________________
- ૬. અનેક અર્થોને છોડીને જે એક અર્થમાંજ રૂઢ થાય, તેને સમમિના કહે છેજેમકે જે શબ્દના ગમન વગેરે અનેક અર્થ થાય છે, તે પણ મુખ્યતાથી એ નામ ગાય અથવા બળદનું જ ગ્રહણ થાય છે. તેને ચાલવું, બેસવું, સુવું વગેરે સંપૂર્ણ અવસ્થાઓમાં સર્વે લેકે જે કહે છે, એ જ સમઢિય છે.
૭. જે કાળમાં જે કિયા કરતા હોય તેને તે કાળમાં તેજ નામથી કહેવું, તેને યંમૂતન કહે છે. જેમકે દેવના સવામી ઈદ્રને જ્યારે તે પરમ ઐશ્વર્યયુક્ત હેય તે અવસ્થામાં ઈંદ્ર કહેવા અને પૂજન અભિષેક કરતી વખતે ઇંદ્ર નહિ કહેવા (પણ પુજારી કહેવા). વળી વિદ્યાઅભ્યાસ કરતી વખતે વિદ્યાર્થી કહે, પણ જે વખતે વિદ્યાઅભ્યાસ કરતે નથી તે વખતે વિદ્યાથી કહેવો નહિ તેને, એવભૂતનય કહે છે.
એવી રીતે ઉપર પ્રમાણે સાતે નમાંથી નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર એ ત્રણ નય તે દ્રવ્યાથિક છે અને રજીસૂત્ર, શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવભૂત એ ચાર પર્યાયાર્થિક નય છે. અહિંયા કેઈ સંદેહ કરે કે દ્રવ્યસંગ્રહ, પુરૂષાર્થસિદ્ધયુપાયાદિક ગ્રન્થમાં નયના નિશ્ચય અને વ્યવહાર એ બે ભેદ કહ્યા છે, તે તેને માટે કહે છે–પદાર્થના નિજ સ્વરૂપને મુખ્ય કરે તેને નિશ્ચયનય કહે છે અને કેઈ પણ પ્રજનને વશ થઈને અન્ય પદાર્થના ભાવને અન્ય પદાર્થમાં આપણું કરે અથવા અન્ય નિમિત્તથી ઉન્ન થયેલ નૈમિત્તિક ભાવને જ વસ્તુને નિજભાવ કહે તેને વ્યવહારનય કહે છે અને તેને
