________________
योगसारः ४/१०
कामदुर्जयतावर्णनम्
३३५
इत्थं कश्चिदेव विरलो मुनिः कामविजेता भवति । शेषस्तु सर्वोऽपि लोक: कामेन पराभूयते । ततः काममतिदुर्जेयं ज्ञात्वा तज्जयार्थं सत्त्वविकासः कर्त्तव्यः ||९|| कामस्य दुर्जयतां प्रदर्श्याऽधुना तामेव वर्णयति
अवतरणिका
मूलम् - मुनयोऽपि यतस्तेन, विवशीकृतचेतसः ।
घोरे भवान्धकूपेऽस्मिन् पतित्वा यान्त्यधस्तलम् ॥१०॥ अन्वयः - यतस्तेन विवशीकृतचेतसो मुनयोऽप्यस्मिन्घोरे भवान्धकूपे पतित्वाऽधस्तलं यान्ति ॥ १० ॥
पद्मीया वृत्तिः यतः-पूर्वश्लोकोक्तस्य कामस्य दुर्जयत्वस्य कारणं दीपयति, तेन - कामेन, विवशीकृतचेतसः - विवशीकृतम् - परवशीकृतं चेतः - चित्तं येषामिति विवशीकृतचेतसः, मुनयः साधवः, अपिशब्दो अन्ये तु कामपरवशीभूय संसारे पतन्ति मुनयोऽपि कामविवशीभूय संसारे पतन्तीति द्योतयति, अस्मिन् - प्रत्यक्षमनुभूयमाने, भवान्धकूपे अन्धः-अज्ञानाऽन्धकारमयः, कूपः - अवटः, अन्धश्चासौ कूपश्चेत्यन्धकूपः, भवः-संसार एवाऽन्धकूप इति भवान्धकूपः तस्मिन्, घोरे - रौद्रे, पतित्वा - निमज्ज्य, अधस्तलम् - सप्तमनरकपृथिवीम्, यान्ति - गच्छन्ति ।
-
-
कामेन विवशीकृता जीवा विषयान्विजातीयाँश्च सेवन्ते । ततोऽशुभकर्माणि निबध्य ते दीर्घकालं यावद् दुर्गतौ भ्रमन्ति । कामेन कृता जीवस्य दुर्दशैवं प्रतिपादिता आराधना
આમ કોઈક વિરલ મુનિ કામને જીતે છે. બાકીની આખી દુનિયા કામથી હરાવાય છે. માટે કામને ખૂબ મુશ્કેલીથી જિતાય એવો જાણીને તેનો જય કરવા सत्त्वनो विलास वो. (८)
અવતરણિકા - કામના દુર્રયપણાને બતાવીને હવે તેને જ વર્ણવે છે -
શબ્દાર્થ - કેમકે તેનાથી (કામથી) પરવશ ચિત્તવાળા મુનિઓ પણ આ ભયંકર સંસારરૂપી અંધારા કૂવામાં પડીને નીચેના તળિયા સુધી જાય છે. (૧૦)
પદ્મીયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ - કામથી પરવશ જીવો વિષયોને અને વિજાતીઓને સેવે છે. તેથી અશુભ કર્મો બાંધીને તેઓ લાંબા કાળ સુધી દુર્ગતિમાં ભમે છે. કામે કરેલી જીવની દુર્દશાનું વર્ણન શ્રીવીરભદ્રસૂરિજીએ આરાધનાપતાકામાં આ રીતે
