunI pAse kSamA mAguM chuM, avantipati jIvanabharamAM Aje pahelI vAra namatA hatA. rAjA udayane temanA hAtha pakaDIne kahyuM: "amane zara mAvaze nahi, mahArAja ! ame te ApanAM che!" AjanI ghaDI dhanya che. are, mane dhanya che!" avantipati eTaluM bolatA bolatA sahune bheTI paDayA. badhAnI AMkhamAMthI harSanAM azra sarI rahyAM. evAmAM vana pAlaka vadhAmaNuM lAvyA: "mahArAja, najIkanA vanamAM jJAtaputra mahAvIra padhAryA che." dhanya ghaDI, dhanya bhAgya! cAle, sahu e maMgaLamaMdira prabhunA darzane! avantimAM jANe utsava ujavAI rahyo. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLa milana [nava jAgaraNa ] AmA ja sparzI zake evI saurabha laIne mahAvIra udyAnanA azekavRkSa nIce beThA che. nizcala zrIvatsabharyuM hadaya jANe hajAre taraMgane samAvanAra sAgarasamuM vizALa banyuM che. nayanemAMthI amIkiraNa nirjarI rahyAM che. rAya ne 2ka, mAnava ke pazu sahu koI ne e pariSadAmAM Adara maLe che narakesarIono A samUha tyAM paheryo, tyAre haiyAne zAtA Apate anila tyAM laherAtA ho, vanavagaDAnAM phUla madhura suvAsa verI rahyAM hatAM, vAtAvaraNamAM divya davani gUMjI rahyo hate. emAMthI jANe ApoApa svara-zabdo gUMjatA A rAjavI-samudAye sAMbhaLyA : vAsanAnA videzamAM vasatA o rAjavIo, AtmAnA svadezamAM AvoprajAnA prabhu tame che, tamArA prabhune tame pichANe. mAnavajagatanA Adarza tame che! tamArA jIvananA Adarzane tame jANe. pharI vAra kahuM chuM tame narakesarI kAM narakezvarI ! jarA paNa javAbadArI cUkyA ke raurava narakanuM tamAre kAje nimaNa che. tamArA haka moTA ema rtavya Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava jAgaraNa : 303 paNa meTAM. puya moTAM tema pApa paNa moTAM! rAjasI vaibhavane tAmasika nahi, sAtvika banAvo !" vAtAvaraNanA paDaghA zamyA na zamyA tyAM bhagavAna mahAvIranI vANI temane kAne paDI. e amarasudhA hatI. sahue cAtakanI jema tenuM pAna karavA mAMDayuM. bhagavAna kahetA hatA : saMsAramAM sabaLa nirbaLane dubhave, dabAve, zeSa, haze, e "masya-galAgala" nyAyane aMta, sukha IcchatA sarva jajoe ANa ghaTe. hiMsaka parAkrama ne hiMsaka vANIthI saMsAranuM sukha kadI vadhyuM nathI. saMsAramAM badhA divaso keInA sarakhA jatA nathI. Aje je yuvAna che, te kAle vRddha che. Aje je kuTuMbathI gherAyeluM che, kAle te ekAkI che. Aje je naragI che, kAle te rogI che. Aje je daridra che, kAle te saMpattivAna che. samaSTi ke vyakti baMne mATe A kahuM chuM. koInA saghaLA divasa kadI eka sarakhA jatA nathI. saMsAranuM cakra vegathI ghUmI rahyuM che. Aje je upara che, paLa pachI te nIce che. UMcA nIcAnI sAthe sneha ne samAnatAthI vartavuM ghaTe! AvatI kAla mATe paNa Aje udAra bane ! premI bane ! prema tamArA jIvanane rAjA banavuM joIe. jagatanI kAmanAone pAra nathI. eka bhavamAM badhI kAmanA pUrNa thavI zakya nathI, ne jIvita palabhara mATe paNa vadhArI zakAtuM nathI! mATe sabaLe saMyamI ne nirbaLe udyamI thavuM ghaTe! "A mATe ahiMsA, aparigrahane anekAnta-A tatvatraya Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 : matsya-galAgala tamAre svIkAravAM joIe. ahiMsA vizvabaMdhutAnuM bIjuM rUpa che. prANImAtra