________________
૧૪
નયકણિકા
અપેક્ષાને લઈ નયોની જુદે જુદે સ્વરૂપે વ્યાખ્યા કરવામાં કચાશ રાખી નથી. પણ પ્રારંભના અભ્યાસીઓને એકદમ એટલી બધી હદે ફાળ નાંખવી સલાહકારક નથી. પ્રથમ આ પ્રાથમિક પ્રારંભ પોથીનો પહેલો ભાગ જોવો એ ઉચિત થશે. એને યથાતથ્ય પરિણમ્યા પછી જ ગંભીર વિષયમાં પ્રવેશ કરવો, અન્યથા નહિ, એવી આ લેખકની સર્વ નવીન નય-અભ્યાસીઓને નમ્ર સૂચના છે.
વિદ્વાનોને વિનય - શ્રી જૈનશાસ્ત્રના સર્વ વિદ્વાનોને એક વિનય કરવાનો આ પ્રસંગ અનુવાદક લે છે. તેઓ આ ગ્રન્થમાં સ્પષ્ટ જોઈ લેશે કે અમુક નય અમુક વિચારને માન્ય કરે છે તેનું કારણ શું? જેમકે એક શાસક મહારાજા પોતાના કર્મચારીઓ-સેવકોને રાજ્યમાં અમુક અમુક કાર્ય કરવાનું વહેંચી આપે છે, તેમ શ્રી જિનશાસનરૂપી શાસક મહારાજા સર્વ નયોને પોતપોતાની શક્તિ-અનુસાર અમુક અમુક કાર્યો કરવાનું ફરમાવે છે. તે કહે છે કે વસ્તુ સામાન્ય વિશેષરૂપ છે. આ નૈગમાદિ અધિકારી-સેવકો આ સામાન્ય વિશેષ રૂપને દર્શાવવા પોતપોતાની ફરજ બજાવ્યા કરે છે. તો પછી તે અધિકારીઓ શ્રી જિનશાસનની આજ્ઞાથી બહાર છે અથવા જિનઆજ્ઞાનો વિરોધ કરે છે એમ કેમ કહી શકાય? વિચાર કરતાં જણાશે કે સર્વ નયો પોતપોતાને સોંપેલું કામ કરવાને સદા તૈયાર રહે છે, અને એ શ્રી જિનશાસનની આજ્ઞા બજાવવા માટે ધન્યવાદને પાત્ર પણ છે ! અલબત એટલું તો ખરું છે કે ભિન્ન ભિન્ન નયો પોતાનું કર્તવ્ય કરી રહ્યા હોય છે, તે વેળાએ તેમના જેવા. જિનશાસનના બીજા પણ અધિકારી-સેવકબંધુઓ છે, તેની તેમને ખબર નથી હોતી. પણ એને માટે શું તેઓ પોતે દોષિત ઠરશે? નહીં. આ પ્રકારના અજ્ઞાનનો લય કરવાનું કામ આપણા વિચક્ષણ
૧. જેમ મનુષ્યનું મન મગજને, જમણા હાથને, ડાબા હાથને, પેટને, જમણા પગને, ડાબા પગને જુદાં જુદાં કામ કરવાનું ફરમાવે છે, તેમ જિનદર્શન, નૈગમાદિ સાતે નયોને જુદાં જુદાં કામો-વિચારો-અપેક્ષાઓ દર્શાવવાનું શાસન કરે છે, અને જેમ હાથ પગ પરસ્પર વિરોધ કરે નહિ તેમ નવોએ પણ ન કરવો એમ દેખાડે છે.
૨. વળી ઉપયોગ પણ એક સમયે એક હોય છે.
