________________
૫૪
શમથી જે આત્મહિત થાય છે, તે શમ વિના વિવિધ કષ્ટક્રિયાઓથી પણ થતું નથી. એ વાત જણાવે છે—
ज्ञानध्यानतपःशील-सम्यक्त्वसहितोऽप्यसौ । तं नाप्नोति गुणं साधु, ये प्राप्नोति शमान्वितः ॥५॥
અર્થ: શમયુક્ત સાધુ જે ગુણને પ્રાપ્ત કરે છે, તે ગુણને જ્ઞાન-ધ્યાન-તપશીલ-સમ્યક્ત્વ વગેરે ગુણોથી યુક્ત છતાં શમરહિત સાધુ પ્રાપ્ત કર નથી.
ભાવાર્થ : જ્ઞાન-ધ્યાન-તપ-શીલ-સદાચાર–સમ્યકત્વ વગેરેથી પ્રયત્ન કરવા છતાં વીતરાગતા કેવળજ્ઞાન વગેરે ગુણે શમ વિના પ્રાપ્ત થતા નથી. અર્થાત એ જ્ઞાન-ધ્યાનાદિ યુક્ત અનુષ્ઠાને પણ શમની પ્રાપ્તિથી જ વિશેષ ફળ આપે છે. તાત્પર્ય કે કેવળજ્ઞાનાદિ વિશેષ ગુણોની પ્રાપ્તિમાં શમ મુખ્ય હેતુ છે. શ્રુતજ્ઞાનાદિ ગુણેથી શમ અને શમ દ્વારા કેવળજ્ઞાનાદિ પ્રગટે છે, માટે જ્ઞાનાદિ ગુણવાળા આત્માએ શમ પ્રગટાવવાના ધ્યેયથી સર્વ અનુષ્ઠાને કરવાં જોઈએ.
શમવાળા આત્માનું મહત્વ વર્ણવે છે – स्वयंभूरमणस्पद्धिवर्धिष्णुसमतारसः । मुनियनोपमीयेत, कोपि नाऽसौ चराचरे ॥६॥
અર્થ : જે મુનિને સમતા રસ સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રની સ્પર્ધા કરતે હેય તેમ વૃદ્ધિ પામે છે, તે શમવાળા મુનિની
