________________
(૪૩).
અગ્યારમા મધ્યસ્થ અને સમદષ્ટિ ગુણનું વર્ણન
હવે અગ્યારમે ગુણ કહે છે.
मज्झत्थ सोमदिठ्ठी, धम्मवियारं जहठियं मुणइ । कुणइ गुणसंपोगं, दोसे दूरं परिच्चयइ ॥ १८ ॥ મૂલાથ–મધ્યસ્થ અને સેમ્ય દષ્ટિવાળો પુરૂષ ધર્મના વિચારને યથાર્થ રીતે જાણે છે, અને તેથી તે ગુણને સંગ્રહ-સંબંધ કરે છે, તથા દોષને દૂરથી જ તજે છે.
ટીકાથ–મધ્યસ્થ એટલે કેઈ પણ દર્શન ઉપર પક્ષપાત રહિત અને સેમ્ય એટલે દ્વેષ રહિત મનહર દષ્ટિ જેને હોય તે મધ્યસ્થ સેમ્યદષ્ટિ એટલે કે સર્વત્ર રાગદ્વેષ રહિત એવો પુરૂષ ધર્મ વિચારને એટલે વિવિધ પ્રકારના પાખંડીઓના સમૂહના મંડપમાં સ્થાપન કરેલા ધર્મરૂપી કરીયાણાના સ્વરૂપને યથાર્થ રીતે એટલે આ સગુણ છે કે નિર્ગુણ છે ? થોડા ગુણવાળું છે કે ઘણા ગુણવાળું છે? એમ સુવર્ણની પરીક્ષા કરવામાં નિપુણ વિશેષ પ્રકારના સુવર્ણના અથી પુરૂષની જેમ બરાબર જાણે છે. અને તેથી કરીને ગુણ સંપ્રગ એટલે જ્ઞાનાદિક ગુણની સાથે સંબંધને કરે છે, તથા ગુણના પ્રતિપક્ષ રૂપ દેને દૂરથીજ વજે છે.
આ ઉપર સમવસુ બ્રાહ્મણનું દૃષ્ટાંત.
સમવસુ નામને એક બ્રાહ્મણ હતા. તેણે દુકાળના વખતમાં કુટુંબને નિર્વાહ કરવા માટે શુદ્રની વૃત્તિ ગ્રહણ કરી, તે પણ તેનું કુટુંબ જીવ્યું નહીં, તેથી તે વૈરાગ્ય પામી કરેલી શુદ્રવૃત્તિના પાપની શુદ્ધિને માટે પાટલિપુત્ર નગર તરફ ચા. માર્ગમાં કેઈ બ્રાહ્મણની સ્ત્રી પાપની શુદ્ધિને માટે અગ્નિમાં બળી મરવા તૈયાર થઈ, તેને બ્રા
