________________
પ્રસ્તાવના
વ્યાખ્યાનેનું વિહંગાવલોકન પૃ. ૧૭૬માં કહ્યા મુજબ બાળ છે, મધ્યમ જેવો અને પંડિત છો આ ત્રણને ઉદ્દેશીને રચાયેલા ડાકના બીજા છેડશકના બારમા પદના વિવરણરૂપ આ વ્યાખ્યાને તરફ દૃષ્ટિપાત કરતાં જણાય છે કે વચનની આરાધના વડે ખરેખર ધર્મ છે એ વાત વિસ્તારથી દાખલા-દલીલે અને કિસ્સા-કહાનીઓ દ્વારા સમજાવાઈ છે. જેમ ઠાણુંગ (સ્થાનાંગ)નાં વ્યાખ્યાનોના અંતમાં પ્રશ્નો સૂચવી તેનો ઉત્તર આગળ ઉપર આપવાની વૃત્તિ વ્યાખ્યાતાએ દાખવી છે તેમ અહીં પણ પ્રત્યેક વ્યાખ્યાનના અંતે સવાલ રજુ કરી એને ઉત્તર આગળ વિચારાશે એમ કહ્યું છે. અહીં જે પ્રત્યેક વ્યાખ્યાનના અંતમાં “અએ વર્તમાન” એ જે નિર્દેશ છે તેને અર્થ આપણે વિચારીશું.
અગ્રે વર્તમાન “આગળના કાળે જે બને તે ખર” આમ આનો અર્થ કરાય છે. સાધુ કે સાધીને ભિક્ષાથે ગૃહસ્થ તરફથી વિનંતિ કરાય ત્યારે તેમની તરફથી “વર્તમાન જેગ' એ ઉત્તર અપાય છે. ખપજોગી ભિક્ષા આપ્યા બાદ વિશેષ આપવાને માટે કે અન્ય કઈ એષણીય પદાર્થ આપવા માટે વિનંતિ કરાય ત્યારે પણ તેઓ વર્તમાન જગ’ કહે છે. આને પણ અર્થ “અમે વર્તમાન’ છે.
લક્ષણે-કઈ પણ વસ્તુનો બેધ મેળવવો હોય તે તેનું લક્ષણ જાણવાથી એ કાર્ય સુગમ થઈ પડે છે તે લક્ષણ શુદ્ધ સ્વરૂપમાં સચોટ રીતે રજૂ કરવું એ બાળકનો ખેલ નથી, કેમકે એ તો વસ્તુને પૂરેપૂરે
ખ્યાલ જેને હેય તે જ આ કામ કરી શકે. તેમાં સ્પષ્ટપણે અને સાદી ભાષામાં લક્ષણ આપવાનું કાર્ય વધારે મુશ્કેલ છે. તેમ છતાં આ વિકટ કાર્ય પણ વ્યાખ્યાતાને મન તે જાણે રમત છે, કારણ
૧ વચનની આરાધનાનું સ્વરૂપ પૃ. ૭માં વિચારાયું છે. ૨ કર્મણિ તૃતીયાને હેતુ પૂ. ૬માં દર્શાવાયું છે.
