________________
કલિંગમાં જૈનધર્મ
૧૭ જેમ બૌદ્ધધર્મની ઉન્નતિ માટે પ્રયત્ન કર્યા તેમ જૈનધર્મ માટે કોઈએ કાંઈ કર્યું નથી–તે બધાને આ લેખે ખોટા પાડ્યા છે, અને જૈનધર્મના પ્રાચીન ગૌરવને તેમના હૃદયમાં યથોચિત સ્થાન આપ્યું છે. તેમને એમ કબૂલ કરતા બનાવ્યા છે કે જૈનધર્મ પણ પૂર્વે અનેક દેશમાં અને અનેક રાજવંશોમાં રાજ્યધર્મ તરીકે પળાયો છે. તેની અસર પ્રજાના પણ મોટા ભાગ ઉપર થઈ હતી, અને બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય વગેરે દરેક વર્ષોમાં તે પ્રચલિત થયો હતો... ... ...
(૨) જેનધર્મની પ્રગતિ કરનાર રાજાઓ...જૈન સાહિત્યમાં જે બે-ચાર ઐતિહાસિક રાજાઓના જૈન હેવા બાબતના જેવાતેવા ઉલેખ મળી આવે છે, તેમના સિવાય બીજા પણ અનેક પ્રતાપી રાજાઓ થઈ ગયા છે કે જેમણે જૈનધર્મની ઉન્નતિ અને પ્રગતિ કરવા માટે વિશેષ વિશેષ પ્રયત્નો કર્યા છે, પ્રરંતુ તેમનાં નામે આપણું સ્મરણપટ ઉપરથી કયારનાયે ભૂંસાઈ ગયાં છે. . .
(૩) ખારવેલે ભરેલી જૈન પરિષદ–જેમ બૌદ્ધ શ્રમણોની સમયે સમયે અમુક સ્થાનમાં એકત્ર પરિષદ મળતી હતી, તેમ જૈન શ્રમણોની પણ પરિષદ મળતી હેવી જોઈએ, એમ આ લેખના વળણ ઉપરથી જણાય છે. અશોક અને કનિષ્ક જેવી રીતે બૌદ્ધ શ્રમણોની પાટલીપુત્ર અને મથુરામાં પરિષદો મેળવી હતી, તેવી રીતે ખારવેલે પણ સર્વ દિશામાંથી જ્ઞાનવૃદ્ધ અને તપોવૃદ્ધ નિર્ગથ શ્રમણને આહવાન કરી કુમારી પર્વત ઉપર એક સાધુ-પરિષદ ભરી હતી.
કુમારી પર્વત તે કયો અને ક્યાં આગળ આવે છે, એ બાબત પ્રથમ કેટલીક તપાસ કરેલી, પરંતુ કોઈ ખુલાસે મળી શક્યો નહીં.
જ્યારે આ લખાણ છેલ્લી વારનું સંશોધિત થઈ પ્રેસમાં જાય છે, તે વખતે વડોદરેથી શ્રીયુત ચિમનલાલ ડાહ્યાભાઈ દલાલ એમ. એ. ને પત્ર મળે, તેમાં તેઓ આ બાબત લખે છે કે–“કુમારગિરિ એટલે કુમારી પર્વત વિષે આજ એપિગ્રાફિકા ઈન્ડીકા, ઓકટોબર ૧૯૧૫,
