________________
[૨] કલિંગમાં જૈનધર્મ : હાથીગુફાલેખ અને રાજા ખારવેલ
""
જૈનધની સાથે સંબંધ ધરાવનાર જેટલા પ્રાચીન શિલાલેખો આજ સુધીમાં મળી આવ્યા છે, તેમાં આ પુસ્તકમાં આપેલા “ કટક નજીક આવેલી ઉદ્દયગિરિની ટેકરી ઉપરના હાથીગુઢ્ઢા તથા ખીજા ત્રણ લેખા સ`થી પ્રાચીન છે. હાથીગુફાવાળા મહામેધવાહન રાજા ખારવેલને લેખ જૈનધર્મની પુરાતન જાહેાજલાલી ઉપર અપૂર્વ અને અદ્વિતીય પ્રકાશ પાડનારા છે.
લેખની ઐતિહાસિક ઉપયોગિતા અને નેનુ અજાણપણુ
શ્રવણુ ભગવાન શ્રી મહાવીર દેવ પ્રોધિત પંથના અનુયાયી એમાં કાઈ પ્રાચીનમાં પ્રાચીન નૃપતિનું નામ જો શિલાલેખમાં મળી આવ્યું હાય તા તે ફક્ત એકલા આ પ્રતાપી નૃપતિ ખારવેલનું જ છે. જૈનધર્માંના ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ તે આ હાથીગુફાવાળા લેખ અનુપમ છે જ, પરંતુ ભારતવર્ષના રાજકીય ઈતિહાસની અપેક્ષાએ પણ આની ઉપયાગતા અનુત્તર જ જણાઈ છે.
લગભગ એક શતાબ્દી જેટલા લાંબા કાળથી આ લેખની ચર્ચા યુરોપીય અને ભારતીય પુરાતત્ત્વજ્ઞોમાં ચાલ્યાં કરે છે. અનેક લેખા અને પુસ્તકા આ લેખના વિષયમાં લખાયાં-છપાયાં છે. સેંકડા વિદ્વાના આ લેખની મુલાકાત લઈ ફાટા વગેરે ઉતારી ગયા છે, અને હજી પણ એમ જ ચાલુ છે. આવી રીતે ઐતિહાસિક વિદ્વાનેામાં આ એક મહત્ત્વના અને પ્રિય થઈ પડયો છે. પરંતુ એ જાણીને મને
લેખ
