________________
(૧૬૬)
ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
ઘણુ જનેએ જે આચરેલો હોય તે જ માર્ગ છે એમ જાણવું. આ બને માર્ગને અનુસરનારી એટલે આગમની બાધા રહિત અને સંવિગ્ન જનેના વ્યવહારમાં આવેલી જે કિયા તે માર્ગાનુસારી ક્રિયા કહેવાય છે.
અહીં કેઈ શંકા કરે છે કે–એકલા આગમને જ માર્ગ કહે એગ્ય છે, પણ ઘણું જનના આચરણને માર્ગ કહેવે તે અયુક્ત છે. તેમ કહેવાથી બીજા શાસ્ત્રી સાથે વિરોધ આવશે, અને આગમનું અપ્રમાણપણું પ્રાપ્ત થશે. કેમકે તે વિષે આગમમાં અન્ય સ્થળે કહ્યું છે કે –“જે ઘણું જનની માત્ર પ્રવૃત્તિ (આચરણ) ને જ ઈછીએ તો લોકિક ધર્મ જ ત્યાગ કરવા લાયક નહીં થાય. કેમકે તેમાં ઘણું જને પ્રવર્તે છે. તેથી આગમમાં જે આજ્ઞા કરી હોય તે જ પ્રમાણે ડાહ્યા પુરૂષે કરવું જોઈએ. ઘણું જનની પ્રવૃત્તિનું શું કામ છે? કારણ કે શ્રેયના અથી ઘણું જ હોતા નથી.” તથા વળી કહ્યું છે કે—“જેમ ઉચિત એ જ્યેષ્ઠ પુરૂષ વિદ્યમાન છતાં અનુયેકની પૂજા કરવી અગ્ય છે તેમ ભગવાનનું વચન ( આગમ) પ્રગટ ( વિદ્યમાન) છતાં ઘણું લોકના આચરણનું ઉદાહરણ (કહેવું છે, તે પણ અયુક્ત છે.” વળી આગમને કેવળી પણ અપ્રમાણ કરતા નથી. કહ્યું છે કે –“શ્રુતના ઉપયોગવાળા શ્રુતજ્ઞાની જે કદાચ અશુદ્ધ આહાર ગ્રહણ કરે તે પણ તે આહારને કેવળી ગ્રહણ પણ કરે. અન્યથા શ્રતની અપ્રમાણતા થાય.” વળી આગમ વિદ્યમાન છતાં આચરણને પ્રમાણભૂત કરવાથી તે આગમની લઘુતા થાય એ સ્પષ્ટ જ છે.
આ પ્રમાણે કોઈ શંકા કરે તેને ગુરૂ જવાબ આપે છે કેબતે એમ નથી. કેમકે આ શાસ્ત્રના તેમજ બીજા શાસ્ત્રના વિષયના વિભાગનું જ્ઞાન ન હોવાથી તેને આવી શંકા થાય છે. તે આ પ્રમાણે-આ સૂત્રમાં સંવિગ્ન ગીતાર્થે આગમની અપેક્ષા વિના કાંઈ પણ આચરણ કરતા નથી. પરંતુ “જેનાથી નવા દે થતા અટકે છે અને જેનાથી પૂર્વ કર્મનો ક્ષય થાય છે, તે તે રોગની અવસ્થામાં શમન (ઔષધ) .
૧ આગમના બીજા વચન સાથે. ૨ મોટાથી નાનાની.
