________________
બત્રીશી-૮, લેખાંક-૪૩
૬૦૩
કનક વિ. (૪) પં. કાન્તિવિ. (૫) પં. ભદ્રંકર વિ. (૬) પં. મૃગાંક વિ. (૭) પં. હેમંત વિ. (૮) પં. મુકિત વિ. (૯) પં. હિમાંશુ વિ. (૧૦) પં. ભાનુ વિ. (૧૧) પં. માનતુંગ વિ.
સીધી વાત છે, જે ગીતાર્થ ન હોય તે પોતાના અજ્ઞાનના કારણે અને જે ગીતાર્થ હોવા છતાં સંવિગ્ન ન હોય (= પાપભીરુ ન હોય) તે પોતાના અંગત સ્વાર્થ-અહંકાર-વ્યક્તિગત મહત્ત્વાકાંક્ષા વગેરેના કારણે વાસ્તવિક તત્ત્વનિર્ણય ન જ થવા દે એ અસંભવિત નથી. એટલે એવી વ્યક્તિ અગ્રણી હોય તો પણ એને દૂર રાખવી જ પડે.
અસ્તુ. હવે પ્રસ્તુતમાં આવીએ વાસ્તવિક તત્ત્વનિર્ણય ધર્મવાદથી જ આવી શકે છે એ વાત આપણે જોઈ. હવે ધર્મવાદથી પણ નિર્ણય શાનો કરવો જોઈએ? છેવટે તો ધર્મસાધના કરીને આત્માને સંપૂર્ણ શુદ્ધ સ્વરૂપ પમાડવો એ જ બધાનું મુખ્ય પ્રયોજન છે. એક વાત સમજવા જેવી છે. ભારતદેશને આર્યદેશ કેમ કહેવાય છે ? એટલા માટે કે અહીંથી પ્રાદુર્ભાવ પામેલા ધર્મો-દર્શનોમાંથી એક ચાર્વાકને છોડી દો... કારણ કે એ તો બિલકુલ નાસ્તિક છે. પણ એ સિવાયના બધા દર્શનોનો પાયો એક જ છે, ચાહે એ જૈનદર્શન હોય - બૌદ્ધદર્શન હોય... સાંખ્ય-વેદાંત કે નૈયાયિક દર્શન હોય... બધા જ આત્મતત્ત્વ માને છે, અનાદિકાળથી એમાં કંઈક અશુદ્ધિ વળગેલ છે... આ અશુદ્ધિના કારણે સંસારમાં પરિભ્રમણ છે... આ અશુદ્ધિ યોગ્ય પુરુષાર્થ દ્વારા દૂર થઈ શકે છે. એને દૂર કરવી એ જ માનવજીવનનું મુખ્ય કર્તવ્ય છે. આ પાયો બધાનો એકસમાન છે. પછી ભલે આત્માનું સ્વરૂપ, અશુદ્ધિનું સ્વરૂપ તથા નામ, અશુદ્ધિને દૂર કરવાના માર્ગની સાધનાનું સ્વરૂપ, મોક્ષનું સ્વરૂપ... આ બધામાં પરસ્પર મતભેદ હોય... જ્યારે ભારતની બહાર જે ધર્મો ઉદ્ભવ પામ્યા છે જેમકે ઈસાઈ-મુસ્લિમ-યહુદી-પારસી વગેરે... એમાં ક્યાંય મોક્ષની વાતો જાણવા-સાંભળવા મળતી નથી. વધુમાં વધુ સ્વર્ગ સુધી
-