sAthe maitrIne emAM Adeza che. aparigraha tamArAM sukhasAdhana ne saMpatti-vaibhane maryAdita karavAnuM sUcave che. vadhu bhega roga ne zokane nIpajAvanArAM che. chelle ne trIjuM tatva syAdavAda-anekAnta e tamane sarvadharma samanvaya sUcave che. tarka, vivAda ne vAda tamAro uddhAra nahi kare, pakSa, vADe ke paMtha tamane mukti nahi bakSe; DhAlanI baMne bAju jevAne viveka e mAro svAdavAda dharma-anekAnta! satya jyAMthI maLe tyAMthI svIkArI levuM ghaTe! satyane IjAro keIe rAkhe nathI ! "udvega, saMghaSa, damana, yuddha ne azAnti tamArA jIvanane ghere ghAlI beThAM che. tamAruM mana tamAruM mitra banavAne badale tamAruM zatru banI beThuM che. tame pratyeka paLe yuddha devatAnI upAsanAmAM paDyo che ! "vadhu vinAza e tamAre dharma banyuM che. re jIva! tuM bahAra yuddhane zA mATe zodhe che? A bAhya yuddha e ApaNuM mananI kalezakara, dveSI, daMbhI sthitine paDaghamAtra che. yuddhane AraMbha pahele ApaNe ApaNA aMtaramAM karIe chIe, pachI ja ApasamAM laDIe chIe. yuha te tAre tArI sAthe jamAvavuM ghaTe. jene tuM haNavA mAge che e tArA zatru ne tAro cera to tArI aMdara ja beTho che. rAjazAsana ane dharmazAsana ane ethIya moTuM AtmazAsana che. AtmAnA rAjyamAM Avo ! eka bIjAne samaje, sahayoga kare ! saMgharSa, hRddha, hiMsA ne yuddhane samApta kare. vizvabaMdhutvavALuM vizvazAsana jamAvo! potAnAM ane pArakAnA bheda bhUlI jAo. sahu jIvane Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava jAgaraNa : 305 samAna mAnA. bilADI e ja dAMtathI peAtAnA baccAne pakaDe che ne e ja dAMtathI uMdarane pakaDe che : paNa emAM phera keTale che? leAkavijayI bane! AkhA saMsAra peAtAnA sukha mATe anyane du:kha upajAvanAra-hiMsaka anyA che. asatya vatAM ene AMcakA AvatA nathI. matanu levAnA e utsAhI che. vyabhicAramAM e aticAra ke anAcAra jotA nathI. parigrahamAM paMDitAI mAne che, ne khIjAnu lUMTIne e ghara bharavA mAge che. khIjAne haNIne e jIvavA mAge che; khAvaLanuM vRkSa vAvIne e bakula puSpa cUMTavA mAge che! ' bhautika sukhalipsAAe tamArAM sukhAne sukAvI nAkhyAM che. jIvananI meAjo ane AvazyakatAoe tamArI krarmonI AtAne haNI lIdhI che. jAta mATenI sagavaDatAe zeASaNu vadhArI dIdhuM che. je vadhu kAmI, vadhu krodhI, vadhu mAnI, vadhu leAbhI enI tame prazaMsA karI che, ane jANye-ajANye tenI samAjamAM pratiSThA karI che. ne badalAmAM tamane vadhu ne vadhu du:kha ne saMtApa maLyAM che! * kacana ane kAminInA tamArI zAkha hada vaTAvI gayA che. ane eTale ja tamAre mATe e sukha ne sagavaDa rUpa manavAne badale bhArarUpa ne saMtAparUpa banyAM che. e tamArAM kedI banyAM che, tame emanA tAbedAra banyA che. tame jene sukha mAnA che, paNa e tA mAtra pracchanna duHkha che. mATe sakSepamAM kahuM chuM. sAra grahaNa karavA hAya tA karI lejo. sukha mATe saMyamI banA! ahiMsA tamArA jIvanane, aparigraha tamArI sukhasagavaDAne ne anekAnta tamArA vicArane ajavALI raheA ! sneha ane saukhyathI jIvA ! tapathI ne tyAgathI 20 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 : matsya-galAgala che! dayA ne dAnathI ja ! ApIne khuzI thAo ! mApha karIne meTA thAo! sahune