________________
ગુણ-પર્યાય સ્વરૂપે જાણે છે. “મુળપર્યાયવત્ દ્રવ્યમ્ । (તત્ત્વાર્થ॰ ગ્॰ !, સૂ॰રૂ)” -ગુણ અને પર્યાયવાળું દ્રવ્ય છે. એટલે ગુણ અને પર્યાય જેને હોય તે "દ્રવ્ય" કહેવાય છે. (૩૭)
આથી દ્રવ્યનો સ્વભાવ ગુણપર્યાય છે, ગુણ અને પર્યાયના વિષયમાં દ્રવ્યનો અન્વય છે.
તેથી કરીને દ્રવ્યાર્થદેશે દ્રવ્યને જાણે છે તે સાથે તદ્નુગત સર્વ ગુણ અને પર્યાયોને પણ જાણે છે.
(૮) સ્વદ્રવ્યાદિ ગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાળ અને સ્વભાવને જે ગ્રહણ કરે તે "સ્વદ્રવ્યાદિ ગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય" કહેવાય છે.
આ નય કોઇપણ દ્રવ્યની વિચારણા કરતાં સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાલ અને સ્વભાવના વિચારપૂર્વક તેને દ્રવ્ય સત્તા-સત્પણું સ્થિર કરે છે, જેમકે આત્મા. એ દ્રવ્યની વિચારણા કરતાં આત્મા-જીવનું ચેતન એ સ્વદ્રવ્ય છે, ઉર્ધ્વલોક, અધોલોક કે તીર્આલોક પૈકી જે ક્ષેત્રમાં તે વર્તતો હોય એ તેનું સ્વક્ષેત્ર છે, ઉત્સર્પિણી આદિ જે કાળમાં તેની સ્થિતિ હોય તે તેનો સ્વકાળ છે અને જ્ઞાનાદિક ગુણો એ તેનો સ્વભાવ છે. એ પ્રમાણે આત્માની એટલે જીવની સત્તાનો નિર્ણય આ સ્વદ્રવ્યાદિગ્રાહક દ્રવ્યાર્થિક નય કરે છે.
એ જ પ્રમાણે ઘટ-પટાદિક પદાર્થોમાં પણ આ નય નીચે પ્રમાણે નિર્ણય કરે છે. જુઓ
જ્યારે કોઇ પણ પ્રાણી ઘટ દ્રવ્યનો વિચાર કરે ત્યારે તે ઘટ (ઘડો) જે માટીરૂપ દ્રવ્યથી બનેલો હોય તે માટીરૂપ દ્રવ્ય તે
10
