________________
સહાય ગમનશક્તિ પ્રગટ કરવા પૂરતી છે, ચાલવાની શક્તિ પ્રગટયા પછી જરૂરી નથી. તેમ બાહ્ય વિવિધ અનુષ્ઠાને શમસમાધિ પ્રગટાવવા માટે ઉપયોગી છે, પછી તેની આવશ્યકતા નથી. પછી તે સ્વયં શક્તિથી ગમન કરી શકાય છે તેમ શમ પ્રગટયા પછી એના બળે જ અત્યંતર અસંગક્રિયા કરતે સ પૂર્ણ શુદ્ધ થાય છે. અહીં પ્રીતિ–ભક્તિ અને વચન કિયા તે બાહ્ય અનુષ્ઠાને અને અસંગક્રિયા તે અત્યંત ક્રિયા જાણવી. આ પ્રીતિ વગેરે ચારે અનુષ્ઠાનનું સ્વરૂપ પાછળ સત્તાવીશમા ગાષ્ટકના સાતમા લેકમાં કહેવાશે.
શમન ઉપાય અને ફળ જણાવતાં કહે છે કે ध्यानवृष्टे-दयानद्याः, शमपूरे प्रसर्पति । विकारतीरवृक्षाणां, मूलादुन्मूलनं मवेत् ॥४॥
અર્થ : ધ્યાનરૂપ વર્ષાથી દયા નદીનું શમરૂપી પૂર વધી જતાં કાંઠે રહેલા વિકારરૂપી વૃક્ષનું મૂળથી ઉન્મેલન થાય છે.
ભાવાર્થ: ધ્યાનરૂપ વર્ષ થવાથી દયારૂપી નદીમાં શમરૂપ પૂરની વૃદ્ધિ થાય છે. અર્થાત્ ધ્યાન દ્વારા ભાવકરુણામાંથી શમ પ્રગટે છે, શમનું કારણ યાન છે, માટે પૂર્વે પહેલા કમાં ધ્યાનાગ પછી એથે શમ (સમતા) વેગ કહ્યો છે. આ શમ પ્રગટયા પછી સંકલ્પ-વિકલ્પરૂપ વિવિધ વિકારે નાશ પામે છે, એ સમાધિ જ શમનું ફળ છે.
