________________
૭૨૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
ક્યારેક એમની નિંદા પણ કરે. અકદાગ્રહીને આવો દ્વેષ જાગતો નથી. અને એ ન જાગવો એ પણ અન્યદેવોની ઔચિત્યરૂપ પૂજા છે. તેથી એક જ દેવની પૂજા કરનાર હોવા છતાં અર્થથી એ સર્વદેવોની પૂજા કરનાર છે. એમ એક જ દેવનો આશ્રય કરનારો હોવા છતાં અર્થથી સર્વ દેવનો આશ્રય કરનારો હોય છે.
પ્રશ્ન : બધા જ દેવો કાંઈ મુક્તિ આપનારા છે નહીં, તો બધા જ સમાન રીતે નમસ્કરણીય શા માટે ?
ઉત્તર : હા, ખરેખર તો વીતરાગ સર્વજ્ઞ શ્રી અરિહંત ભગવાન્ મુક્તિ આપનારા છે. પણ એ રીતની તો એમની કે અન્ય કોઈપણ દેવની પિછાણ છે જ નહીં. એટલે એક જ સાચાદેવને પૂજવાની વાત રહી શકતી નથી. તેથી ક્યાં તો કોઈને ન પૂજવા ને ક્યાં તો બધાને પૂજવા... આ બે વિકલ્પો રહ્યા. એમાં પણ કોઈને ન પૂજવાનો પ્રથમ વિકલ્પ સ્વીકારવામાં તો ક્યારેય પ્રભુની પ્રાપ્તિ થવાની સંભાવના જ ન રહે. બધા જ દેવોને પૂજવાના બીજા વિકલ્પમાં એ સંભાવના રહે છે, કારણ કે સાચાદેવનો પણ બધા દેવોમાં સમાવેશ હોવાથી ક્રમશઃ બધા દેવોને પૂજવામાં એમની પણ પૂજાનો લાભ મળી જ જવાનો છે. આ જ તો ચારિસંજીવિની ચાર દૃષ્ટાન્ત છે. પહેલાં, બીજી બત્રીશીમાં આપણે આ દૃષ્ટાન્ત જોઈ ગયા છીએ.
બળદ બની ગયેલા પતિને પત્ની ચારો ચરાવી રહી છે. એને જાણવા મળ્યું કે એક સંજીવિની ઔષધિ એવી હોય છે જેનો ચારો જો બળદ ચરે તો પાછો પૂર્વવત્ પુરુષ બની જાય. પણ એ ઔષિધ કઈ છે ? એ, એ પત્ની જાણતી નથી. એટલે એણે એ બળદને બધા પ્રકારનો ચારો ચરાવવાનો ચાલુ કર્યો. એમાં ક્રમશઃ સંજીવિની ઔષધિનો નંબર પણ આવ્યો, ને તેથી એ ચરવામાં આવતા જ બળદ પાછો પુરુષ બની ગયો. આ જ રીતે જ્યારે કયા દેવ વાસ્તવિક છે એની જાણકારી ન હોય ત્યારે બધા દેવને પૂજવામાં જ વાસ્તવિક દેવની
