________________
જૈન ઇતિહાસની ઝલક
સાથ ખેદ થાય છે કે જેમના ધર્મો સાથે આ મહત્ત્વના સ્થાનને સીધા સંબધ છે, જેમને એક પ્રકારે આ કીર્તિસ્તંભ છે, અને જેમની પ્રાચીન પ્રભુતાનાં પ્રકાશમય કિસ્સા આમાં અંકિત થયેલાં છે, તે જૈનેામાંથી હજી સુધી કાઈને એનુ ં નામ પણ જણાયું–સ ંભળાયુ નથી ... ...ચંદ્રગુપ્ત અને સંપ્રતિ જેવા જૈનસમાજપ્રસિદ્ધ નૃપતિના વિષયમાં જ્યારે અનેકાનેક જૈન ગ્રંથામાં વિસ્તૃત રૂપે વર્ણન કરવામાં આવેલુ હોવા છતાં, અને નિ:સ ંશય રીતે તેમને પરમ જૈન તરીકે જણાવેલ હેાવા છતાં, તેમનુ જૈનત્વ સ્વીકારવા માટે —અને સંપ્રતિનું તે અસ ંદિગ્ધ રીતે અસ્તિત્વ પશુ માનવા માટે— હજુ વિસમાજ આનાકાની કરે છે, ત્યારે ખારવેલ જેવા એક સર્વાંથા અપરિચિત-અજ્ઞાત રાજા માટે, કે જેનું નામ સુધ્ધાં પણ્ આખા જૈન સાહિત્યમાં કાઈ પણ સ્થાને મળતું નથી, અને જેના બનાવેલા એવા મહત્ત્વના હાથીગુફા જેવા જૈતીય ધર્મીસ્થાનના અસ્તિત્વની કલ્પના પણ આજ સુધી કાઈ જૈનના મનમાં જાગેલી જણાતી નથી, તેને એક પરમ જૈન ( શ્રીયુત કે. હ. ધ્રુવના વચનમાં કહુ' તે “ હડહડતા જૈન ” ) નૃપતિ કે “ જૈનવિજેતા તરીકે સિદ્ધ કરવા કે કબૂલ કરવામાં આધુનિક ઇતિહાસનો માન કે આનંદ માને છે !...
..
...
હાથીગુફાનું સ્થાન
જે સ્થાને ખારવેલના આ લેખ આવેલ છે, તે સ્થાન જૈન પ્રજાના વાસસ્થાનથી ધણા દૂર અંતરે આવેલું છે, તેથી તેની કાંઈક ઓળખાણુ આપવી આવશ્યક છે.
હિંદુઓ–વષ્ણુવાનુપ્રસિદ્ધ તીર્થં જગન્નાથપુરી જે પ્રદેશમાં આવેલું છે, તેને હાલમાં એરીસ્સા અથવા આઢિયા પ્રાંત કહેવામાં આવે છે. એ પ્રાંત હિંદુસ્તાનના પૂર્વ ભાગ ઉપર, બંગાલના ઉપસાગરને કાંઠે આવેલા છે. પ્રાચીન કાળમાં એ પ્રાંત કલિંગ દેશના નામે પ્રખ્યાત હતા. અંગ, અંગ અને કલિંગ—એમ એ ત્રણે દેશાની ત્રિપુટી ગણાતી.