abhaya karI nirbhaya bano! - "tame je kare emAM eTaluM yAda rAkhajo, ke lenAra karatAM denAra mATe che! jIvanAra karatAM jivADanAra mATe che. khAnAra karatAM khavarAvanAra maTe che. mANasa zastra, zAstra ne saMpattithI meTa nathI thatuM-sevA, saMyama, samarpaNa, tapa ne tyAgathI mATe thAya che! chelle chelle eTaluM ja kahevAnuM ke-badhA jIvane AyuSya ane sukha priya che. dukha ne vadha apriya che. jIva mAtra jIvitanI kAmanAvALA ne jIvitane priya mAnanArA che! jevAM ApaNane sukha priya ne duHkha apriya tevAM anyane paNa che. je anya jIvanA sukha viSe bedarakAra che, teo potAnA sukhathI paNa kharI rIte beparavA che. A pATha je zIkhaze e pRthvI para svarga utAraze! svargamAM pate jIvaze, ne AsapAsa svarga racaze. jema bagalI iMDAmAMthI janme che, ne ThaMDuM bagalImAMthI janme che, ema mohanuM utpatisthAna tRSNA che. tRSNAnuM utpattisthAna meha che. rAga-dveSanuM utpattisthAna tRSNa che. jene tRSNA nathI ene moha nathI. jene moha nathI ene lebha nathI. jene lebha nathI tene kAMI nathI ! e saMsAramAMthI tarI gayela che. "saMsAra Akhe kAma, krodha, mAna ne lebhamAM phasAye. che. jenAM kAma-krodha, mAna-leja utkaTa e pratiSThAvAna gaNAyo che. apratiSThAnI pratiSThA karIne tame zuM meLavazo? zuM meLavyuM? Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava jAgaraNa : 307 tame azAnta che, tamane lAge che ke tame duHkhI che, tamane sadA lAgyA kare che ke kaMIka tamArAmAM UNuM-adhUruM chesodita keI ne koI vAtanuM duHkha tamane sAlyA kare che. A badhAne upAya tame bAhya saMsAramAM zodhavA jAo che, tyAM ugra banI dhamAla macAve che. nirbaLane haNe che, sabaLanI sevA kare che! ane Ama jIvanabhara karyA chatAM-chevaTe paNa tamArI azAntine, du:khane, adhUrAzane aMta Avato nathI! huM kahuM chuM ke A badhAM aniSTanuM mULa tamArI aMdara che ! tamArA mitra ne zatru-sukha ne duHkha-tamArA dehamAM ja-tamArI bhAvanAmAM ja chupAyelAM che. A graha cheDI, Aveza tajI, ahama dUra karI-e sukha ne zAntine kheje! je prakAzanI khejamAM jagamAM bhaTake che, e joti to tamArA hRdayanA UMDANamAM jhagamage che ! jarA aMdara jue eTale enAM darzana thayA vinA nahI rahe. AzcaryanI vAta te e che, ke je tamAruM nathI ene mATe tame hajAra yatna kare che, ke je tamAruM che ene yAda paNa karatA nathI. A te moha ke? deha mATe rAtadivasa ciMtA karanAra tame tamArA AtmAnA sukha mATe kaMI pravRtti karI? "pharIthI kahuM chuM. yuddhamAtra potAnI jAta sAthe, bAkI koI sAthe nahi. yuddha e game teTaluM nyAyI hoya, game teTaluM anivArya hoya, paNa Akhare te mAnava samAja mATe zApache. namo ariheMtALa e maMtrane ari--tamArA dilamAM ne dehamAM che. ene haNe. pachI bAhya jagatamAM haNavA jevuM kazuM raheze nahi. je lokhaMDanA banelAM eka hajAra haLa pRthvIne zasyazyAmalA karI zake che, e ja lekhaMDanI banelI hajAre Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 : matsya-galAgala talavAre-pRthvIne nirAdhAra te AkraMdabharI banAvaze. sattAprIpe! A samaje. e na samaje te prajA samaje. rAjA ane prajA potAnA A vinAzanI kalpanA kare ! e dvArA pedA thatAM nA, leze ne