________________
ઉપોદ્ઘાત
૧૯
છએ દર્શન શ્રી જિનનાં અંગ કહેવાય છે. શી રીતે ? તો કે જિનભગવાનની આકૃતિમાં છ અંગોને વિષે છ દર્શનની સ્થાપના સાધવામાં આવે. આ છ પદ કોણ આરાધે ? તોકે એકવીસમા શ્રી નેમિનાથ જિનેશ્વરના ચરણઉપાસક અર્થાત્ ખરા જૈનો.” હવે ન્યાસ (સ્થાપના)ની રીત બતાવતાં કહે છે કે :
જિન સુરપાઇપ પાય વખાણું, સાંખ્ય જોગ દોએ ભેદે રે; આત્મસત્તા વિવરણ કરતાં,
લહો દુગ અંગ અખેદે રે. ષડુ “એટલે કે જિનેશ્વર ભગવાનરૂપ કલ્પતરુ તેના પાય (મૂળિયાં)રૂપે બે પગો વખાણો. હવે જિનેશ્વરનાં તે બે કયાં અંગો ? સાંખ્ય અને યોગ. આ બન્ને અંગો આત્માની સત્તા માને છે. આ અપેક્ષા શ્રી જિનની પણ હોવાથી તે અપેક્ષાએ સાંખ્ય અને યોગ બે પગરૂપ કહ્યા છે. ગ્રન્થકાર પોતાની તો મતાંતરરહિતતા દર્શાવે છે; પરંતુ વાચકને પણ ભલામણ કરે છે કે આ વાત ખેદરહિતપણાએ લો.”
ભેદવાદી અને અભેદવાદી અથવા સુગત (બુદ્ધ) પ્રણીત બૌદ્ધદર્શન અને જૈમિનિપ્રણીત પૂર્વમીમાંસા તથા વ્યાસપ્રણીત ઉત્તરમીમાંસા (એટલે વેદાંત) મળી મીમાંસાદર્શનને બે હાથ કહેતાં કહ્યું છે કે :
ભેદ અભેદ સુગત મીમાંસક, જિનવર દોય કર ભારી રે; લોકાલોક અવલંબન ભજિએ, ગુરુગમથી અવધારી રે. ષડુ
૧. આજે પૂછો કોઈને કે શ્રી નેમીજિનના ચરણ ઉપાસક તમે છો ? બધા જૈનો- વિદ્ધાનું કે શ્રદ્ધાવાન કે ઉભય હા પાડશે. પરંતુ પૂછો કે તમે વેગાંત જે સંગ્રહાભાસને નહિ પણ સંગ્રહને માને તે તમારા જિનદર્શનવાનું ખરા કે નહિ? તો ઘણા લોકો ના પાડે છે કારણ કે નયજ્ઞાન નથી. અને નયાભાસ ઘણે અંશે ગયો છતાં પણ હજી પૂર્વના નયાભાસના પૂંછડાને ન્યાયના અભ્યાસીઓએ પકડી રાખ્યાં છે - હાલના જગતના વિચારપ્રવાહનો અભ્યાસ નથી.. -
