________________
૭૦
જેનદર્શનના મહત્ત્વના સિદ્ધાંતો
સામાન્ય છે, તે તિર્યક્ર સામાન્ય કહેવાય છે અને કુંડલ-કંકણ આદિ પૂર્વાપર પર્યાયોમાં એક અનુગત સુવર્ણાદિ દ્રવ્ય તે ઉર્ધ્વતા સામાન્ય છે. હવે પ્રત્યભિજ્ઞાનના ઉદાહરણો આપે છે -
यथा 'तज्जातीय एवायं गोपिण्ड:' 'गोसदृशो गवयः' 'स एवायं जिनदत्त:' 'स एवानेनार्थ : कथ्यते' गोविलक्षणो महिष : 'इदं तस्माद् दूरम्'
દં તમન્ સમીપમ રૂદ્રે તસ્મા પ્રાંશુ દર્વ વા ફત્યા1િ4) 1 (ઝેનતભાષા)
જેમ કે, (૧) “આ ગાય તેવી જ જાતિની છે" - અહીં પૂર્વકાળમાં કોઈ ગાયને જોયેલી હોય અને પાછળથી બીજી કોઈ ગાયને જોવામાં આવે છે ત્યારે પહેલા જોયેલી ગાયનું સ્મરણ કરીને “આ ગાય તેવી જ જાતિની છે' - આ પ્રકારનું જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. પહેલા જોયેલી ગાયમાં જે પ્રકારનો આકાર હતો, તેવા પ્રકારનો આકાર સામે ઉભી રહેલી ગાયમાં દેખાય છે. આ સમાન આકારરૂપ પરિણામ ગોત્વ જાતિ છે. તે જ જાતિ તિર્યકુ સામાન્ય કહેવાય છે. સામે ઉભી રહેલી ગાયમાં એ સામાન્યનું જ્ઞાન થાય છે .
14. પ્રત્યે માયા ૩ હરા
यथा तज्जातीय एवायं गोपिण्डः, गोसदृशोगवयः, स एवायं जिनदत्त इत्यादि ।।६।। _ 'तज्जातीय एवायं गोपिण्डः' इति पुनरपि तिर्यक्सामान्यस्योदाहरणप्रदर्शन नैयायिकाद्यभिमतस्योपमानप्रमाणस्य निरासार्थ, सिद्धान्ते उपमानप्रमाणस्य प्रत्यभिज्ञानेऽन्तर्भावात्। तथाहिकश्चित्पुमान्वनेचरसकाशाद् यदा 'गोसदृशोगवयः' इति वाक्यं शुश्राव, तदैव तस्य मनसि सामान्यरूपेण प्रतिभासमाने गवयपिण्डे गवयशब्दस्य सम्बन्धज्ञानमभूत्, पश्चाद् वनं गतस्यास्य गवयदर्शने जाते प्राक्तनसामान्याकार-सम्बन्धस्मरणे च ‘स एष गवयपदवाच्यः' इति संकलनाज्ञानरूपं प्रत्यभिज्ञानं प्रादुर्भवति, एवं गो विसद्दशो महिषः' इत्याद्यपि तथारुपत्वात् प्रत्यभिज्ञानमेव। ‘स एवायं जिनदत्त:' इत्यूर्ध्वतासामान्यस्योदाहरणम्, आदिशब्दात् ‘स एव वह्निरनुमीयते मया' ‘स एवार्थोऽनेनाप्युच्यते' इत्यादिस्मरणसहितानुमानादिजन्यं ज्ञानं प्रत्यभिज्ञानं ज्ञातव्यम् ।।६।।
