________________
१७
માટી વગેરેના
સમજવા અથવા દ્રવ્ય કહેવાથી જીવ, અજીવાદિક તથા તેના ભેદ પ્રભેદાદિક સ‘પૂર્ણ સમજવુ એજ સ‘ગ્રહય છે.
--
૩. જે સગ્રહનયથી ગ્રહણ કરેલા પદાર્થાંના વિધિપૂર્વક ( વ્યવહારને અનુકૂળ ) લેપ્રલે કરે, તેને વ્યવહારનય કહે છે. જેમકે સ`ગ્રહનયથી દ્રવ્ય કહેવાથી સમસ્ત લેપ્રભેદરૂપ દ્રવ્યેનું સામાન્યતાથી ગ્રહણ થાય છે, પરન્તુ દ્રવ્ય એ પ્રકારનાં છે-છત્ર અને અજીવ. જીવ-દેવ, નારકી મનુષ્ય, તિર્યંચ ચાર પ્રકારના છે. અજીવ-પુલ, ધર્મ, અધર્મ, કાળ અને આકાશ એ પાંચ પ્રકારના છે, એવી રીતે જ્યાં સુધી વ્યવહારના સાધનથો લેપ્રભેદ્ય થઈ શકે, તેને વ્યવહારનય કહે છે.
૪ અતીત, અનાગત ( ભવિષ્ય ) એ અને પર્યાયાને છેડીને વર્તમાનપર્યાયમાત્રને ગ્રહણ કરે, તેને ઋતુપૂત્રનય કહે છે. દ્રવ્યની પર્યાય સમય સમયમાં બદલાતી રહે છે તેથી એકસમયવર્તીપાયને અર્થપર્યાય કહે છે, તે અર્થપર્યાયજ શ્રૃજીસૂત્રનયના વિષય છે. ઋતુસૂત્રનય વર્તમાનની એકસમયમાત્રની પર્યાયનેજ કહે છે અથવા ગ્રહણ કરે છે; અતીત (ભૃત), અનાગત ( ભવિષ્ય)ની પર્યાયને ગ્રહણુ કરતા નથી.
૫. વ્યાકરણ સંબધી લિંગ, સખ્યા (વચન), સાધન (કારક), કાળ વગેરેના વ્યભિચારને (દોષાને) દૂર કરે, તેને રાન્દ્રનય કહે છે.
