________________
૧૬૦
જૈન ઇતિહાસની ઝલક
અને સુસ્તુતિના ઉન્મુક્ત ગુણગાન કરનારાં અનેક પ્રશસ્તિકાવ્યો રચ્યાં, જેમાંનાં ધણાંખરાં હજી સુધી પણ સચવાઈ રહ્યાં છે.
ભવ્ય દેવમંદિરોના નિર્માતા
તેવી જ રીતે, તેણે જે અઢળક દ્રવ્ય ખી, સ્થાપત્યકલાનાં ઉત્કૃષ્ટ પ્રતીકા જેવાં શત્રુંજય, આબૂ, ગિરનાર આદિ તીસ્થાનેમાં જે ભવ્ય દેવમન્દિરા બનાવ્યાં, તેમાંના પણ ઘણાંખરાં, આપણા દેશના સદ્ભાગ્યે હજી સુધી સુરક્ષિત રહી શકયાં છે અને જગતના પ્રવાસીઓને પેાતાના નિર્માતાની દિવ્ય ગાથા સંભળાવી રહ્યાં છે. સુકૃત્યા અને સત્કીના દ્વારા આ જાતનુંં અમર નામ પ્રાપ્ત કરનારા મનુષ્યો સ ંસારના પ્રુતિહાસમાં બહુ વિરલ થયા છે.
વસ્તુપાલ-તેજપાલનું કીર્તિકથા-સાહિત્ય
<
>
વસ્તુપાલની કીર્તિ-સ્તુતિ કથનારાં જે પ્રશસ્તિકાવ્યા ઉપલબ્ધ થાય છે તે બધાને ટૂંક પરિચય, અમદાવાદની ગુજરાત સાહિત્ય સભા 'ના ઉપક્રમ નીચે, સન ૧૯૩૩ના જુલાઈમાં, · પ્રાચીન ગુજરાતના સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસની સાધન-સામગ્રી ' એ નામે મેં જે એક વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું તેમાં આપવા પ્રયત્ન કર્યાં હતા. એ પરિચય પ્રસ્તુત ગ્રન્થનું વાચન અને અવલોકન કરનારાઓને ખાસ ઉપયોગી હોવાથી, તેમ જ તે અન્ય રીતે પણ અહીં બહુ જ પ્રાસ ંગિક હોવાથી, આ નીચે તેના ઉતારા આપવામાં આવે છે. :—
ચૌલુકય વંશના છેલ્લા રાજા, ખીજા ભીમદેવના સમયના ગૂજરાતના ઇતિહાસ પ્રમાણમાં સૌથી વધારે વિગતવાળા અને વધારે વિશ્વસનીય પુરાવાવાળા મળી આવે છે; અને તેનું કારણ, તે સમયમાં થયેલા ચાણકયના અવતાર સમા ગુજરાતના બે મહાન અને અદ્વિતીય મંત્રી વસ્તુપાલ—તેજપાલ છે. એ બે ભાઈઓના શૌય, ચાતુ અને ઔદાર્યું આદિ અનેક અદ્ભુત ગુણાને લઈને, એમના સમકાલીન
"C
