________________
૪૦
નયકણિકા
છે.) આવી રીતે બે દંતકથા છે.
શ્રીવિનયવિજયજી અને શ્રીયશોવિજયજીની તુલના
આ ઉપરથી જણાશે કે શ્રીમદ્ યશોવિજયજી સમર્થ જ્ઞાની અને ન્યાયવેત્તા હતા. ન્યાય તો તેમનો જ હતો. પ્રબલવાદી હતા, અને જૈન શાસ્ત્રના આધારભૂત તે સમયના યુગપ્રધાન હતા. જ્યારે શ્રી વિનયવિજયજી વ્યાકરણમાં વધારે નિપુણ હતા. જૈન સિદ્ધાંતોનું રહસ્ય બન્નેએ મનનપૂર્વક ગવેર્યું હતું. એકના ૩૫૦ ગાથાના સ્તવનાદિ અને અન્ય ગ્રંથોમાં ઘણાં ઘણાં પુસ્તકોની શાખ આવે છે. ત્યારે બીજાના એક લોકપ્રકાશ' ગ્રંથમાં લગભગ ૭૦૦ ગ્રન્થોની શાખ આવે છે. બન્નેને ગુજરાતી ભાષાનું તે સમયને અનુસરતી રીતે ઘણું સારું જ્ઞાન હતું, અને તેનો ઉપયોગ તે સમયના લોકને સરળ રીતે સમજાવવા માટે બન્નેએ કર્યો છે. પરંતુ શ્રીમદ્ યશોવિજયજીએ સંસ્કૃત ગુજરાતી ભાષામાં જેટલી કૃતિઓ બનાવી છે તે પ્રમાણમાં શ્રી વિનયવિજયજીની કૃતિઓ ઘણી અલ્પ કહી શકાય. બન્ને અધ્યાત્મમસ્ત બન્યા હતા, તે તેઓના જશવિલાસ અને વિનયવિલાસમાંનાં પદો પરથી પ્રતીત થાય છે.
સમકાલીન વિદ્વાનો શ્રી વિનયવિજયજીના સમકાલીન જિનધર્મમાં શ્રીમદ્ આનંદઘનજી, જ્ઞાનવિમલ સૂરિ, માનવિજય ઉપાધ્યાય, લાવણ્યસુંદર, ધર્મમંદિર ગણિ, આદિ અનેક વિદ્વાનો હતા. તેમણે, ગુજરાતીમાં પદસ્તવન આદિ કરી લોકસમાજને વિશેષ ઉપકારી થવાય છે એ નિયમ પ્રમાણે વર્તી ગુજરાત, કાઠિયાવાડ, મારવાડ આદિ પ્રદેશોમાં ઘૂમી ઉત્તમ ઉપદેશ આપ્યો છે અને લોકોને ધર્મમાં પ્રીતિવાન કર્યા છે. આથી સાહિત્યધારા વિકસાવી છે. શ્રીવિનયવિજયજીને ઉપરોક્ત જૈન સમકાલીન વિદ્વાનો સાથે દઢ પરિચય થયો હોય એવું જાણવામાં નથી. અન્ય દર્શનોમાં તુકારામ, રામદાસાદિ હતા કે જેમણે પ્રબલ શક્તિ ખુરાવી સમાજ સુધારણા અને ધર્મનો રંગ ચડાવવા વિજયી પ્રયાસ કર્યો છે. અને ગુજરાતમાં કવિ પ્રેમાનંદ, શામળ અને અખાએ પોતાની કાવ્યવાણીથી ગુજરાતને ગજાવી છે.
