________________
પર
રંગી છતાં સ્વરૂપે આત્મતુલ્ય માને તે જ્ઞાન છે, તેનાથી આત્મીયતા પ્રગટે છે. આ આત્મીય ભાવ એ જ શમન પ્રાણુ છે અને તેના દ્વારા જ જીવ પરમાત્મા બની શકે છે.
બાહ્ય અનુષ્ઠાને શમનું કારણ છે, તે જણાવે છે – आरुरुक्षुर्मुनिर्योग, श्रयेद्बाह्यक्रियामपि । योगारुढः शमादेव, शुध्ध्यत्यन्तर्गत क्रियः ॥३॥
અર્થ : સમાધિગ ઉપર ચઢવાને ઇચ્છતે મુનિ બાહ્ય આવશ્યકાદિ) ક્રિયાઓને આશ્રય સ્વીકારે, પણ ગાઅઢગ ઉપર ચઢેલે પુરુષ તે અત્યંતર ક્રિયા પૂર્વકના શમથી જ શુદ્ધ થાય છે.
ભાવાર્થ: વેગ અર્થાત્ શમ-સમાધિને પ્રાપ્ત કરવા માટે બાહ્ય અનુષ્ઠાને આવશ્યક છે, શુદ્ધ- ધર્મના અનુષ્ઠાનેથી મલિન વૃત્તિઓનો નિરોધ અને પરિણામે શમ-સમાધિ પ્રગટ કરી શકાય છે. માળ ઉપર ચઢવા માટે સીડીને આશ્રય લે પડે છે. સીડીના આલંબનથી જેમ ચઢવાની શક્તિ પ્રગટ થાય છે અને માળ ઉપર પહોંચાય છે, તેમ બાહ્ય અનુષ્ઠાનના આલંબનથી આત્મામાં સમાધિરૂપ શમ પ્રગટે છે. માળ ઉપર પહોંચ્યા પછી જેમ સીડી નિરર્થક છે તેમ શમ પ્રગટયા પછી બાહ્ય અનુષ્ઠાનેનું કાર્ય પુરુ થાય છે. પછી તે શમના બળે જ આંતરિક શુદ્ધિ કરતે આત્મા સર્વથા શુદ્ધ થાય છે.
ઔષધની જરૂર આરોગ્ય પ્રગટાવવા પૂરતી છે. નિરોગી થયા પછી ઔષધ જરૂરી નથી. બાળકને માતાના હાથની