kAlAhaleA tarapha lakSa kare! * eTaluM yAda rAkhA ke pRthvI samastanuM rAjya tamane maLI jAya, bhega mAtra tamArA caraNe ThalavAya, paNa tethI tamane jIvananuM sukha, mananI zAnti ne AtmAnuM amaratva lAdhavAnu nathI. e mATe tA mAnavIe AtmAne samajavA, pichAnavo, ALakhavo anivArya che. A rAjapATane paNa AtmAne mATe, dhanane paNa AtmAne mATe, sukha-sagavaDAne paNa AtmAnA mATe svIkArI. AtmA mATe e badhAM che. pAMkhI mATe pAMkhA che. pAMkho mATe paMkhI nathI. AtmAne ahitakara hAya-pachI te rAjapATa hAya, dhana hoya, sattA hoya-savanA tyAga karA! vizvamAM daSTigocara thatI vedanA te viSamatA A rIte ja dUra thaze. kSamA, ahiMsA, zAnti, tyAga te virAga A rIte ja sthapAze. khIzuM, je tamane apriya hAya tenuM bIjA pratye AcaraNu na karaze. saMsAramAM kAi ne haNAvuM-ragaDhoLAvuM pasaMda nathI. du:khI thavAtu ApaNe icchatA nathI. ema saMsAra paNa icchatA nathI. Atmavat badhA jIvAmAM STi rAkhA, AthI ja samAnatA, svAtaMtrya ne khaMdhutvanA jagatamAM vikAsa thaze. ' 'saMsAra teA seAdAnA mAra che. jevA sAdo karaze tevA naphA maLaze. nukasAnanA sAdAmAM naphA niha joI zake. ahI krUra thaze. teA badalAmAM tamane paNu karatA maLaze. prema Apaze Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava jAgaNa : 309 tA prema maLaze. pArakAMne pIDA karaze! tA e tamane pIDA karaze. jema keAI jhADa vahelAM kLe che ne kAI moDAM phaLe che, ema karmanAM vRkSa paNa vahelAM-mADAM phaLe che. ethI kamanA abAdhita niyama para azraddhA na dharazeA. ' bhagavAnanI vANI yeAgya kALe zamI gaI, paNa enA paDaghA digadigantamAM gAjI rahyA. relAyelI e amara sudhAmAM sahu kAI snAna karI rahyAM ! ' keTaluM sAduM ne nikhAlasa satya !' vAsavadattAe kahyuM. ' are, sukhanI keDI sAme che. chatAM duHkhanA 'dariyAmAM na jANe ApaNe kema hUMbakAM mArIe chIe !'rAjA pradyote kahyuM. ' kharekhara, ApaNI jAtane ApaNe, ApaNI avidyA jevI vidyAoe, satyAnAzanA mULa jevI saMskRtie haNI nAkhI che. cAlA, ApaNe enI punarracanA karIe,'vatsarAje kahyuM. * sAcu che!! UMghanArane paNa yuge yuge jagADanAra yugamUrti e AvI maLe che. cAlA, cAlA! jAgyA tyAMthI savAra gaNIe!' hu e navajIvananA maMtrane grahIne nagara .taraph * 4 pAchAM vaLyAM. samApta Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. ' jayabhikhkhu ' nA graMthA caritrA navalakathAo : bhagavAna RSabhadeva kAmavijetA sthUlIbhadra marSi metAraja narakesarI vA narakezvarI vikramAditya haimU bhAgyanirmANa bhAgyavidhAtA premabhakta kavi jayadeva matsyagalAgala beThA maLavA navalikA-sagrahA upavana pArakA gharanI lakSmI vIradharmanI vAtA bhA. 1 bhagavAna mallinAtha mAdare vatana sAhasa-kathAo javAMmarda eka kadama Age hiMmate mardA gaI gujarI jhAMsI rANI zrI. cAritravijaya ceAganiSTha AcAya vIra viThThalabhAI vastupALa-tejapALa vimaLazAhe rAjA zrIpAla zreNI: vidyArthI vAcanamALA [ lekhanasaMpAdana ] jaina mAlaga thAvila [ lekhana-saMpAdana ] anuvAda : devadAsa [ ratilAMla desAInA sahakArathI ] AgAmI prakAzanA bhagavAna mahAvIra bharata cakrava brAhmaNazreSTha pANIpata gRha ne gRhiNI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- _