________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૭
૭૨૩ જાણી ન હોવા છતાં દેવમાં ઉત્તમતા-ગુણસંપન્નતા વગેરે પ્રતીત થાય છે અને આમ “આ ઉત્તમ છે, ગુણવાન છે' આવા ભાવથી પૂજે છે... માટે જ એ પૂજા ફળપ્રદ બને છે. આ સિવાયના જીવોને દેવમાં ઉત્તમતા હોવી સાંભળવા- જાણવા છતાં સંવેદાતી નથી. તેમજ ગુણની વાસ્તવિક અર્થિતા પણ પેદા થતી નથી. એટલે તેઓ ચમત્કારાદિ જોઈને કે લોકપંક્તિથી ક્યારેક દેવપૂજા કરતા હોય તો પણ એ સ્વાર્થ માટે હોવાથી પૂર્વસેવારૂપ બનતી નથી.
પ્રશ્નઃ પણ અધિમુક્તિવાળા જીવ તો એક જ દેવને પૂજે છે. તો એના માટે તો સર્વદેવનમસ્કાર, એકને જ દેવ માનવાની માન્યતા ન હોવારૂપ અસ્વીકાર... વગેરે વાતો ન જ રહી ને ?
ઉત્તર : યોગની પૂર્વભૂમિકામાં રહેલો આદિધાર્મિક ભલે મિથ્યાત્વે છે. છતાં એ આભિગ્રહિક મિથ્યાત્વવાળો હોતો નથી, અનાભિગ્રહિક (કદાગ્રહ વિનાના) મિથ્યાત્વવાળો હોય છે. એટલે અધિમુક્તિવશાત પોતાની એવી વિશેષ શ્રદ્ધાના કારણે એક દેવને પૂજવા છતાં એ પૂજામાં સ્વમતિનો અભિનિવેશ=કદાગ્રહ હોતો નથી. એટલે કે “આ જ દેવ છે, બીજા કોઈ દેવ છે જ નહીં આવો કદાગ્રહ હોતો નથી. એ તો, બીજા દેવો પણ ઉત્તમ જ છે – દેવ જ છે, પણ આ અમારી કુલપરંપરામાં પૂજાતા આવ્યા હોવાથી મારી આમના પ્રત્યે વિશેષ ભક્તિ છે, ને તેથી હું આમને પૂછું છુંઆવા બધા પરિણામવાળો હોય છે. આવા અર્થનું સૂચન કરવા જ ગ્રન્થકારે નૈવ રેવં સમગ્રતા: પદનું વિવેચન કરતી વેળા મત્યનિવેશન શબ્દ યોજ્યો છે. એટલે કે કદાગ્રહથી એક દેવનો આશ્રય કરનારા હોતા નથી, પણ કદાગ્રહશૂન્ય રીતે તો એકદેવને વરેલા હોય - એક દેવની જ પૂજા કરતા હોય એ પણ માન્ય છે.
પ્રશ્ન : પણ આ કદાગ્રહ હોવા-ન હોવાથી શું ફેર પડે ? ઉત્તરઃ કદાગ્રહ હોય એને અન્ય દેવો પ્રત્યે દ્વેષ જાગે, ને તેથી
