________________
બત્રીશી-૮, લેખાંક-૪૨
પ૯૯ વગેરેનો પણ યથાર્થ રૂપે સ્વીકાર થવાથી માગભિમુખતા થાય છે, જે પરંપરાએ યાવત્ મોક્ષ પ્રાપક બને છે.
અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ આ પાંચ ધર્મસાધનો છે. જૈન વગેરે દર્શનકારોએ એ બધાનું સ્વસ્વદર્શનમાં વ્રત, ધર્મ, યમ, કુશલધર્મ વગેરે શબ્દોથી કથન કર્યું છે. તે આ રીતે-જૈનો આ પાંચને “મહાવ્રતો' કહે છે. ભાગવતો આને “વ્રતો કહે છે. તેઓ કહે છે કે ““પાંચ વ્રતો છે અને પાંચ ઉપવ્રતો. આમાં વ્રત એટલે
અહિંસા વગેરે યમ અને ઉપવ્રત એટલે નિયમ.”પાશુપતો આને ધર્મ કહે છે. તેઓએ આ પ્રમાણે દશ ધર્મ કહ્યા છે. “અહિંસા, સત્યવચન, અતૈન્ય, અકલ્પના, બ્રહ્મચર્ય, અક્રોધ, આર્જવ, શૌચ, સંતોષ અને ગુરુશુશ્રુષા એમ દશ ધર્મો કહેવાયા છે.” સાંખોએ અને વ્યાસના અનુયાયીઓએ આને “યમ” કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે- “પાંચ યમ છે અને પાંચ નિયમ છે. તેમાં અહિંસા, સત્ય, અસ્તન્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અવ્યવહાર આ પાંચ યમ છે અને અક્રોધ, ગુરુશુક્રૂષા, શૌચ, આહારલધુતા અને અપ્રમાદ આ પાંચ નિયમો છે.” બૌદ્ધો અને કુશળધર્મ' કહે છે. તદ્યથા ““દશ અકુશલ આ પ્રમાણે છે-હિંસા-ત્તેય, અન્યથાકામ (પારદારિકતા), પૈશુન્ય, પરુષાવૃત (કઠોર અસત્યવચન) સંભિન્નઆલાપ (અસંબદ્ધ ભાષણ), વ્યાપાદ (પરપીડા ચિંતન), અભિધ્યા (ધન વગેરેનો અસંતોષ એટલે કે પરિગ્રહ), દગ્વિપર્યય (મિથ્યાઅભિનિવેશ) અને પાપકર્મ. આ દશ અકુશલધર્મોનો મન, વચન, કાયાથી ત્યાગ કરવો.” આ દશનો વિપર્યય એ દશ કુશળધર્મ છે. આ જ રીતે આને વૈદિકો વગેરે બ્રહ્મ વગેરે કહે છે. આમ આ ધર્મ સાધનો દરેક દર્શનકારોને જુદા જુદા નામથી માન્ય છે.
શંકા - જો દરેક દર્શનકારોને અહિંસા વગેરે સમાન રીતે માન્ય છે તો એ બધા જ મોક્ષમાર્ગના યથાર્થ પ્રરૂપક બની જશે !
સમાધાન - બધા દર્શનોએ અહિંસા વગેરે ધર્મસાધનોને જણાવ્યા
