________________
( ૭૨ )
ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
તે ઉપર આ રક્ષિતની કથા—
દેશપુર નામના નગરમાં સામદેવ નામના બ્રાહ્મણ હતા. તેને રૂસામા નામની પત્નીથી ઉત્પન્ન થયેલા આય રક્ષિત નામે પુત્ર હતા. તે પાટલીપુત્ર વિગેરે. નગરમાં જઇ કોઇની પાસે અભ્યાસ કરી ચોદ વિદ્યાના પારગામી થયા. પછી તે પેાતાના નગરમાં આવ્યા. તે વખતે રાજા અને નગરના લેાકેાએ તેની સન્મુખ જઈ ઉત્સવપૂર્વક પુરપ્રવેશ કરાવ્યેા. એ રીતે તે પેાતાને ઘેર આવ્યા. ત્યાં ઘરની બહારની શાળામાં બેઠા. તેની સ્વજનાએ એકઠા થઇ શ્લાઘા કરી. પરંતુ એક તેની માતાજ તેની પાસે આવી નહીં, તેથી માતાને મળવાની ઉત્કં ઠા થવાથી તે માતાને નમસ્કાર કરવા ઘરમાં ગયા. માતાના ચરણને નમસ્કાર કર્યાં. ત્યારે માતાએ મધ્યસ્થવૃત્તિએ કરી તેને આશીર્વાદ આપી એલાવ્યા, પરંતુ અત્યંત હર્ષ દેખાડયા નહીં, તેના અભિપ્રાય જાણી તેણે પૂછ્યુ કે “ હે માતા ! મારા આવવાથી સ્વજન અને અન્યજન સર્વે અત્યંત હર્ષ પામ્યા છે; પરંતુ તમે હર્ષ પામ્યાં નથી. તેનુ કારણ શું ? ” તે મેલી–“ પુત્ર ! મને હર્ષ શી રીતે થાય ? દુર્ગતિમાં લઇ જવાના કારણભૂત કુશાસ્ત્રોના અભ્યાસ કરીને તુ આવેલા છે. માટે જો તું દષ્ટિવાદ ભણીને મને આનંદ પમાડે, તા પછી બીજા જનાને આનંદ પમાડવાથી શુ છે ? ’” તે સાંભળી ‘ માતાને જે રૂચે તે જ ભણવુ ચેાગ્ય છે. ' એમ વિચારી તેણે માને પૂછ્યું કે હું માતા! કેતે હૃષ્ટિવાદ કયાં મળે ? ’ તેણીએ કહ્યું-“ હે પુત્ર ! તારા જ શેરડીના વાઢમાં તાલિપુત્ર નામના આચાર્ય છે, તેની પાસે મળે છે. '' તે સાંભળીને તે ખેલ્યા કે “ હે માતા ! જો એમ છે તે તમે પ્રસન્ન થાએ. પ્રાતઃકાળે જ તમારા મનારથાને હું પૂર્ણ કરીશ. ” એમ કહીને ષ્ટિવાદ શબ્દના અનુ સ્મરણ કરતા તે રાત્રીને અંતે પ્રાતઃ કાળ થતાં જ માતાની રજા લઇ સૂરિ પાસે જવા નીકળ્યેા. નીકળતાં જ માર્ગમાં પ્રથમ તેને તેના મિત્ર મળ્યેા. તે આગલે દિવસે મળ્યે
"
ܕ
